De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting
De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting (Engels: The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution) is een boek van Amerikaans politicoloog en filosoof Francis Fukuyama uit 2011, dat hetzelfde jaar in het Nederlands werd vertaald bij de uitgeverij Atlas Contact. Het behandelt politieke ontwikkeling, wat uitgelegd wordt door de geschiedenissen van verschillende landen en regio's van de prehistorie tot en met de vroegmoderne periode te analyseren en vergelijken. Daarnaast komt er politieke theorievorming aan bod over de verschillende componenten van politieke ontwikkeling en de relatie met andere maatschappelijke domeinen.[1] Het boek vormt het eerste onderdeel van een tweedelige serie over politieke ontwikkeling; het tweede boek heet De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval, dat politieke ontwikkeling bespreekt in de moderne tijd.[2]
De stelling van professor Fukuyama - vooral bekend voor zijn these van het einde van de geschiedenis - is dat politieke ontwikkeling bestaat uit drie componenten:
- Een 'staat', waar Fukuyama de definitie van Max Weber hanteert: "een organisatie met een legitiem geweldsmonopolie binnen een afgebakend gebied".[3] Fukuyama stelt ook, zoals Weber, dat een staat 'modern' is wanneer zij een rationele arbeidsverdeling heeft, gebaseerd op technische specialisering en deskundigheid - in plaats van nepotisme - en onpersoonlijk is, in rekrutering van personeel en in het gezag dat hij uitoefent over zijn burgers.[3] Met de ontwikkeling van de staat neemt de capaciteit van de politiek om macht uit te oefenen over de samenleving toe.[1][4]
- Een rechtsorde, die niet enkel mag gelden voor gewone burgers, maar voor de machthebbers en hun vrienden en familie bindend moet zijn. Dit is een component die politieke machtsuitoefening beteugelt.[1][5]
- Politieke verantwoording, die de belangen van de politiek in overeenstemming brengt met de wensen van de bredere bevolking. Machthebbers behoren zo gehoor te geven aan de behoeftes uit de samenleving. Dit is een andere beteugeling van politieke machtsuitoefening.[6]
Fukuyama onderzoekt de evolutie van deze instellingen door een reeks historische gevalstudies te onderzoeken uit de periode van "voormenselijke tijden tot aan de vooravond van de Franse en Amerikaanse Revolutie."[7] Deze omvatten onder meer het antieke China, het Ottomaanse rijk, het middeleeuwse Latijns-christelijke West-Europa en het koloniale Latijns-Amerika.[8][1] In zijn laatste hoofdstukken stelt hij een theorie op over politieke ontwikkeling die ook andere maatschappelijke aspecten in rekening houdt, zoals ideeën over legitimiteit en sociale mobilisatie. Daarnaast waarschuwt hij voor het gevaar van 'politiek verval', waardoor de kwaliteit van de politiek terug achteruit gaat. Volgens Fukuyama is dit een continue gevaar waar politieke systemen aan onderhevig zijn. Hij besluit ook dat de 'malthusiaanse omstandigheden' waaronder politieke ontwikkeling zich in de pre-industriële wereld voltrok volledig getransformeerd zijn in de moderne wereld, waardoor zaken zoals economische groei nieuwe dimensies teweegbrengen die in zijn volgende boek verder worden onderzocht.[9]
Inhoud[bewerken | brontekst bewerken]
Het boek is uitgegeven onder de titel The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution, in 2011 gepubliceerd bij de Amerikaanse uitgever Farrar, Straus en Giroux, gevestigd in New York. De Nederlandstalige uitgave vond datzelfde jaar plaats bij uitgeverij Atlas Contact gevestigd in Amsterdam. De Nederlandse vertaler is Robert Vernooy. Fukuyama draagt het boek op aan zijn overleden oudprofessor en collega-politicoloog Samuel Huntington, die in 2008 was gestorven.
