Oudejaarsconference
De oudejaarsconference is een cabaretvoorstelling die speciaal wordt gegeven op oudejaarsavond als afsluiting van het jaar. Het is uitgegroeid tot een typisch Nederlandse traditie. Vanaf 1993 kreeg deze in Vlaanderen navolging in de persoon van de Vlaamse cabaretier Geert Hoste (tot 2015, zijn eindejaarsconference werd telkens op nieuwjaarsdag uitgezonden) en vanaf 2009 ook anderen.
De conference wordt gegeven door één of meer cabaretiers. Wie dit is of zijn, wordt elk jaar op of na Nieuwjaarsdag of eind maart bekendgemaakt.[1] Van tevoren kan men in het theater vaak de proefvoorstellingen al bijwonen. Enkele afgeleiden van dit type conference zijn de nieuwjaarsconference, de sinterklaasconference, de millenniumconference en de oudejaars-stand-up.
Nederland[bewerken | brontekst bewerken]
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Op 3 januari 1638 werd, ter gelegenheid van de opening van de eerste stenen schouwburg van Amsterdam, het stuk Gijsbrecht van Aemstel opgevoerd. In 1707 werd "de Gijsbrecht" voor het eerst gevolgd door De bruiloft van Kloris en Roosje als onderdeel van een avondvullende voorstelling. Om het publiek niet al te droevig gestemd huiswaarts te laten keren na een treurspel was het de gewoonte om als afsluiter een opgewekt nastuk te laten volgen. Vast onderdeel van De bruiloft van Kloris en Roosje was de nieuwjaarswens, uitgesproken door de ouders van de bruidegom (Thomasvaer en Pieternel). Vooraleer het publiek, het gemeentebestuur en de directie van de schouwburg een gelukkig nieuwjaar te wensen werd eerst teruggeblikt op het afgelopen jaar. De combinatie Gijsbrecht van Aemstel/De bruiloft van Kloris en Roosje hield stand tot 1968. Die luchtige terugblik op gebeurtenissen uit het afgelopen jaar kreeg in 1954 een heel nieuwe vorm toen de VARA Wim Kan vroeg om op de radio het jaar uit te luiden met een terugblik op de politieke verwikkelingen.
Wim Kan[bewerken | brontekst bewerken]
"Om samen het kleinkunstjaar uit te leiden, luisteren we vanavond naar Wim Kan die het uur zal vullen met eigen liedjes en conferences", kondigt de presentator op 31 december 1954 aan. De eerste oudejaarsavondconference, 'Nou je weet wa'k bedoel', werd door de VARA uitgezonden om 21 uur op de radio. De conference werd op 25 en 26 december opgenomen in de kleine zaal van het Concertgebouw in Amsterdam. Wim Kan koos de opname van 25 december voor de uitzending.
Het is opvallend, dat Kan juist de politieke zuil waar de VARA toen nog heel duidelijk voor stond en welker gedachtegoed zij uitdroeg, de politieke partij PvdA, op de hak nam in deze oudejaarsconference. In 1956 volgde zijn tweede. Kan kreeg opnieuw hoge luistercijfers en besloot er daarom mee verder te gaan. Zo werd een traditie geboren.
Seth Gaaikema[bewerken | brontekst bewerken]
Toen in 1969 de conference "Heer, Ik Kom Hier Om Te Twijfelen" van Seth Gaaikema op de televisie werd gebracht, als eerste conference, gebeurde dit op oudejaarsavond. Twee jaar later volgde van Seth Gaaikema een echte oudejaarsconference op de televisie. In 1973 besloot Wim Kan ook een oudejaarsconference op de televisie te doen. Dit was meteen groot succes, de conference had een kijkdichtheid van 73,9%. Kan besloot vervolgens om de drie jaar er een te houden.
