Brontekst bekijken van Akkadische Rijk

{{Infobox historisch land
| Naam in Landstaal    = Agade
| Status               =
| Voor1                =
| Vlag_Voor1           =
| Na1                  =
| Vlag_Na1             =
| Jaar van ontstaan    = 2334 v.Chr.
| Jaar van afloop      = 2154 v.Chr.
| Vlag                 =
| Vlagartikel          =
| Wapen                =
| Wapenartikel         =
| Leus                 =
| Kaart                = Empire_akkad.svg
| Kaartjaar            = Akkad (bruin) en Akkadische veldtochten (gele pijlen). In turkoois zeegebied dat heden land is.
| Hoofdstad            = Akkad
| Oppervlakte          =
| Bevolking            =
| Munteenheid          =
| Nationale feestdag   =
| Volkslied            =
| Talen                = [[Akkadisch]], [[Sumerisch]]
| Religie              = [[Mesopotamische mythologie]]
| Regeringsvorm        = [[Monarchie|Koninkrijk]]
| Staatshoofd          = [[Lijst van koningen van Sumer|Koning]]
| Plv. Staatshoofd     =
| Regeringsleider      =
| Legislatuur          =
| Dynastie             = Akkadische dynastie
}}
{{Zijbalk geschiedenis Mesopotamië
| afbeelding   = Sargon of Akkad.jpg
| onderschrift = Bronzen hoofd uit de Akkadische periode, stelt mogelijk [[Maništušu]] of [[Naram-Sin]] voor<br>(ca. 2300 v.Chr.), [[Nationaal Museum van Irak]]
}}
Het '''Akkadische Rijk''', genoemd naar de hoofdstad [[Akkad (stad)|Akkad]] of Agade, was een historische staat in [[Mesopotamië]] die tussen [[24e eeuw v.Chr.|2350-2150 v.Chr.]] bestond. Vanuit het kerngebied [[Akkad (gebied)|Akkad]] breidde het rijk zich over grote delen van Mesopotamië uit.

== Chronologie ==
De Akkadische periode wordt meestal 2350–2170 v.Chr. of 2230–2050 v.Chr. gedateerd volgens respectievelijk de [[Chronologie van het Nabije Oosten|Midden en Korte Chronologie]]. De periode wordt voorafgegaan door de [[Vroeg-dynastieke Periode (Mesopotamië)|Vroeg-dynastieke Periode]] en gaat over in de [[Derde dynastie van Ur|Ur III periode]], maar beide overgangen zijn erg vaag. Het is bijvoorbeeld waarschijnlijk dat de opkomst van Sargon al in de late Vroeg-Dynastieke Periode plaatsvond, terwijl de laatste Akkadische koningen tegelijkertijd regeerden met de [[Guti (volk)|Gutische]] koningen en die van [[Uruk]] en [[Lagasj]]. De Akkadische periode is gelijktijdig met Vroeg-Brons IV in [[Palestina (regio)|Palestina]], Vroeg-Brons IVA en Vroeg-Jezirah IV in [[Syrië]] en Vroeg-Brons IIIB in [[Turkije]].<ref>Pruß, Alexander. "Remarks on the Chronological Periods" ''Atlas of Preclassical Upper Mesopotamia'', eds. Marc Lebeau en Martin Sauvage. Subartu, 13. Turnhout: Brepols, 2004. {{ISBN|2503991203}}</ref><ref>{{Citeer journal |author=Ingo Schrakamp |year=2012 |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781444338386.wbeah24182/abstract |title=Sargon of Akkad and his dynasty |journal=The Encyclopedia of Ancient History |doi=10.1002/9781444338386.wbeah24182|archiefurl=https://web.archive.org/web/20171107165331/http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781444338386.wbeah24182/abstract|archiefdatum=7 november 2017|dodeurl=nee}}</ref>

===Lijst van heersers van het Akkadische Rijk===
De relatieve volgorde van Akkadische heersers is duidelijk. De absolute data van hun regeringsperiodes is bij benadering, zoals het geval is voor alle data ouder dan het midden- tot late 2e millennium v.Chr.<ref name="mieroop">Van de Mieroop, M. ''A History of the Ancient Near East, ca. 3000-323 BC.'' Malden: Blackwell, 2007.</ref>

{| class="wikitable"
|-
! Heerser
! Midden Chronologie<br><small>Alle dateringen v.Chr.</small>
|-
|[[Sargon van Akkad|Sargon]]
| align="center" | 2334–2279
|-
|[[Rimuš]]
| align="center" | 2278–2270
|-
|[[Maništušu]]
| align="center" | 2269–2255
|-
|[[Naram-Sin]]
| align="center" | 2254–2218
|-
|[[Shar-Kali-Sharri]]
| align="center" | 2217–2193
|-
|''[[Interregnum]]''
| align="center" | 2192–2190
|-
|[[Dudu (koning)|Dudu]]
| align="center" | 2189–2169
|-
|[[Shudurul|Šudurul]]
| align="center" | 2168–2154
|}

== De stad Akkad ==
De stad [[Akkad (stad)|Akkad]], in het [[Sumerisch]] ''Agade'' genoemd, wordt het eerst vermeld op een inscriptie van koning [[Enšakušanna]] van de Sumerische stad [[Uruk]], waarin hij beweert Akkad te hebben verslagen. Men schat dat deze inscriptie uit de 26e eeuw stamt, wat aangeeft dat de stad Akkad een stuk ouder moet zijn geweest dan [[Sargon van Akkad|Sargon de Grote]], aan wie de stadsstichting wordt toegedicht door latere historische bronnen.