Onderstaand zullen de verschillende delen en hoofdstukken van het boek volgen met de thema's die erin worden besproken, zoals aangegeven bovenaan ieder hoofdstuk. Bij ieder aangegeven thema zal soms een citaat of korte samenvatting van Fukuyama's conclusie volgen.
| De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting | ||||
|---|---|---|---|---|
| Oorspronkelijke titel | The Origins of Political Order: From Prehuman times to the French Revolution | |||
| Auteur(s) | Francis Fukuyama | |||
| Oorspronkelijke taal | Engels | |||
| Uitgever | Atlas Contact | |||
| Oorspronkelijke uitgever | Farrar, Straus and Giroux | |||
| Uitgegeven | 2011 | |||
| Oorspronkelijk uitgegeven | 12 april 2011 | |||
| Pagina's | 576 (vijfde druk, 2019) | |||
| ISBN | 9789046707333 | |||
| Vorige boek | New Ideas on Development Since the Financial Crisis, als redacteur samen met Nancy Birdsall (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2011). | |||
| Volgende boek | De oorsprong van onze politiek: Orde en verval | |||
| ||||
Voorwoord[bewerken | brontekst bewerken]
Fukuyama stelt in zijn voorwoord het volgende:
"Dit boek heeft twee ontstaansredenen. De eerste deed zich voor toen mijn voormalige leraar, wijlen Samuel Huntington van Harvard University, mij vroeg om een voorwoord te schrijven bij een nieuwe editie van zijn klassieker uit 1968, Political Order in Changing Societies. (...) Het oorspronkelijke boek was een van de laatste pogingen om een brede monografie over de ontwikkeling van de politiek te schrijven. (...) Het vormde de grondslag van veel belangrijke ideeën op het gebied van de vergelijkende politicologie, waaronder een theorie over politiek verval, het concept van autoritaire modernisering en de opvatting dat de ontwikkeling van de politiek een verschijnsel was dat losstond van andere aspecten van de modernisering. Terwijl ik aan het voorwoord werkte, bedacht ik dat, hoe belangrijk Political Order ook mocht zijn, het hier en daar bijgewerkt moest worden. (...) In de jaren sinds zijn publicatie zijn er veel belangrijke ontwikkelingen geweest, zoals de economische opkomst van Oost-Azië, de ineenstorting van het wereldcommunisme, de globalisering en de ‘Derde Golf’ van de democratisering, zoals Huntington dat zelf noemde, die in de jaren zeventig begon. (...) Ik bedacht derhalve dat het gepast zou zijn om terug te keren tot de thema’s van dat boek en te proberen die toe te passen op de wereld van nu."[10]
Daarnaast wil Fukuyama achterhalen wat de diepere worstels zijn van instellingen, waar "nog meer fundamenteel werk verricht zou moeten worden om de oorzaken van de opkomst en het verval van de politiek te verklaren."[11] In Huntingtons werk zou al uitgegaan zijn van het bestaan van politieke instellingen zoals de staat, het leger of het rechtssysteem, terwijl Fukuyama beweert dat het juist cruciaal is om te begrijpen
"(...) waar die systemen oorspronkelijk vandaan kwamen (...) Landen zitten niet vast aan hun verleden. Maar in veel gevallen hebben dingen die honderden of zelfs duizenden jaren geleden zijn gebeurd tot op de dag van vandaag nog steeds een grote invloed op het karakter van de politiek. Willen we het heden van instellingen die nu voor ons vanzelfsprekend zijn begrijpen, dan moeten we eerst kijken naar hun oorsprong en de dikwijls onvoorziene, toevallige krachten waardoor ze zijn ontstaan."[12]
De tweede reden voor Fukuyama - die samenhangt met zijn belangstelling voor de geschiedenis van politieke instellingen - zijn de problemen van failed states te begrijpen, waar de internationale gemeenschap veel moeilijkheden heeft ondervonden om daar moderne natiestaten te onderbouwen
De antwoorden op veel van deze vragen zijn niet te vinden in Political Order in Changing Societies; en een nieuwe blik op Huntingtons thematiek vraagt om een uitgebreide verheldering van deze onderwerpen. Vandaar dit boek, over de historische achtergronden van instellingen, maar ook over het proces van politiek verval.[13]
