Het Legatum Stolpianum (legaat van Stolp) is een akademische prijs die sinds 1755 wordt uitgereikt door de Universiteit Leiden. Het is daarmee de oudste nog bestaande Nederlandse wetenschapsprijs.[1][2][3]
De Leidse burger Jan Stolp (1671-1753) heeft de prijs bij testament ingesteld als een tweejaarlijkse prijsvraag over geloof en wetenschap.[4][5] Op basis van zijn testament bestaat de jury uit hoogleraren in de theologie, filosofie, geneeskunde, rechten, natuurwetenschappen en geesteswetenschappen. De prijswinnaar ontving een gouden, later zilveren penning.[6] Sinds 1959 wordt elke vijf jaar een geldprijs (€ 2000 sinds 2001) uitgereikt voor een proefschrift op een ethisch/wijsgerig onderwerp, vaak rakend aan de natuurwetenschappen.
De eerste maal, in 1755, is de prijsvraag gewonnen door J.A. Melchior voor het proefschrift over "argumenten waarmee het bestaan van God achteraf bewezen kan worden".[7] Onder de laureaten bevindt zich de latere Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen, diens essay uit 1930 is helaas verloren gegaan.[8]
↑Onnasch, Ernst-Otto (2005). Über das Stolpische Legat. Schriften der Hölderlin-Gesellschaft23 (2): 505-520.
↑Koene, BKS (1997). Het Stolpiaans Legaat en wat daaraan vooraf ging: de stamreeks van Jan Cornelisz Stolp. Gens Nostra52: 80-91. Jan Stolp (*Graft 1671 +Leiden 13 oktober 1753) was de zoon van een VOC schipper die in Indië fortuin had gemaakt. Hij studeerde rechten in Leiden, maar hij kon het zich veroorloven als "ambteloos burger" door het leven te gaan. Toen hij zijn testament opstelde waren zijn vrouw en twee kinderen al gestorven.
↑Göttingische Anzeigen von gelehrten Sachen, 1754, blz. 290-292: "Wir haben eine sehr nützliche Stiftung anzukündigen, welche der im vorigen Jahre am 13. Octob. verstorbene hr. Janus Stolp gemacht hat. Er hat nehmlich 10000 Holländische Gulden ausgestzt, um all zwei Jahr eine goldene Schaumünze von 250 Gulden schlagen zu lassen, und dem zu geben, der in Lateinischer oder Holländischer Sprache die Religion betreffende Materien am besten abhandeln wird."
↑Nieuwe Leidsche Courant, 5 oktober 1953, blz. 11 "Tijdens de vergadering van curatoren der Leidse universiteit in Februari 1743 kwam de secretaris Van Royen met een bijzonder belangwekkende mededeling, die niettemin een uiterste discretie vereiste en waarover Heren Curatoren beslist niet mochten praten. Het ging om een schenking aan de universiteit. Een niet onbelangrijke, want het betrof elfduizend gulden. Elfduizend kostbare Hollandse guldens, waarover de academie de beschikking zou krijgen op het tijdstip, dat een zekere Jan Stolp, woonachtig te
Leiden, zou komen te overlijden. Heren Curatoren knikten bij deze mededeling uiterst verheugd en beloofden plechtig er het zwijgen toe te doen. Tien jaar later, op de 13de October 1753, toen Jan Stolp stierf, werd het Legatum Stolpianum geboren."
