Overleg:Ludwig Wittgenstein

afbeelding

De hier afgebeelde foto is een spiegelbeeld van die in de Engelse wiki. Ze kunnen niet allebei juist zijn ! Evanherk 26 feb 2005 09:22 (CET)

Hi, my apologies for not speaking Dutch. In the photograph, the labelling of a boy as Ludwig Wittgenstein is speculative at best; it was done by the author of a work of pseudohistory (which I understand was translated into Dutch under the title Een joodse jongen). However, there is no consensus that the picture does indeed include young Wittgenstein.

For details, you are invited to the English Wikipedia and the article The Jew of Linz. Cheers,--Goodmorningworld 18 okt 2008 15:15 (CEST)

Opdeling Wittgenstein I en Wittgenstein II

De tweedeling tussen een zogenoemde Wittgenstein I en II waarvan in dit artikel sprake is een verouderde opvatting. Moderne onderzoeken (Schulte, Monk e.a.) hebben twee dingen aangetoond die de tweedeling als te grof afwijzen. Ten eerste is aangetoond dat Wittgenstein niet radicaal al zijn eerdere opvattingen uit de tractatus verwerpt en ten tweede dat zijn latere werk (na 1929) een dusdanige ontwikkeling doormaakt dat hier niet van een 'tweede' Wittgenstein sprake kan zijn. Men neigt er dus in de huidige stand van onderzoek toe, de tweedeling optegeven en eerder nadruk te leggen op overeenkomsten,verschillen en de ontwikkeling die Wittgenstein doormaakte (ondanks de bekende breuk in de jaren twintig). Het lijkt me handig hier rekening mee te houden als dit artikel preciezer uitgewerkt wordt

Wittgenstein en de Tractatus Logico Philosophicus

De reden van dit essay over Wittgenstein is tweeledig. Ten eerste vind ik het gewoonweg leuk om over deze filosoof te schrijven, die zoveel invloed heeft gehad op het denken in de filosofische wereld en ten tweede hoop ik dat dit schrijven ertoe bijdraagt dat een grotere groep mensen deelgenoot wordt van het gedachtegoed van deze briljante filosoof.

In dit betoog zal ik mij beperken tot het bespreken van de Tractatus Logico Philosophicus. Een voor velen ondoorgrondelijk kort boekje, waarin Wittgenstein op reeds jonge leeftijd zijn filosofische gedachten op een zeer gestructureerde manier uiteenzet. Hij dacht met de Tractatus een oplossing te hebben gevonden voor alle filosofische problemen en trok zich na de voltooiing hiervan dan ook voor lange tijd terug uit het wetenschappelijk leven. Ik heb gepoogd een bondige interpretatie te geven, die voor de meeste lezers toegankelijker zal zijn dan de oorspronkelijke tekst. Of ik hier in ben geslaagd, laat ik over ter beoordeling van anderen. Het blijft altijd moeilijk je goed in de gedachten van een ander persoon te verplaatsen en het zou beter zijn indien men zo nu en dan wat vragen had kunnen stellen aan de schrijver, maar dit is in het geval van Wittgenstein onmogelijk.

Wittgenstein tracht vast te stellen hoe het mogelijk is, duidelijke uitspraken te doen over de werkelijkheid. Hij wenst een methode te ontwikkelen waarbij duidelijk kan worden aangetoond, dat er van onzinnig taalgebruik sprake is. In dit licht moet men de filosofie van Wittgenstein dan ook bezien als taalkritiek. Filosofie wordt hierbij een activiteit die onder of boven de wetenschappen staat en die wetenschappelijke uitspraken toetst op hun waarheidsgehalte dan wel juiste taalgebruik. Filosofische problemen blijken schijnproblemen te zijn die als sneeuw voor de zon verdwijnen wanneer duidelijk is, dat op een onjuiste manier gebruik wordt gemaakt van taal om iets over de werkelijkheid te zeggen.

Om een duidelijke uitspraak te kunnen doen over de werkelijkheid is het eerst zaak, goed te omschrijven hoe die werkelijkheid in elkaar zit.

De Tractatus begint dan ook met de uitspraak: “De wereld is alles wat het geval is.”

