Brontekst bekijken van Architectuur

[[Bestand:Bauhaus.JPG|thumb|[[Bauhaus]]-school, [[Dessau]]]]
[[Bestand:Neomodernist facade in Pretoria.JPG|thumb|Neomodernistische architectuur in [[Pretoria]]]]
'''Architectuur''' is de [[kunst]] en [[wetenschap]] van het ontwerpen van de gebouwde omgeving; inclusief steden, gebouwen, [[woning]]en, interieurs, tuinen, landschappen, meubelen of objecten. De architectuur wordt gerekend tot de [[toegepaste kunst]]en. Vroeger werd het woord '''bouwkunst''' meer gebruikt, dat nu voornamelijk nog voor de [[esthetica|esthetische]] kant van het bouwen wordt gebruikt, terwijl '''[[bouwkunde]]''' met name voor de technische kant wordt gebruikt. Een beoefenaar van de architectuur heet [[architect]].

Volgens het vroegste overgeleverde werk over het onderwerp, "[[De architectura|Over architectuur]]" van de Romein [[Vitruvius (architect)|Vitruvius]], is de architectuur gestoeld op drie principes: schoonheid (''venustas''), stevigheid (''firmitas'') en bruikbaarheid (''utilitas''). Ze kan dan worden omschreven als de balans tussen deze drie elementen, waarbij geen van drieën dus overheersend is ten opzichte van de andere twee.

== Geschiedenis van de westerse bouwkunst ==
{{Zie hoofdartikel|geschiedenis van de bouwkunst}}
De [[geschiedenis van de bouwkunst]] maakt deel uit van de [[kunstgeschiedenis]].

Uit de jonge steentijd dateren stenen monumenten met een vermoedelijk [[Ritueel|rituele]] functie zoals [[hunebed]]den of dolmens, [[menhir]]s en [[steencirkel]]s. Nog ouder zijn verzamelingen [[Mammut (mastodont)|mammoetbotten]] die deel uitmaakten van ijstijdhutten.

De [[Oude Egypte|Egyptische]] [[oudheid]] liet grote monumenten na in de vorm van [[Piramide (bouwwerk)|piramiden]], [[mastaba]]'s en [[tempel]]s. Uit [[Mesopotamië]] zijn ook resten van steden en paleizen overgebleven.

De [[Oud-Griekse architectuur]] beslaat een periode van 3 millennia en een veelheid van stijlen. De [[Romeinse architectuur]] nam een aantal Griekse stijlelementen over maar introduceerde [[Boog (bouwkunde)|bogen]] en [[Gewelf|gewelven]]. Zij evolueerde verder in de [[Vroegchristelijke bouwkunst|vroegchristelijke]] en de [[Byzantijnse architectuur]].

In de [[Middeleeuwen]] voltrekt zich een belangrijke evolutie van de [[romaanse architectuur]] naar de meer gesofisticeerde [[Gotiek (bouwkunst)|gotiek]].

De [[Nieuwe Tijd]] erkent architecten als niet langer alleen ambachtslieden, maar ook en vooral als geleerden en kunstenaars. De algemene evolutie van de kunsten loopt parallel in de evolutie van de bouwkunst over [[renaissancearchitectuur]], [[Barokarchitectuur|barok]] en [[rococo]] om met het [[classicisme]] in de [[Moderne Tijd]] te belanden.

Onder invloed van de [[Romantiek (stroming)|romantiek]] ontstaat een belangstelling voor het verleden, in de architectuur vertaald door verschillende vormen van [[Historicisme (kunst)|historicisme]]: het teruggrijpen naar bouwstijlen uit het verleden om er een eigentijdse interpretatie aan te geven. Dit is het tijdperk van de neo-stijlen zoals de [[neogotiek]].