== Akkadische Rijk ==
Sargon de Grote heeft waarschijnlijk niet de stad Akkad gesticht, maar haar wel tot grootmacht gemaakt door de omliggende steden te veroveren. Van daaruit breidde hij zijn heerschappij eerst uit over geheel [[Sumer]], en vervolgens over de 'Vier Werelddelen': [[Elam]], [[Mesopotamië|Noord-Mesopotamië]] en [[Syrië]] ([[Mari (stad)|Mari]]) met [[Cappadocië]].

Onder Sargon en zijn opvolgers - de bekendste is zijn kleinzoon [[Naram-Sin]], die evenals hijzelf legendarische roem verwierf - was Akkad een centraal georganiseerde staat, met een uitgebreid ambtenarenapparaat en aan het hoofd een koning met goddelijke waardigheid.

Het noordelijke [[alluviaal|alluviale]] deel van [[Mesopotamië]], waar [[Eufraat]] en [[Tigris]] elkaar het dichtst naderen, ten noorden van het eigenlijke [[Sumer]], kwam door de dominantie van de hoofdstad Akkad eveneens bekend te staan als [[Akkad (gebied)|Akkad]]. Er ontstond een traditie waarbij de heersers zich "koning van Sumer en Akkad" gingen noemen, als een twee-eenheid. Deze traditie is door de latere [[Babylonië|Babylonische]] koningen overgenomen.

==Meetkunde en rekenkunde==
Een belangrijke wiskundige ontwikkeling in het late 3e millennium v.Chr. is het ontstaan van het zestigtallige positiestelsel. Deze ontwikkeling kan niet los gezien worden van de geleidelijke afschaffing van in klei ingedrukte getallen en de uitbreiding, standaardisatie en integratie van meetsystemen. Boekhouders ontwikkelden een steeds geraffineerdere manier om het vereiste aantal arbeidskrachten te voorspellen. Ook landmeten werd verbeterd en er werden manieren ontwikkeld om een twee-dimensionaal vlak visueel voorstelbaar te maken. Hoewel er weinig wiskundig schoolwerk teruggevonden is, moeten deze veranderingen ook de schrijversopleidingen veranderd hebben. De innovaties kwamen geleidelijk en kregen vooral onder [[Naram-Sin]] hun beslag. Er zijn oefeningen teruggevonden die de leerling een korte zijde van een [[rechthoek]] lieten vinden, gegeven het oppervlak en de andere zijde of omgekeerd: het oppervlak gegeven de twee zijden. Er ontstond zelfs enige wiskundige terminologie zoals het werkwoord ''pa'' of ''pa<sub>3</sub>'' dat "vind" betekent.<ref>{{citeer boek|auteur=Robson, Eleanor. |titel="Chapter Three. The Later Third Millennium". Mathematics in Ancient Iraq: A Social History, |plaats=Princeton: |uitgever=Princeton University Press|datum=2020 |pp=54-84 |doi=10.1515/9780691201405-007}}</ref>

== Ondergang ==
Het bergvolk der [[Goetaeërs]] maakte aan de Akkadische staat een eind. Uit onderzoek is echter gebleken dat een klimaatverandering een bijgaande factor kan zijn geweest die de mensen uit de staat deed wegtrekken: door droogte mislukte oogst na oogst.<ref>R. A. Kerr (1998), [https://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/279/5349/325 ''Sea-Floor Dust Shows Drought Felled Akkadian Empire''], in: Science 16 January 1998: Vol. 279. no. 5349, pp. 325 - 326. [https://web.archive.org/web/20100929164732/http://www.sciencemag.org:80/cgi/content/summary/279/5349/325 Gearchiveerd] op 29 september 2010.</ref>
Rond 2200 v.Chr. zette een [[megadroogte]] in, de [[4200 BP megadroogte]] die mogelijk ook bijdroeg aan het einde van het [[Oude Rijk]] in Egypte en nederzettingen uit de [[Vroege Bronstijd]] in Anatolië, het Aegeïsche gebied en de Levant.<ref>{{aut|Harvey Weiss|Weiss, H.}} (2016): [http://www.pastglobalchanges.org/download/docs/magazine/2016-2/PAGESmagazine_2016%282%29_62-63_Weiss.pdf 'Global megadrought, societal collapse and resilience at 4.2-3.9 ka BP across the Mediterranean and west Asia'] in ''PAGES Magazine'', Volume 24, No. 2, p. 62-63</ref>

Mogelijk is Akkad zo grondig verwoest door de Goetaeërs dat er vrijwel niets van overgebleven is, wat zou verklaren waarom de stad nooit is teruggevonden. Het verdwijnen van Akkad had een heropleving van de Sumerische stadstaten onder de [[Derde dynastie van Ur]] tot gevolg, waardoor het nieuwe tijdperk ook wel wordt aangeduid als de ''Sumerische renaissance'' (ca. 2100-2000 v.Chr.).

== Zie ook ==
* De [[Akkadisch]]e taal
* [[Geschiedenis van Irak]]

{{Appendix}}
{{Navigatie geschiedenis Mesopotamië}}
{{Commonscat|Akkadian Empire}}
{{Coor title dms|33|6|0|N|44|6|0|E}}

[[Categorie:Historisch land in het Midden-Oosten]]
[[Categorie:Akkadische oudheid| ]]