Hij illustreert dit door de politiek-maatschappelijke situatie van Melanesische maatschappijen zoals Papoea-Nieuw-Guinea uit te leggen, die in stammen georganiseerd zijn op basis van (veronderstelde) verwantschap. Toen het Westminster-systeem in de postkoloniale periode werd ingevoerd, zorgde dat voor grote problemen zoals nepotisme en buitenlandse exploitatie door Chinees-Maleisische houtkapbedrijven.[14] Fukuyama geeft mee dat dit het eerste boek is in een geplande tweedelige serie, waardoor het belangrijk is om deze twee werken als één project te begrijpen. Dit boek zal ingaan
"(...) op de ontwikkeling van de politiek in voormenselijke tijden tot aan de vooravond van de Franse en de Amerikaanse Revolutie (...) [waarbij] de menselijke prehistorie, de oorsprong van de staat, de rechtsorde en uiteindelijk politieke verantwoording aan de orde komen."[15]
In het tweede boek De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval bespreekt Fukuyama de ontwikkeling van politiek
"(...) van de Franse Revolutie tot aan het heden en zal worden ingegaan op de ontwikkeling van de politiek in de hedendaagse ontwikkelingslanden, met speciale aandacht voor de impact die westerse instellingen hadden op niet-westerse samenlevingen die wilden moderniseren. Daarna zal er worden beschreven hoe de politieke ontwikkeling zich voltrekt in de wereld van nu."[16]
De reden om deze twee perioden van elkaar te scheiden, is dat ze een andere dynamiek hebben op het vlak van politieke ontwikkelingen door veranderingen in andere domeinen van de samenleving:
"Nadat de Industriële Revolutie had plaatsgevonden en menselijke samenlevingen de malthusiaanse omstandigheden achter zich hadden gelaten waarin ze zich tot dan toe hadden bevonden, ontstond er een nieuwe dynamiek in het proces van maatschappelijke verandering, die grote politieke gevolgen zou hebben. Lezers van dit deel zouden het idee kunnen krijgen dat enkele van de lange historische bewegingen die hier beschreven worden impliceren dat samenlevingen vast zitten aan hun geschiedenis, maar de omstandigheden in onze tijd zijn totaal veranderd, veel dynamischer geworden."[17]
Fukuyama waarschuwt dat hij veel diverse onderzoeksgebieden en samenlevingen behandelt en vergelijkt; daardoor is de kans op feitelijke of interpretatieve fouten aanzienlijk, ook al heeft hij zich naar eigen woorden "zoveel mogelijk door deskundigen laten beoordelen".[17] Hoewel de afzonderlijke hoofdstukken voor specialisten van een bepaalde tijdsperiode of regio onvoldoende uitgewerkt zullen zijn, heeft het waarde om een breed comparatief perspectief te houden om tot doeltreffende vaststellingen te komen, beweert Fukuyama. Hij bekritiseert dat al te beperkte onderzoeksonderwerpen ertoe kunnen leiden dat
"[s]ommige van de meer algemene patronen in de ontwikkeling van de politiek (...) domweg niet zichtbaar [worden] (...)"[17]
Deel 1: Vóór de staat[bewerken | brontekst bewerken]
[1] De noodzaak van politiek[bewerken | brontekst bewerken]
De derde golf van de democratisering en de huidige vrees voor de toekomst van onze liberale democratie[bewerken | brontekst bewerken]
Over hoe zowel links als rechts fantaseren over het afschaffen van de politiek[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de huidige ontwikkelingslanden de vervulling van deze fantasieën vertegenwoordigen[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe wij instellingen voor vanzelfsprekend aannemen, zonder dat we een idee hebben waar ze vandaan komen[bewerken | brontekst bewerken]
[2] De natuurstaat[bewerken | brontekst bewerken]
Filosofische discussies over de natuurstaat[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de huidige levenswetenschappen licht werpen op de menselijke aard en daarmee op het biologische fundament van de politiek[bewerken | brontekst bewerken]
Politiek bij chimpansees en andere primaten[bewerken | brontekst bewerken]
Welke aspecten van de menselijke aard ten grondslag liggen aan de politiek[bewerken | brontekst bewerken]