1977-1985[bewerken | brontekst bewerken]
Op de radio werd de serie van Wim Kan onderbroken door Neerlands Hoop (Freek de Jonge en Bram Vermeulen) samen met Jan de Hont. Zij hielden in 1977 in het radioprogramma In de Rooie Haan een oudejaarsconference. In 1981 zou Wim Kan opnieuw een oudejaarsconference, een jubileumprogramma, maken, maar er ontstond wrevel tussen hem en de VARA nadat diverse teksten uit de conference waren uitgelekt. De KRO bood uitkomst en gaf Wim Kan een optreden in het televisieprogramma van Aad van den Heuvel, de Alles is Anders show op oudejaarsavond. Dit optreden draaide uit op een, 45 minuten durende, oudejaarsconference. Als alternatief voor de oorspronkelijke oudejaarsconference van Wim Kan zond de AVRO op het tijdstip hiervan een extra lange aflevering van het programma Babbelonië uit die zij speciaal voor deze gelegenheid in allerijl hadden opgenomen.
In 1982 volgde de laatste oudejaarsconference van Wim Kan, de stok werd letterlijk en figuurlijk overgenomen door Freek de Jonge. De IKON zond de oudejaarsconference van Freek de Jonge op het andere net uit en tijdens de afsluiting van Wim Kan gaf hij virtueel het stokje aan Freek de Jonge door, die het in zijn conference aannam. Het idee om een echt stokje te gebruiken kwam van Wim Kan zelf.
In 1985 besloot Seth Gaaikema opnieuw ook een oudejaarsconference te houden. Hiermee ging hij in concurrentie met Freek de Jonge, die daarop meestal volgde met een nieuwjaarsconference.
1986-1999[bewerken | brontekst bewerken]
In 1986 had Gaaikema geen concurrentie van Freek de Jonge, maar in 1988 weer wel. In 1988 ontstond er een nieuw fenomeen. Lebbis en Jansen stonden in het theater met een oudejaarsconference. Deze werd meerdere malen gespeeld in de laatste week van het jaar. In 1989 besloot Seth Gaaikema een dag eerder te gaan zitten met zijn oudejaarsconference 'Nog Een Dag Om Het Goed Te Maken'. In dat jaar maakte Youp van 't Hek zijn debuut in de oudejaarsconference. Deze conference was meteen een groot succes en maakte Youp van 't Hek tot een gevestigde naam.
Eerder op die oudejaarsdag imiteerde Arjan Ederveen in het televisieprogramma Theo en Thea Wim Kan, als een soort eerbetoon en lichte spot aan de gevestigde traditie van de oudejaarsconference. In 1990 was het weer Seth Gaaikema en in 1992 Freek de Jonge. In 1993 was er geen oudejaarsconference, maar een grote show van Paul de Leeuw, een extra lange uitzending van De schreeuw van de Leeuw genaamd "Jeetje meteetje, 't was me het jaartje wel", met af en toe referenties naar de oudejaarsconference.
In 1994 waren Lebbis en Jansen te horen op de radio met een oudejaarsconference. In 1995 was er de tweede oudejaarsconference van Youp van 't Hek. De conference viel bij publiek nog als aardig en wel goed, maar bij de pers werd de conference zeer slecht ontvangen. In 1995 haalde Freek de Jonge in zijn radio-oudejaarsconference Brand uit naar deze conference. De pers pakte de steek van Freek gretig op. Op de televisie hield Freek de Jonge ook nog een oudejaarsconference, Het Luik geheten.
In 1998 waren er weer oudejaarsconferences op de radio. Lebbis en Jansen deden de echte oudejaarsconference. De IKON zond dat jaar ook de oudejaarsconference Op de drempel van het wad uit op de radio van zes cabaretiers; Job Schuring, Jeroen van Merwijk, Maarten van Roozendaal, Mylène d'Anjou, Jaap Mulder en Kees Torn, die werd gespeeld op het waddeneiland Texel. In theater vond de eerste oudejaarsconference plaats van Sjaak Bral. Het aantal theater-oudejaarsconferences is dan al vrij groot.
In 1999 speelde Youp van 't Hek zijn derde oudejaarsconference en deze werd beduidend beter ontvangen dan zijn tweede. Seth Gaaikema speelde op 22 december van dat jaar een variant van de oudejaarsconference, de millenniumconference, een overzicht van de afgelopen eeuw in plaats van jaar.