Voor Wittgenstein betekent deze uitspraak dat de wereld is opgebouwd uit objecten, die onderling combinaties vormen. Deze combinaties vormen op hun beurt ook weer nieuwe combinaties, zodat uiteindelijk een complex geheel ontstaat. Onder object moet men hier verstaan, een deeltje dat niet meer deelbaar is. Wittgenstein heeft zich nooit uitgelaten over de aard van het object. Hij wilde zich beperken tot de logica en het object zou evengoed een andere natuurkundige betekenis kunnen hebben. Objecten zijn de werkelijke bouwstenen van onze wereld en zij representeren de onveranderlijke substantie van de wereld.

Wat wel verandert zijn de configuraties van de objecten. Objecten die onderling in een bepaalde combinatie staan, noemt Wittgenstein een feit. Indien er nu in een hypothetische wereld een aantal basisdeeltjes bestaan, dan is het afhankelijk van hun eigenschappen welke mogelijke combinaties er onderling tot stand komen. De eerst gevormde combinaties kunnen basisfeiten genoemd worden. Deze basisfeiten kunnen onderling ook weer combinaties vormen en zo ontstaan er meer complexere combinaties. Het aantal combinaties dat uiteindelijk gevormd kan worden is niet oneindig en is afhankelijk van de eigenschappen van de basisdeeltjes. Indien men de eigenschappen van een basisdeeltje zou kennen, dan zou men ook alle mogelijke configuraties kennen waarin dit basisdeeltje kan voorkomen. Alle mogelijke combinaties liggen dus al vast wanneer men de eigenschappen van de basisdeeltjes kent. Als Wittgenstein dan ook later in zijn Tractatus de uitspraak doet, dat de vrije wil een illusie is, dan bedoelt hij daarmee dat het aantal mogelijke combinaties niet onder invloed staat van de wil van de mens.

Wittgenstein ziet de wereld dus als het geheel van de feiten, de objecten zijn alleen van belang voor zover ze onderdeel zijn van een feit.

Hoe is de mens nu in staat een geldige uitspraak over deze wereld van de feiten (combinaties) te doen? Om dit te bewerkstelligen, moet er een connectie bestaan tussen het subject en de werkelijkheid. Deze connectie verloopt middels de gedachte.

In zijn gedachte kan de mens zich een logisch beeld vormen van een bepaald feit uit de werkelijkheid. Een logisch beeld betekent hier, dat de samenhang tussen de objecten in de gedachte overeenkomt met samenhang van de objecten in de werkelijkheid. Met behulp van taal kunnen wij deze gedachte uitdrukken, zodat ze voor anderen begrijpbaar is.

Een zinvolle uitspraak over de werkelijkheid is er dus een, waarbij de objecten in de zin qua logische samenhang overeenkomen met de logische samenhang in de werkelijkheid. Op deze manier fungeert taal als een afbeelding van de werkelijkheid.

Een zin bezit een logische vorm (het is niet zomaar een opeenvolging van woorden), dit betekent dat een zin de mogelijkheid heeft een bepaald feit uit de werkelijkheid te omschrijven.

Om werkelijk te bepalen of een zin (wetenschappelijke uitspraak) juist is of onjuist dient zij geverifieerd te worden met de werkelijkheid. Dit is de enige juiste wetenschappelijke methode die gevolgd dient te worden. Het gaat volgens Wittgenstein in de wetenschap om het kennen van de basisfeiten, zodat alle hieruit voortvloeiende combinaties gekend zijn. Deze combinaties kunnen dan vervolgens in zinnen worden gegoten zodat een volledige beschrijving van de werkelijkheid ontstaat.

De wetenschap heeft een beperkte scoop, het draait erom te onderzoeken hoe feiten zijn.

Het antwoord op de vraag waarom basisdeeltjes zijn zoals ze zijn, behoort niet tot de taak van de wetenschap. Het antwoord hierop ligt buiten onze wereld, het is het mystieke.

Wittgenstein verwoordt dit in de uitspraak: “Het is niet hoe dingen zijn in de wereld dat mystiek is, maar dat ze bestaat.”

Wittgenstein maakt in zijn Tractatus ook onderscheid tussen datgene wat gezegd kan worden en datgene wat getoond kan worden. Wat zich niet laat uitspreken behoort niet tot de wereld van de feiten, doch dat laat zich in bepaalde gevallen wel tonen. Dit geldt onder andere voor de logica, de ethiek, de esthetiek en de religie. De logische vorm die een zin bezit laat zich zelf niet uitspreken, doch toont zich direct aan ons. We weten direct wat het geval is wanneer we een zin lezen of horen. De wereld is als het ware doorvlochten met logica, we zouden ons niet eens een beeld kunnen vormen van een onlogische wereld. Evenzogoed is een waardeoordeel binnen de ethiek en de esthetiek onmogelijk, daar alle feiten in de wereld van gelijke waarde zijn. Toch tonen de schoonheid en het goede zich aan ons en dringen zich aan ons op. Ook het godsidee toont zich en bekruipt onze gedachte keer op keer en zet ons aan tot uitspraken die onzinnig zijn.

