Brontekst bekijken van Agusta A109

{{Infobox vliegtuig
| naam                = Agusta A109<br />AW109
| afbeelding          = Helisureste Agusta Grand EC-JPP.jpg
| fabrikant           = Agusta
| types               = Zie [[#Varianten]]
| spanwijdte          = 11 m
| hoogte              = 3,5 m
| interieurbreedte    = 
| maxpassagiers       = 7
| leeggewicht         = 2000 kg
| vleugeloppervlak    = 
| maxstartgewicht     = 3000 kg
| maxbrandstof        = 
| motoren             = 2 × [[turboshaft]]:<br />- [[Pratt & Whitney]] Canada 206C<br />- 2 × [[Turboméca]] Arrius 2K1
| stuwkrachtpermotor  = 
| kruissnelheid       = 265 km/h
| kruishoogte         = 5974 m
| maxreikwijdte       = 500 km
| eerstevlucht        = [[4 augustus]] [[1971]]
| laatstevlucht       = 
| status              = 
| aantal              = 500+
}}
De '''Agusta A109''' is een [[helikopter]] van het [[Italië|Italiaanse]] bedrijf [[Agusta]]. Sinds Agusta in [[2000]] fuseerde met de [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] helikopterbouwer Westland wordt het toestel gebouwd door [[AgustaWestland]] en heet het model '''AW109'''.

== Ontwikkeling ==
[[Bestand:AGUSTA HIRUNDO A109.png|250px|right]]
De eenmotorige Hirundo A109A werd in de [[1960-1969|jaren 1960]] ontwikkeld als een civiele helikopter. In [[1967]] werd een tweede motor aan het ontwerp toegevoegd. De militaire A109B-variant was gepland maar werd niet ontwikkeld. In de plaats concentreerde Agusta zich op de achtzits A109C-versie. Het eerste van drie [[prototype]]s maakte op [[4 augustus]] [[1971]] de eerste vlucht van het nieuwe toestel.

Pas in april [[1975]] werd het eerste productietoestel gebouwd. De eerste leveringen volgden in [[1976]]. De helikopter werd een commercieel succes en de mogelijkheid van een militaire versie kwam weer op. Daarvan werden twee varianten ontwikkeld; Eén voor lichte aanval of nabije ondersteuning en een maritieme variant.

Eind [[1980-1989|jaren 1980]] was de verkoop van de Agusta A109 aan de [[Luchtcomponent van Defensie|Belgische luchtmacht]] onderwerp van het [[Agustaschandaal]].

== Overige specificaties ==
{| class="wikitable"
| Lengte: || 13 m
|-
| Bemanning: || 1 of 2
|-
| Stukprijs: || €4 miljoen
|-
| rowspan="2" | Vermogen per motor: || 567-571 [[Paardenkracht (eenheid)|pk]]
|-
| 423-426 [[Kilowatt|kW]]
|}

== Varianten ==
* '''A109A''': De eerste versie.
** '''A109 EOA''': Versie voor het [[Italiaans leger]].
** '''A109 Mk II''': Verbeterde civiele versie.
** '''A109 Mk II MAX''': Verbreed evaluatiemodel.
* '''A109B''': Ongebouwde militaire variant.
* '''A109C''': Civiele variant met acht plaatsen.
** '''A109C MAX''': Verbreed evaluatiemodel.
* '''A109D''': Enkel één prototype.
* '''A109E Power''': Verbeterde civiele versie met P&W- of Turboméca-motoren.
** '''A109E Power Elite''': Verlengde versie.
** '''A109LUH''': Militaire ''Light Utility Helicopter''.
** '''MH-68A Stingray''': Versie voor de Amerikaanse kustwacht.
* '''A109K''': Militaire variant.
* '''A109K2''': Variant voor grote hoogten en hoge temperaturen met vaste wielen.
* '''A109M''': Militaire variant.
** '''A109&nbsp;km''': Variant voor grote hoogten en hoge temperaturen.
** '''A109KN''': Marineversie.
** '''A109CM''': Standaardversie.
** '''A109GdiF''': Versie voor de [[Guardia di Finanza|Italiaanse financiële politie]].
** '''A109BA''': Variant voor de Belgische luchtmacht.
* '''A109S Grand''': Civiele variant met verlengde cabine.
* '''CA109''': Chinese versie van de A109 onder licentie.

== Gebruikers ==
* {{AL}}
* {{AR-VLAG}} [[Argentijns leger]]
* {{AU-VLAG}} [[Koninklijke Australische marine]]
* {{BE-VLAG}} [[Luchtcomponent van de Belgische Strijdkrachten]]
* {{BJ-VLAG}} [[Beninse Volksluchtmacht]]
* {{CN}}
* {{CL-VLAG}} [[Chileense politie]]
* {{GH}}
* {{GR-VLAG}} [[Griekse luchtmacht]]
* {{IT}}
* {{NZ}}
* {{LV}}
* {{MY-VLAG}} [[Koninklijke Maleisisch leger]], [[Maleisische Maritiem Handhavingsagentschap]]
* {{MX}}
* {{NG}}
* {{PY}}
* {{PE}}
* {{ZA}}
* {{SE}}
* {{GB-VLAG}} [[Brits leger]]luchtkorps, [[Royal Air Force|Britse luchtmacht]], [[Rijkstestpilotenschool]]
* {{US-VLAG}} [[United States Coast Guard|Amerikaanse kustwacht]]
* {{VE}}

== Zie ook ==
{{Commonscatklein|Agusta A109}}
* [[Agusta]]
* [[Agustaschandaal]]

== Externe links ==
* [https://www.globalsecurity.org/military/world/europe/a109.htm {{en}} globalsecurity.org - HIRUNDO A109 (AGUSTA)]
* [http://www.leonardocompany.com/en/-/aw109-power-2# {{en}} Leonardocompany.com - AW109 Power]


[[Categorie:Helikopter van Agusta|A109]]