Wanneer verschillende delen van de wereld voor het eerst bevolkt werden[bewerken | brontekst bewerken]
[3] De tirannie van verwanten[bewerken | brontekst bewerken]
Twisten over de feiten en de aard van de menselijke sociale evolutie[bewerken | brontekst bewerken]
Sociale organisatie op familie- en groepsniveau en de overgang naar tribalisme[bewerken | brontekst bewerken]
Een inleiding tot lineages, agnatie en andere antropologische basisbegrippen[bewerken | brontekst bewerken]
[4] Tribale samenlevingen: eigendom, recht, oorlog[bewerken | brontekst bewerken]
Het verband tussen verwantschap en de ontwikkeling van eigendomsrechten[bewerken | brontekst bewerken]
De aard van het recht in een tribale samenleving[bewerken | brontekst bewerken]
Tribale samenlevingen als militaire organisaties[bewerken | brontekst bewerken]
Sterke en zwakke punten van een tribale organisatie[bewerken | brontekst bewerken]
[5] De komst van de Leviathan[bewerken | brontekst bewerken]
De verschillen tussen staten en tribale samenlevingen[bewerken | brontekst bewerken]
‘Oorspronkelijke’ versus concurrerende staatsvorming[bewerken | brontekst bewerken]
Verschillende theorieën omtrent de staatsvorming, waaronder enkele doodlopende wegen zoals irrigatie, hetgeen tot een verklaring leidt van de reden waarom staten in sommige delen van de wereld vroeg opkwamen en in andere niet[bewerken | brontekst bewerken]
Deel 2: Staatsvorming[bewerken | brontekst bewerken]
[6] Het Chinese tribalisme[bewerken | brontekst bewerken]
De oorsprong van de Chinese beschaving[bewerken | brontekst bewerken]
De organisatie van de tribale samenleving in de Chinese oudheid[bewerken | brontekst bewerken]
Kenmerken van familie en verwantschap in China[bewerken | brontekst bewerken]
De verspreiding van het feodalisme onder de Zhou en het karakter van politiek gezag[bewerken | brontekst bewerken]
[7] Oorlog en de opkomst van de Chinese staat[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Chinese staat ontstond uit militaire concurrentie[bewerken | brontekst bewerken]
Shang Yangs moderniserende hervormingen[bewerken | brontekst bewerken]
De doctrine van het legalisme en haar kritiek op het confucianistische familisme[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom de politieke ontwikkeling niet gepaard ging met economische of sociale ontwikkeling[bewerken | brontekst bewerken]
[8] Het grote Han-systeem[bewerken | brontekst bewerken]
De eerste Qin-keizer en waarom de door hem gestichte dynastie zo snel ineenstortte[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Han-dynastie de confucianistische instellingen herstelde met de handhaving van legalistische principes[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe China onder de Qin en de Han werd bestuurd[bewerken | brontekst bewerken]
[9] Politiek verval en de terugkeer van patrimoniale bestuur[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom de Han-dynastie na vierhonderd jaar ineenstortte[bewerken | brontekst bewerken]
Het belang van de toename van grootgrondbezit en ongelijkheid in een malthusiaanse samenleving[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe grote families het bestuur naar zich toe trokken en de staat verzwakten[bewerken | brontekst bewerken]
Het Chinese nationale gevoel[bewerken | brontekst bewerken]
[10] De Indiase omweg[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de vroege ontwikkeling van India verschilde van die van China door de opkomst van de brahmaanse religie[bewerken | brontekst bewerken]
Varna’s en jati’s[bewerken | brontekst bewerken]
De tribale samenleving in het vroege India[bewerken | brontekst bewerken]
De Indiase omweg naar de soevereiniteit[bewerken | brontekst bewerken]
[11] Varna’s en jati’s[bewerken | brontekst bewerken]
Economie versus religie als een oorzaak van sociale verandering[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe het sociale leven in India begrijpelijk wordt in het licht van religieuze ideeën[bewerken | brontekst bewerken]