2000-heden[bewerken | brontekst bewerken]
In 2000 en 2001 deelden Lebbis en Jansen en Freek de Jonge de oudejaarsavond met hun conferences. In het theater en op de lokale en regionale zenders waren in het begin van de 21e eeuw ook veel oudejaarsconferences te zien en te horen. In 2002 werd een nieuwe variant geïntroduceerd door Javier Guzman en de VARA, de Sinterklaasconference op Sinterklaasavond. In 2003 ontstond weer een andere variant: de oudejaarsstand-up, geïntroduceerd door Wilko Terwijn. In 2006 werd voor het eerst een oudejaarsconference gehouden op de commerciële tv; Guido Weijers hield hem voor SBS6. Van 2013 tot 2019 verzorgde de christelijke zender Family7 oudejaarsconferences door Rob Favier en Rikkert Zuiderveld met een humoristische en scherpe blik op het afgelopen jaar zonder gevloek en kwetsende opmerkingen.
Op 31 december 2015 hield de 61-jarige Herman Finkers zijn allereerste oudejaarsconference, live vanuit de Leidse Schouwburg in Leiden. Daarbij refereerde hij ook aan de operatie van collega Van 't Hek: Youp, een goede revalidatie gewenst. Eerder clusterde hij dit ook aan de actualiteit die hij doorgaans niet bezigde. In zijn kritiek op VVD-leider Halbe Zijlstra die als staatssecretaris van cultuur dweepte met het feit dat hij niets van cultuur had en dus goed kon bezuinigen: Je zult maar zo’n chirurg hebben. Goedemorgen meneer Van ’t Hek, ik kom bij u een openhartoperatie doen. Ik weet niets van het hart. Ik heb geen idee waar dat gekke ding zit en het interesseert me ook geen flikker. Ik ben dus heel geschikt om in u te gaan snijden.
Guido Weijers heeft sinds 2000 de meeste oudejaarsconferences gedaan: maar liefst elf keer. Weijers begon met zijn oudejaarsconference bij SBS6 in 2006, deed hem vervolgens één keer bij de KRO in 2012 en sinds 2014 bij RTL 4. In 2017 ging zijn oudejaarsconference voor de eerste keer live op zender. Met zijn oudejaarsshow in 2014 scoorde hij 1,72 miljoen kijkers; in 2017 bijna 1,2 miljoen. In 2016 scoorde Javier Guzman op RTL 4 aanzienlijk minder met 896 duizend kijkers. Het slechtst scoorde Micha Wertheim in 2023. Hij trok dat jaar slechts 876 duizend kijkers met zijn allereerste Oudejaarsconference.[2]
Regionaal[bewerken | brontekst bewerken]
Naast de landelijk uitgezonden oudejaarsconference zijn er ook regionale varianten. Zo wordt sinds 1996 jaarlijks door TV West een conference van Sjaak Bral uitgezonden. Vanaf 2007 werd door Helligen Hendrik op RTV Oost de Twentse Eindejaarsconference gehouden, en vanaf 2016 voegden André Manuel, Nathalie Baartman en Thijs Kemperink zich bij hem voor een gelegenheidscollectief voor deze conference.
