Het Paalhuis en de Nieuwe Brug te Amsterdam in de winter

Het Paalhuis en de Nieuwe Brug te Amsterdam in de winter
Kunstenaar	Jan Abrahamsz. van Beerstraten
Jaar	1640-1666
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	83,5 × 100 cm
Verblijfplaats	Amsterdam Museum
Locatie	Amsterdam
Inventarisnummer	SB 6393
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Het Paalhuis en de Nieuwe Brug te Amsterdam in de winter is een schilderij van de Noord-Nederlandse schilder Jan Abrahamsz. van Beerstraten in het Amsterdam Museum.

Voorstelling

Zie Paalhuis voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het stelt het Paalhuis voor aan het IJ in Amsterdam gezien vanaf de Nieuwe Brug. Helemaal links is het Huis met het Torentje te zien op de hoek van het Damrak en de Texelse Kade (tegenwoordig Prins Hendrikkade). Op de achtergrond is verder links de Haringpakkerstoren zichtbaar en rechts op palen de Nieuwe Stadsherberg. De schilder heeft de voorstelling verlevendigd door op de voorgrond verschillende figuren te schilderen, waaronder enkele straatverkopers en een man en vrouw die een slee voortbewegen.

De Nieuwe Brug in Amsterdam in het jaar 1650. Amsterdam, Stadsarchief Amsterdam.

Het Paalhuis werd in 1560 gebouwd voor het innen van paal- of havengeld. Vanaf 1598 konden schippers hier ook hun meegebrachte post afgeven. Op die manier werd voorkomen dat de post in handen kwam van mensen die niet konden lezen en deze niet op de juiste bestemming aan zou komen. Aan de gevel en op de zuilen van de galerij rechts zijn dienstregelingen aangeplakt van trekschuiten, die in de buurt afgemeerd werden. Het Paalhuis werd rond het midden van de 17e eeuw afgebroken bij de aanleg van een schutsluis tussen het IJ en het Damrak.

De schilder, Jan van Beerstraten, kwam uit een familie van Amsterdamse topografieschilders. Op het schilderij combineert hij zijn vaardigheden als schilder van winterlandschappen en figuurschilder met een herkenbare locatie.

Toeschrijving

Het schilderij is linksonder gesigneerd ‘I.BEERESTRAT[EN]’.

Herkomst

Het werk is afkomstig uit de verzameling van de Rotterdamse verzamelaar Gerrit van der Pot, heer van Groeneveld. Het werk op 6 juni 1808 door het Rijksmuseum gekocht op de boedelveiling van Van der Pot in Rotterdam. Het werd in 2001 door het Rijksmuseum in bruikleen gegeven aan het Amsterdam Museum.

• Webpagina Amsterdam Museum (als Het Paalhuis en de Nieuwe Brug gezien vanaf het IJ, 1660-1666).
• Webpagina Rijksmuseum Amsterdam (als Het Paalhuis en de Nieuwe Brug te Amsterdam in de winter, 1640-1666).
• RKDimages, kunstwerknummer 3420 (als Het Paalhuis en de Nieuwe Brug te Amsterdam in de winter, 1637-1666).

Literatuur

• Anoniem (1808) Catalogus van het beroemd kabinet schilderijen, in vele jaren bijeenverzameld, en nagelaten door wijlen den wel edel-geb. heer Gerrit van der Pot, heer van Groeneveld, Rotterdam: [s.n.], p. 4, lot.nr. 7. Zie books.google.nl.
• Anoniem (1830) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum, te Amsterdam, [s.l.: s,n,], p. 8, cat.nr. 18 (als ‘Een wintergezigt aan den IJkant te Amsterdam, verbeeldende de Oude Schippersbeurs en Nieuwenbrug, met vele figuren’). Zie books.google.nl.
• Anoniem (1839) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum te Amsterdam, [s.l.: s.n.], p. 7, cat.nr. 18 (als ‘Een Wintergezigt aan den IJkant te Amsterdam, verbeeldende de oude Schippersbeurs en Nieuwenbrug met vele figuren’). Zie books.google.nl.
• Anoniem (1903) Catalogus der Schilderijen miniaturen, pastels, omlijste teekeningen, enz. in het Rijks-Museum te Amsterdam, Amsterdam: Boek- en kunstdrukkerij v/h Roeloffzen-Hübner en Van Santen, p. 43, cat.nr. 453 (als Het Paalhuis en de Nieuwe Brug aan den IJkant te Amsterdam). Zie archive.org.
• Anoniem (1934) Catalogus der schilderijen pastels–miniaturen–aquarellen tentoongesteld in het Rijksmuseum te Amsterdam, Amsterdam: J.H. de Bussy, p. 43, cat.nr. 453 (als Het Paalhuis en de Nieuwe Brug aan den IJkant te Amsterdam). Zie delpher.nl.
• Balbian Verster, J.F.L. de ([1922]) Holland-America. An historical account of shipping and other relations between Holland and North America, Amsterdam: Bernard Houthakker, p. 13 (als The “Paalhuis” (custom-house) in the harbour of Amsterdam, from where the ships bound for new Netherland sailed, ca. 1650). Zie delpher.nl.

Tentoonstellingen

• Stedenspiegel, Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag, 28 oktober-7 december 1964, cat.nr. 388.
• Winter in Holland. Hollandse wintergezichten uit de collectie van het Rijksmuseum op Schiphol, Rijksmuseum Amsterdam Schiphol, Luchthaven Schiphol, 21 december 2004-21 maart 2005, geen catalogus bekend.