De implicaties van de Indiase religie voor de politieke macht[bewerken | brontekst bewerken]
[12] De zwakheden van Indiase bestuursvormen[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Maurya’s de eerste en meest succesvolle inheemse heersers over India waren[bewerken | brontekst bewerken]
De aard van de Indiase staat onder de Maurya’s[bewerken | brontekst bewerken]
Het karakter van Ashoka[bewerken | brontekst bewerken]
Verval, verdeeldheid en herleving onder de Gupta’s[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom India later in handen van buitenlandse veroveraars viel[bewerken | brontekst bewerken]
[13] Slavernij en hoe de moslims het tribalisme achter zich lieten[bewerken | brontekst bewerken]
De Ottomaanse instelling van de militaire slavernij[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe tribalisme het belangrijkste obstakel vormde voor de politieke ontwikkeling bij de Arabieren[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de militaire slavernij voor het eerst de kop opstak onder de dynastie van de Abbasiden[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom stamleden goede veroveraars maar slechte bestuurders zijn[bewerken | brontekst bewerken]
Plato’s oplossing voor het probleem van het patrimonialisme[bewerken | brontekst bewerken]
[14] De Mammelukken redden de islam[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Mammelukken aan de macht kwamen in Egypte[bewerken | brontekst bewerken]
Het merkwaardige feit dat de macht in het Arabische Midden-Oosten in de handen van Turkse slaven lag[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Mammelukken de islam redden van de kruisvaarders en de Mongolen[bewerken | brontekst bewerken]
Tekortkomingen in de implementatie van de militaire slavernij door de Mammelukken, die leidden tot het uiteindelijke verval van het regime[bewerken | brontekst bewerken]
[15] Het functioneren en het verval van de Ottomaanse staat[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Ottomanen de macht centraliseerden op een manier die Europese monarchen niet konden bevatten[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Ottomanen het systeem van militaire slavernij perfectioneerden[bewerken | brontekst bewerken]
De instabiliteit van de Turkse staat en haar afhankelijkheid van voortdurende buitenlandse expansie[bewerken | brontekst bewerken]
Oorzaken van het verval van het Ottomaanse systeem[bewerken | brontekst bewerken]
Militaire slavernij als een doodlopende straat vanuit een ontwikkelingsoogpunt[bewerken | brontekst bewerken]
[16] Het christendom ondermijnt de familie[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe het Europese afscheid van de verwantschap eerder door de religie dan door de politiek werd veroorzaakt[bewerken | brontekst bewerken]
Veelvoorkomende misvattingen omtrent de aard van de familie in Europa[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de katholieke Kerk uitgebreide verwantschapsgroepen tenietdeed[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe het Engelse individualisme zelfs in Europese context extreem was[bewerken | brontekst bewerken]
Deel 3: De rechtsorde[bewerken | brontekst bewerken]
[17] De oorsprong van de rechtsorde[bewerken | brontekst bewerken]
De oorsprong van de rechtsorde[bewerken | brontekst bewerken]
Het Europese exceptionalisme blijkt uit de rol van het recht in de vroege staatsvorming[bewerken | brontekst bewerken]
Definities van en onenigheden omtrent de rechtsorde[bewerken | brontekst bewerken]
De theorieën van Hayek omtrent de prioriteit van het recht boven de wetgeving[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Engelse Common Law gebaseerd was op de macht van de koning; en hoe dat de legitimiteit van de Engelse staat ondersteunde[bewerken | brontekst bewerken]
[18] De Kerk wordt een staat[bewerken | brontekst bewerken]
Het cruciale belang van de katholieke Kerk voor de vestiging van de rechtsorde in Europa[bewerken | brontekst bewerken]