Overzicht[bewerken | brontekst bewerken]
| Naam | Aantal keer |
|---|---|
| Dolf Jansen | 33 (waarvan 20 met 'Lebbis en Jansen') |
| Hans Sibbel | 20 (alle met 'Lebbis en Jansen') |
| Freek de Jonge | 15 (1 met Neerlands Hoop op de radio) |
| Wim Kan | 11 |
| Guido Weijers | 11 |
| Youp van 't Hek | 10 |
| Javier Guzman | 9 |
| Seth Gaaikema | 6 |
| Claudia de Breij | 3 |
| Pieter Derks | 3 |
| Jan Jaap van der Wal | 2 |
| Arie Koomen | 2 (één samen met Terwijn en Stam) |
| Erik van Muiswinkel | 2 (beide met meerdere cabaretiers) |
| Bram Vermeulen | 1 (met 'Neerlands Hoop') |
| Wilko Terwijn | 1 (samen met Koomen en Stam) |
| Menno Stam | 1 (samen met Koomen en Terwijn) |
| Beau van Erven Dorens | 1 |
| Theo Maassen | 1 |
| Herman Finkers | 1 |
| Louise Korthals | 1 (samen met Dolf Jansen) |
| Marc-Marie Huijbregts | 1 |
| Martijn Koning | 1 |
| Jan Beuving | 1 (samen met Patrick Nederkoorn) |
| Patrick Nederkoorn | 1 (samen met Jan Beuving) |
| Najib Amhali | 1 |
| Peter Pannekoek | 1 |
| Micha Wertheim | 1 |
Overzicht per jaar[bewerken | brontekst bewerken]
- 1954 - Wim Kan - Nou je weet wa'k zeggen wil (radio)
- 1956 - Wim Kan - 't Was Me Het Jaartje Wel (radio)
- 1958 - Wim Kan - Waardig Over De Drempel (radio)
- 1960 - Wim Kan - Uithuilen En Opnieuw Beginnen (radio)
- 1963 - Wim Kan - 12 Miljoen Oliebollen Op Aardgas (radio)
- 1966 - Wim Kan - Lachend Over De Loongrens (radio)
- 1969 - Seth Gaaikema - Heer, Ik Kom Hier Om Te Twijfelen (op oudjaarsdag uitgezonden conference)
- 1971 - Seth Gaaikema - Met Mekaar Op Oudejaar.
- 1973 - Wim Kan - Zuinig Over De Drempel
- 1976 - Wim Kan - Waar Gaan We In Het Nieuwe Jaar Naar Toe?
- 1977 - Neerlands Hoop in Bange Dagen (radio, in het radioprogramma In de Rooie Haan)
- 1979 - Wim Kan - Wankelend Over De Drempel
- 1981 - Wim Kan - (een half uur oudejaarsconference in het programma Alles is Anders show)
- 1982 - Wim Kan - Wij Spreken Af... Dat Wij Niets Afspreken
- 1982 - Freek de Jonge - De Openbaring
- 1983 - Freek de Jonge - Een Verademing
- 1984 - Freek de Jonge - De Finale
- 1985 - Seth Gaaikema
- 1986 - Seth Gaaikema - Dat Moet Toch Kunnen
- 1987 - Freek de Jonge - De ontlading
- 1988 - Seth Gaaikema - Zo Kan Het Ook
- 1989 - Youp van 't Hek - Oudejaarsconference 1989
- 1990 - Seth Gaaikema - Geef Mij Maar Nederland
- 1992 - Freek de Jonge - De Estafette
- 1994 - Lebbis en Jansen (radio)
- 1995 - Lebbis en Jansen (radio)
- 1995 - Youp van 't Hek - Het Is Liegen Of Sterven
- 1996 - Freek de Jonge - Brand (radio)
- 1996 - Freek de Jonge - Het Luik
- 1996 - Lebbis en Jansen (radio)
- 1997 - Freek de Jonge - Papa Razzia
- 1998 - Lebbis en Jansen (radio) - Jakkeren (voor hetzelfde geld) door 1998
- 1999 - Youp van 't Hek - Mond Vol Tanden
- 2000 - Freek de Jonge - De Gillende Keukenmeid (VPRO)
- 2000 - Lebbis en Jansen - Jakkeren in 70 minuten door 2000 (VARA)
- 2001 - Freek de Jonge - Het Laatste Oordeel (VPRO)
- 2001 - Lebbis en Jansen - Oudejaars 2001 (VARA) (uitgezonden op 30 december 2001)
- 2002 - Lebbis en Jansen - Oudejaars 2002 (VARA) (uitgezonden op 30 december 2002)