De mens staat niet in de wereld, maar hij is de grens van zijn wereld. De mens is een metafysisch wezen en nergens in onze wereld zal men een metafysisch wezen aantreffen. Een medemens wordt door ons alleen gekend in zoverre hij een combinatie van atomen is, alles wat daar buiten valt, behoort niet tot ons kenapparaat en is dus per definitie niet kenbaar.

Wat de mens een metafysisch wezen maakt is zijn mogelijkheid zich bewust te worden van de feiten in zijn kenbare wereld, waarvan hij zelf de grens is. Dit bewustzijnsproces ligt buiten de totaliteit van de feiten en daarom is er geen zinvolle uitspraak over te doen, maar het toont zich wel.

Wittgenstein heeft aangegeven dat zijn stellingen niet zinvol zijn volgens zijn eigen criteria, want zijn stellingen behoren niet tot de feiten in de wereld en kunnen als zodanig dan ook geen aanspraak maken op de waarheid. Maar zo zegt hij, men moet als het ware mijn stellingen gebruiken als een ladder om het probleem te boven te komen zodat alles duidelijk wordt, waarna men de ladder om kan gooien.

B.N. van Eikema Hommes Gorinchem 09-05-2006

extreem rijk?

"kind van een rijk Oostenrijks industrieel" lijkt mij voldoende. Rijke industri-elen bestaan er in gradaties. "Extreem rijk" vind ik misplaatst. Misschien moet je een andere kwalificatie zoeken. Hoe zou je de familie Krupp kwalificeren?

'Extreem rijk' is wel wel degelijk op zijn plaats, de familie van Wittgenstein was SIMPELWEG DE RIJKSTE van Oostenrijk. bleebs 24 jun 2006 18:08 (CEST)

In hoeverre is de gradatie van rijkdom hier relevant? hij heeft uiteindelijk al zijn bezittingen afgestaan ergens in het midden van zijn leven. - Phidias 24 jun 2006 18:26 (CEST)

Net dat lijkt me ook een relevant feit bleebs 24 jun 2006 21:13 (CEST)

Terug naar Cambridge?

In de tekst staat: "Na de oorlog keerde hij terug naar Cambridge, ...", wat impliceert dat hij er al eerder was geweest. Klopt dit? In hoeverre zou dit aangevuld/ verbeterd moeten worden? .Jambee (overleg) 28 okt 2011 18:19 (CEST)

Dit is juist (zie bijvoorbeeld de Engelse wikipedia), maar moet inderdaad misschien eens beter worden neergepend. Misschien ga ik me er in de (nabije) toekomst mee bezighouden. De Engelse wikipedia heeft een heel uitgebreid artikel, en ik vind het spijtig dat de onze er wat miserabel bijloopt, toch zeker voor zo'n belangrijke filosoof als Wittgenstein. Je mag natuurlijk zelf ook wat bijdragen doen (Meglosko (overleg) 22 jan 2012 11:47 (CET))

Fenomenologie

Bij stromingen is ook de fenomenologie opgenomen. Wittgenstein zag zichzelf een tijd als fenomenoloog, zie bv. Cambridge companion tot Wittgenstein pp17 Evermeulen (overleg) 25 dec 2014 14:27 (CET)

Dat hij zichzelf zo zag vind ik onvoldoende, zeker als hij het maar een specifieke periode doet. Zo ongenuanceerd.. Het mag zeker opgenomen worden in de tekst, maar zo'n infobox kan beter de meest belangrijke info geven. Dat hij op tijdstip X zich wel eens fenomenoloog heeft genoemd vind ik daar niet onder passen.. Wat voor fenomenoloog trouwens? In husserliaanse zin? Of meer à la Goethe? Ik vind trouwens niets terug in de verwijzing, zeker dat het pagina 17 was? Je bedoelt zeker op p. 16: "For a while he sees himself as a phenomenologist of language and boasts that he has found a new philosophical method that will allow systematic progress as in the sciences. That idea is also left behind quickly." (1) Het gaat niet om fenomenologie, maar om fenomenologie van de taal (is het hetzelfde?); (2) Hij stelt dat hij een nieuwe theorie heeft gevonden, dus in hoeverre kan je hem dan in een traditie plaatsen; (3) left behind quickly. Ik vind het er dus niet thuishoren, althans niet in de infobox. Dat hij christen was vind ik ook ongenuanceerd, maar wil ik wel laten staan (hij was immers gedoopt dacht ik). Meglosko (overleg) 26 dec 2014 10:30 (CET)