De Investituurstrijd en zijn gevolgen[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Kerk zelf staatachtige kenmerken kreeg[bewerken | brontekst bewerken]
De opkomst van een domein van wereldlijke heerschappij[bewerken | brontekst bewerken]
De oorsprong van de huidige rechtsorde in deze ontwikkelingen[bewerken | brontekst bewerken]
[19] De staat wordt een kerk[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de rechtsorde zich ontwikkelde in India en het Midden-Oosten, maar niet in China[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe het gezag feitelijk was verdeeld tussen de wereldlijke en geestelijke autoriteiten in het Midden-Oosten[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe premoderne regimes in het Midden-Oosten de eigendomsrechten respecteerden[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom de islamitische oelama’s nooit een tegengewicht voor de staatsmacht konden vormen zoals de christelijke Kerk dat deed[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom er in de huidige Arabische wereld geen rechtsorde bestaat[bewerken | brontekst bewerken]
De moderne rechtsorde vergeleken[bewerken | brontekst bewerken]
[20] Oosters despotisme[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe in China na de Tang-dynastie een moderne staat werd geherconsolideerd[bewerken | brontekst bewerken]
De usupatie van keizerin Wu en wat ons dat vertelt over het Chinese politieke systeem[bewerken | brontekst bewerken]
Wat het Hemelse Mandaat was en hoe de politieke legitimiteit tot stand kwam in het dynastieke China[bewerken | brontekst bewerken]
[21] Stationaire bandieten[bewerken | brontekst bewerken]
Of alle staten roofstaten zijn, en of de Chinese staat in de Ming-tijd zo genoemd kan worden[bewerken | brontekst bewerken]
Enkele voorbeelden van willekeurig bewind uit latere perioden in de Chinese geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Of goed bestuur gehandhaafd kan worden in een staat zonder tegengewicht voor de uitvoerende macht[bewerken | brontekst bewerken]
“Het is veel waarschijnlijker dat culturele opvattingen ten aanzien van wetenschap, onderwijs en vernieuwing verklaren waarom China het in de voorgaande eeuwen zo slecht deed in de wereldwijde wedloop van de economie en het tegenwoordig zo goed doet, dan dat het ligt aan een fundamentele fout in zijn politieke instellingen.”[18]
Deel 4: De verantwoordelijke overheid[bewerken | brontekst bewerken]
[22] De opkomst van de politieke verantwoording[bewerken | brontekst bewerken]
Wat politieke verantwoording is[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de late staatsvorming in Europa de oorzaak van de latere vrijheid was[bewerken | brontekst bewerken]
Wat er niet klopt aan de ‘Whig-geschiedenis’ en hoe politieke ontwikkeling alleen kan worden begrepen door landen met elkaar te vergelijken: vijf verschillende Europese resultaten[bewerken | brontekst bewerken]
[23] Zelfverrijkers[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe een fiscale crisis leidde tot de opkomst van patrimoniaal bestuur in Frankrijk[bewerken | brontekst bewerken]
De intendanten en de ontwikkeling van gecentraliseerd bestuur[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de Franse elite vrijheid als een privilege zag, en hoe zij ervan werd weerhouden om collectief op te treden[bewerken | brontekst bewerken]
De fundamentele zwakte van de Franse overheid en haar onvermogen om haar eigen elites te belasten of controleren[bewerken | brontekst bewerken]
[24] Het patrimonialisme steekt de Atlantische Oceaan over[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom het bestuur in Latijns-Amerika kenmerken heeft die men in andere werelddelen niet aantreft[bewerken | brontekst bewerken]
Vroegmodern Spanje en hoe dit land een patrimoniaal bestuur ontwikkelde dat erg leek op dat in Frankrijk[bewerken | brontekst bewerken]