- 2002 - Youp van 't Hek - Youp Speelt Youp (VARA)
- 2003 - Lebbis en Jansen - Jakkeren door 2003 (VARA)
- 2004 - Lebbis en Jansen - Twee Lieve Jongens In Een Woelige Wereld (VARA)
- 2005 - Lebbis en Jansen - Oudejaars 2005 (VARA) (uitgezonden op 30 december 2005)
- 2005 - Youp van 't Hek - Het Zelfmoordcommando (VARA)
- 2006 - Guido Weijers - De Oudejaarsconference 2006 (SBS6)
- 2006 - Lebbis en Jansen - Oudejaars 2006 (VARA)
- 2007 - Dolf Jansen - Geen Oudejaarsvoorstelling (VARA) (uitgezonden op 6 januari 2008)
- 2007 - Guido Weijers - De Oudejaarsconference 2007 (SBS6)
- 2007 - Jan Jaap van der Wal - Onderbewust (VARA)
- 2008 - Arie Koomen - Uit! (BNN) (uitgezonden op 29 december 2008)
- 2008 - Dolf Jansen - Echt (VARA) (uitgezonden op 1 januari 2009)
- 2008 - Guido Weijers - De Oudejaarsconference 2008 (SBS6)
- 2008 - Youp van 't Hek - Troost (VARA)
- 2009 - Freek de Jonge - Freeks Nederland: Volendam (VPRO) (uitgezonden op 1 januari 2010)
- 2009 - Guido Weijers - De Oudejaarsconference 2009 (SBS6)
- 2009 - Jan Jaap van der Wal - Lekker Hard Lachen Met Oliebollen (VARA)
- 2010 - Arie Koomen, Wilko Terwijn, Menno Stam - Bijbabbelen (BNN) (uitgezonden op 27 december 2010)
- 2010 - Dolf Jansen - Oudejaars 2010 (VARA) (uitgezonden op 30 december 2010)
- 2010 - Erik van Muiswinkel e.a.[3] - Gedoog, Hoop & Liefde (VARA)
- 2010 - Freek de Jonge - Het Verlossende Woord (VPRO) (uitgezonden op 2 januari 2011)
- 2010 - Guido Weijers - De Oudejaarsconference 2010 (SBS6)
- 2011 - Dolf Jansen - de Oudejaars van de Straat (VARA) (uitgezonden bij Pauw en Witteman op 20 december 2011)
- 2011 - Beau van Erven Dorens - De Wereld van Beau: Oudejaarsconference (SBS6)
- 2011 - Freek de Jonge - Lone Wolf (VPRO) (uitgezonden op 1 januari 2012)
- 2011 - Youp van 't Hek - De tweede viool (VARA)
- 2012 - Guido Weijers (KRO)
- 2012 - Erik van Muiswinkel e.a.[4] - Het Eerlijke Verhaal (VARA)
- 2012 - Dolf Jansen[5]
- 2013 - Pieter Derks - Een Oudejaars (BNN) (radio)
- 2013 - Theo Maassen - Einde oefening (VARA)
- 2014 - Youp van 't Hek - Wat is de vraag? (VARA)
- 2014 - Guido Weijers (RTL 4)
- 2014 - Dolf Jansen - De Nieuwsjager[6]
- 2015 - Herman Finkers - Een uur Herman Finkers (VARA)
- 2015 - Dolf Jansen - Hardverwarmend[7]
- 2016 - Claudia de Breij (VARA)
- 2016 - Javier Guzman - Zonde(r) voornemens (RTL 4)
- 2016 - Dolf Jansen - Veilig[8]
- 2017 - Youp van 't Hek - Een vloek en een zucht (VARA)
- 2017 - Guido Weijers (RTL 4)
- 2017 - Dolf Jansen en Louise Korthals - Omdat we het waard zijn[9]
- 2018 - Marc-Marie Huijbregts - Onderweg Naar Morgen (BNNVARA)[10]
- 2018 - Guido Weijers (RTL 4)[10]
- 2018 - Javier Guzman (Comedy Central)[10]
- 2018 - Dolf Jansen - Beeldenstorm (Voorstelling Gemist)[10]
- 2019 - Martijn Koning (RTL 4)[11]
- 2019 - Claudia de Breij (BNNVARA, NPO 1)[11]
- 2019 - Freek de Jonge - De Lachgasfabriek (VPRO) (uitgezonden op 1 januari 2020)[12]
- 2019 - Dolf Jansen - Oudejaars 2019[13]
- 2019 - Pieter Derks - kortste oudejaarsconference van Nederland[14]
- 2020 - Javier Guzman - Raspopulist (Comedy Central) (uitgezonden op 29 december 2020)[15]