Ik volg je redenatie (en heb Fenomenologie weggehaald).Evermeulen (overleg) 26 dec 2014 11:32 (CET)

Je hebt blijkbaar hetzelfde met Carnap gedaan, ook fenomenoloog? Ook daar heb ik mijn twijfels. Als je artikel over fenomenologie ziet, zie je ook dat het in de eerste plaats verwijst naar fenomenologie à la Husserl, Heidegger, Sartre. Carnap & Heidegger in zelfde stroming plaatsen, is vreemd. Meglosko (overleg) 26 dec 2014 10:35 (CET)

Bedankt om hierover in discussie te gaan en bedankt verder al voor de andere bijdragen op wikipedia, bv. ook op Tractatus. Ik apprecieer bijdragen over filosofie ten zeerste, aangezien het redelijk onontwikkeld is op Nederlandse wiki (en anderzijds eenzijdig van mijn kant). Wittgenstein (en zijn boeken) mogen echt wel eens een fatsoenlijk artikel krijgen. Meglosko (overleg) 26 dec 2014 12:02 (CET)

Christendom

Om dit op te nemen in de infobox, vind ik behoorlijk aanvechtbaar. Ik pleit ervoor om het te verwijderen. AlterBerg (overleg) 28 okt 2015 09:00 (CET)

Graag argumenten, beste AlterBerg: Christendom als religie wordt bij diverse andere bronnen (ook anderstalige Wiki's) wel genoemd. Fosburyflop (overleg) 28 okt 2015 09:48 (CET)

Uiteraard. 1. Bekend is, dat LW zijn geloof verloor op jeugdige leeftijd. 2. Later noemde hij zich eens Hebreeër 'met huid en haar' of zo iets. 3. Het christendom heeft i.i.g. zijn filosoferen niet beinvloedt. Je kunt wel zeggen dat bv Sartre uit een christelijk nest kwam, maar dat is geen reden om het christendom speciaal te vermelden in diens infobox. LW schijnt geen enkele aandacht gehad te hebben voor de neochristelijke revival uit zijn tijd -- en ook niet voor de joodse godsdienstfilosofie overigens. En indien er al mystiek is in LW's filosofie, dan bedenke men dat dat ook geldt voor Georges Bataille en Nietzsche. Zijn zij daarom vermeldenswaardig als 'christendom' ? AlterBerg (overleg) 28 okt 2015 16:05 (CET)

Externe links aangepast

Hallo medebewerkers,

Ik heb zojuist 1 externe link(s) gewijzigd op Ludwig Wittgenstein. Neem even een moment om mijn bewerking te beoordelen. Als u nog vragen heeft of u de bot bepaalde links of pagina's wilt laten negeren, raadpleeg dan deze eenvoudige FaQ voor meer informatie. Ik heb de volgende wijzigingen aangebracht:

• Archief https://web.archive.org/web/20060810171341/http://gandalf.aksis.uib.no/wab/ toegevoegd aan http://gandalf.aksis.uib.no/wab/

Zie de FAQ voor problemen met de bot of met het oplossen van URLs.

Groet.—InternetArchiveBot (Fouten melden) 30 sep 2017 01:44 (CEST)

Externe links aangepast

Hallo medebewerkers,

Ik heb zojuist 1 externe link(s) gewijzigd op Ludwig Wittgenstein. Neem even een moment om mijn bewerking te beoordelen. Als u nog vragen heeft of u de bot bepaalde links of pagina's wilt laten negeren, raadpleeg dan deze eenvoudige FaQ voor meer informatie. Ik heb de volgende wijzigingen aangebracht:

• Archief https://web.archive.org/web/20140517154341/http://www.wittgenstein-news.org/ toegevoegd aan http://wittgenstein-news.org/

Zie de FAQ voor problemen met de bot of met het oplossen van URLs.

Groet.—InternetArchiveBot (Fouten melden) 28 okt 2018 07:02 (CET)