Spaanse instellingen, en hoe zij werden overgebracht naar de Spaanse kolonies in de Nieuwe Wereld[bewerken | brontekst bewerken]
[25] Ten oosten van de Elbe[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom Hongarije interessant is als een alternatieve weg naar falende verantwoording[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de horigheid in Oost-Europa werd opgelegd op hetzelfde moment dat zij in het Westen werd afgeschaft[bewerken | brontekst bewerken]
De opkomst van het constitutionalisme en het overwicht van de adel in Hongarije[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom het belangrijk is om een sterke centrale staat te hebben en tevens grenzen aan die staat te stellen, wil de vrijheid gedijen[bewerken | brontekst bewerken]
[26] Naar een volkomener absolutisme[bewerken | brontekst bewerken]
De opkomst van de Moskovitische staat en eigenaardigheden in de Russische politieke ontwikkeling[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de geleidelijke knechting van de Russische boeren voortkwam uit de afhankelijkheid van de monarchie van de aristocratie[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom het absolutisme in Rusland meer volledig zegevierde dan elders in Europa[bewerken | brontekst bewerken]
[27] Belasting en vertegenwoordiging[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de voorgaande gevallen van falende verantwoording als context kunnen dienen voor inzicht in de ontwikkeling van parlementaire instellingen in Engeland[bewerken | brontekst bewerken]
Oorzaken van politieke solidariteit en hun oorsprong in het pre-Normandische Engeland[bewerken | brontekst bewerken]
De rol van recht bij het legitimeren van Engelse instellingen[bewerken | brontekst bewerken]
Wat de Glorieuze Revolutie feitelijk teweegbracht[bewerken | brontekst bewerken]
[28] Waarom verantwoording? Waarom absolutisme?[bewerken | brontekst bewerken]
Een vergelijking van de voorgaande gevallen[bewerken | brontekst bewerken]
Waarom de Engelse weg naar representatief bestuur niet de enige mogelijkheid was[bewerken | brontekst bewerken]
De weg naar Denemarken[bewerken | brontekst bewerken]
“Het is moeilijk je een groter contrast voor te stellen dan dat tussen het Scandinavische en het Russische platteland aan het begin van de negentiende eeuw, ondanks hun geografische nabijheid en de klimatologische overeenkomsten.”[19]
De relevantie van historische discussie voor de democratische worstelingen in het heden[bewerken | brontekst bewerken]
“Het verhaal over de opkomst van de Deense democratie wemelt van het historisch toeval en samenlopen van omstandigheden, die zich in andere samenlevingen nooit zullen herhalen. De Denen bewandelden een heel andere weg om op de moderne liberale democratie uit te komen dan de Engelsen, maar uiteindelijk kwamen ze op nagenoeg hetzelfde uit. Beide landen ontwikkelden een sterke staat, een rechtsorde en een verantwoordelijke overheid. Naar het zich laat aanzien is er dus een aantal verschillende ‘wegen naar Denemarken’.”[20]
Deel 5: Naar een theorie over de ontwikkeling van de politiek[bewerken | brontekst bewerken]
[29] Politieke ontwikkeling en politiek verval[bewerken | brontekst bewerken]
Het biologisch fundament van de politiek[bewerken | brontekst bewerken]
Mechanismen achter de ontwikkeling van de politieke orde[bewerken | brontekst bewerken]
“Biologische evolutie is zowel specifiek als algemeen. Specifieke evolutie doet zich voor als soorten zich aanpassen aan heel specifieke omgevingen en zich differentiëren, zoals de beroemde vinken van Darwin. Maar algemene evolutie doet zich ook voor als bepaalde succesvolle groepen organismen zich snel vermenigvuldigen in plaatselijke omgevingen. Zo waren er grote algemene overgangen van eencellige naar meercellige organismen, van aseksuele naar seksuele voortplanting, van dinosauriërs naar zoogdieren, enzovoort. Hetzelfde geldt voor de politieke ontwikkeling. Toen gedragsmatig moderne mensen ongeveer vijftigduizend jaar geleden uit Afrika vertrokken en zich