- 2020 - Dolf Jansen (online)[16]
- 2020 - Guido Weijers (RTL 4)[17][18]
- 2020 - Youp van 't Hek - Korrel Zout (NPO 1)[19][20]
- 2020 - Jan Beuving en Patrick Nederkoorn - De andere Oudejaars (BNNVARA/NPO 3) (uitgezonden op 9 januari 2021)[21][22]
- 2021 - Javier Guzman - In Vertwijfeling Verblijven (Comedy Central) (uitgezonden op 29 december 2021)[23]
- 2021 - Dolf Jansen (online)[24]
- 2021 - Najib Amhali - Wie het weet mag het zeggen! Oudejaarsconference (SBS6)[23]
- 2021 - Peter Pannekoek (BNNVARA, NPO 1)[23]
- 2022 - Guido Weijers (RTL 4)[25]
- 2022 - Claudia de Breij (BNNVARA, NPO 1)[26][25]
- 2022 - Dolf Jansen (online) - Flitsbezorgd[25]
- 2023 - Micha Wertheim - Micha Wertheim voor twaalven (BNNVARA, NPO1)[27]
- 2023 - Lebbis en Jansen (online) - Subliem[28][29]
- 2024 - Pieter Derks (BNNVARA, NPO1)
België[bewerken | brontekst bewerken]
Sinds 1993 worden er in Vlaanderen ook eindejaarsconferences uitgezonden. De eerste vijftien jaar was Geert Hoste elk jaar op post. Raf Coppens had een eindejaarsconference op VTM van 2003 tot 2007.[30] Vanaf 2009 presenteerde ook Michael Van Peel zijn eindejaarsoverzicht. Dit ging zo zeven jaar door, tot Geert Hoste in 2015 zijn laatste eindejaarsconference gaf. Van Peel ging verder, tot 2018, toen hij stopte[31] en opgevolgd werd door Kamal Kharmach.
- 1993 - Geert Hoste - uitgezonden op 1 januari 1994
- 1994 - Geert Hoste
- 1995 - Geert Hoste
- 1996 - Geert Hoste
- 1997 - Geert Hoste
- 1998 - Geert Hoste
- 1999 - Geert Hoste
- 2000 - Geert Hoste
- 2001 - Geert Hoste
- 2002 - Geert Hoste
- 2003 - Geert Hoste
- 2004 - Geert Hoste
- 2005 - Geert Hoste
- 2006 - Geert Hoste
- 2007 - Geert Hoste
- 2008 - Geert Hoste
- 2009 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2009
- 2009 - Geert Hoste
- 2010 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2010
- 2010 - Geert Hoste
- 2011 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2011
- 2011 - Geert Hoste - Geert Hoste Kookt
- 2012 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2012
- 2012 - Geert Hoste - Geert Hoste XX
- 2013 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2013
- 2013 - Geert Hoste - Geert Hoste King
- 2014 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2014
- 2014 - Geert Hoste - Geert Hoste LOL
- 2015 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2015[32]
- 2015 - Geert Hoste - Geert Hoste JUMP[33]
- 2016 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2016
- 2017 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2017
- 2018 - Michael Van Peel - Van Peel overleeft 2018
- 2019 - Kamal Kharmach - Mag ik even[34]
- 2020 - Kamal Kharmach - Mag ik even? (één)[35]
- 2021 - Kamal Kharmach - Mag ik even? (één)[36]
- 2022 - Kamal Kharmach - Mag ik even? (één)[37]
- 2023 - Kamal Kharmach - Mag ik even? (één)[28]
- 2023 - Xander De Rycke - Houdt het voor bekeken 2023 (één)[38]
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Peter Voskuil, De koning is dood, leve de koning! Geschiedenis van de oudejaarsconference. Amsterdam, Uitgeverij Vierkant, 2009.
· 
· 