over de wereld verspreidden, pasten ze zich aan aan de verschillende plaatselijke omgevingen die ze tegenkwamen en ontwikkelden ze verschillende talen, culturen en instellingen. Tegelijkertijd ontdekten bepaalde samenlevingen sociale organisatievormen die grote voordelen boden, en zo kwam het tot algemene overgangen van groepen naar stammen naar staten. Bij de samenlevingen op staatsniveau versloegen of absorbeerden de samenlevingen met een effectievere organisatie de minder effectieve, om zo hun eigen sociale organisatievorm te verbreiden. Bij politieke instellingen was er derhalve zowel differentiëring als convergentie.”[21]
Wat politiek is en waarin zij verschilt van economie[bewerken | brontekst bewerken]
Instellingen[bewerken | brontekst bewerken]
Oorzaken van politiek verval[bewerken | brontekst bewerken]
De staat, de rechtsorde, politieke verantwoording en het verband daartussen[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de omstandigheden voor politieke ontwikkeling in de loop der tijd zijn veranderd[bewerken | brontekst bewerken]
[30] Politieke ontwikkeling, toen en nu[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe de omstandigheden voor politieke ontwikkeling sinds de achttiende eeuw ingrijpend zijn veranderd[bewerken | brontekst bewerken]
De politieke, economische en sociale aspecten van ontwikkeling, en hun onderlinge wisselwerking in een malthusiaanse wereld[bewerken | brontekst bewerken]
Hoe deze aspecten nu op elkaar inwerken[bewerken | brontekst bewerken]
Aankondigingen van de moderne wereld[bewerken | brontekst bewerken]
Voetnoten[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ a b c d Francis Fukuyama: The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution.
- ↑ Fukuyama, Francis. De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval. Atlas Contact.
- ↑ a b Fukuyama, Francis (september 2019). De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting. Atlas Contact, p. 511.
- ↑ Fukuyama, Francis. De oorsprong van onze politiek 1, p. 119-282.
- ↑ Fukuyama. De oorsprong van onze politiek I, p. 283-366.
- ↑ De oorsprong van onze politiek I, p. 376-494.
- ↑ De oorsprong van onze politiek I, p. 91.
- ↑ De oorsprong van onze politiek I, 121-180; 250-266; 267-282; 406-425.
- ↑ De oorsprong van onze politiek I, p. 495-548.
- ↑ De oorsprong van onze politiek 1, p. 9.
- ↑ p. 9-10
- ↑ p. 10
- ↑ p. 10-14
- ↑ p. 10-13
- ↑ p. 13
- ↑ p. 13-14
- ↑ a b c p. 14
- ↑ p. 365
- ↑ p. 491
- ↑ p. 493
- ↑ p. 509
Trivia[bewerken | brontekst bewerken]
- Francis Fukuyama - Wikipedia-artikel over de auteur
- Francis Fukuyama - Stanford University - informatie over de auteur van Stanford University, de academische instelling waar hij anno 2023 werkt
- Francis Fukuyama - American Purpose - informatie over de auteur op het Amerikaanse magazine American Purpose waarvan Fukuyama anno 2023 de voorzitter en een redacteur is, en waar hij dikwijls artikelen op schrijft onder de reeks Frankly Fukuyama
- Frankly Fukuyama - YouTube - het kanaal van de auteur op het socialemediaplatforum YouTube, gebonden aan zijn werk bij het magazine American Purpose
- Francis Fukuyama - CDDRL - informatie over de auteur van Center on Democracy, Development and the Rule of Law, een onderzoeks- en trainingsproject van Stanford University met betrekking tot mondiale ontwikkeling waaraan Fukuyama als professor deelneemt
- Francis Fukuyama - X/Twitter - het account van de auteur op het socialemediaplatforum X
- Francis Fukuyama - Atlas Contact - informatie over de auteur bij de Nederlandse uitgever van het boek Atlas Contact; ook de andere in het Nederlands vertaalde werken van Fukuyama staan erbij
- The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution - Farrar, Straus and Giroux - de originele Engelstalige versie van het boek op de website van de oorspronkelijke uitgever
- De oorsprong van onze politiek 1 - Atlas Contact - de Nederlandse vertaling van het boek op de website van de Nederlandse uitgever