In de 20ste eeuw volgt de evolutie van de bouwstijlen de snelle veranderingen in de kunst en in de maatschappij; zo zijn [[jugendstil]], [[futurisme]] en [[postmodernisme]] algemene kunststromingen, die echter ook hun uiting vonden in de architectuur. De evolutie wordt ook gevoed door de beschikbaarheid van nieuwe materialen als [[gietijzer]], [[Staal (legering)|staal]] en [[beton]], evenals nieuwe technologieën zoals [[lassen]], elektrische verlichting, [[Lift (transport)|liften]] en digitale elektronica. Vanaf de jaren 1960 neemt het belang van [[ecologie]] en [[duurzaamheid]] toe.

== Enkele invloedrijke architecten uit de 20ste eeuw ==
De Belgische architecten [[Victor Horta]] en [[Henry Van de Velde]] gelden als de belangrijkste vertegenwoordigers van de jugendstil. Horta ontwierp het Brusselse museum dat sinds 2002 [[BOZAR]] heet en ook het [[Station Brussel-Centraal]], dat evenwel pas na zijn dood gebouwd werd. Van de Velde is onder meer bekend van de Gentse [[boekentoren]].

De Duitser [[Walter Gropius]] stichtte in 1919 [[Bauhaus]], een toonaangevende school voor architectuur en toegepaste kunst die in 1933 werd gesloten onder druk van de [[Nationaalsocialisme|nationaalsocialisten]]. De school was niet alleen revolutionair in haar visie op architectuur, maar ook in haar [[Pedagogiek|pedagogische]] methode. Het project werd ingegeven door de gemeenschappelijke wil om na de gruwelen van de [[Eerste Wereldoorlog]] een betere wereld te creëren. Hoewel haar architecten ook individuele woningen voor rijke burgers ontwierpen, lag de nadruk op het verbeteren van de woonomstandigheden van gewone mensen.

[[Frank Lloyd Wright]] was het boegbeeld van de Amerikaanse [[Prairie School]]. Hoewel ze opvallende effecten realiseerden met behulp van [[gewapend beton]], grepen ze ook graag terug naar traditionele materialen als [[baksteen]] en [[hout]].

De Fransman [[Le Corbusier]] was aanvankelijk zowel kunstschilder als architect maar begon vanaf 1919 over architectuur te publiceren. Hij is bekend geworden door gestandaardiseerde woonblokken die bestaan uit betonskeletten en eenvoudige materialen, die hem tot een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de [[Internationale Stijl (architectuur)|internationale stijl]] maakten.

[[Ludwig Mies van der Rohe]] was de laatste directeur van Bauhaus en week daarna uit naar [[Chicago]], waar hij na de [[Tweede Wereldoorlog]] belangrijke bijdragen leverde aan de evolutie van de [[wolkenkrabber]], het grote en vaak [[Icoon (symbool)|iconische]] hoofdkantoor van de [[multinationale onderneming]].

[[Oscar Niemeyer]] was een Braziliaans architect die grote vernieuwingen introduceerde door gebruik te maken van gewapend beton. Zijn baas [[Lúcio Costa]] tekende de plattegrond van de nieuwe hoofdstad [[Brasilia]], maar het was Niemeyer die alle prominente gebouwen ontwierp. Een van zijn bekendste ontwerpen is de [[Kathedraal van Brasilia|kathedraal]].

== Monumenten ==
{{Zie hoofdartikel|Monument (erfgoed)}}
De term monument reikt breder dan de architectuur, maar veel officiële lijsten van monumenten bestaan uitsluitend of hoofdzakelijk uit gebouwen.

=== Nederlands erfgoed ===
Er zijn vele [[monument (erfgoed)|monumenten]] in Nederland waaronder de [[rijksmonument]]en.
* [[:categorie:Monument|Artikelen over monumenten]]
* [[Lijst van termen in de bouwkunde|Bouwkundige begrippen met betrekking tot monumenten]]
* [[Monument (erfgoed)]]
* [[Monumentenzorg]]

=== Beroemde bouwwerken ===
Er zijn over de hele wereld veel verschillende [[opstal (bouwwerk)|bouwwerken]] zoals onder andere:
* [[Zeven wereldwonderen van de antieke wereld]]
* [[New 7 Wonders of the World]]
* Bouwwerken op de [[Werelderfgoedlijst]]

== Bouwstijlen ==
{{Zie ook|Zie ook: [[Tijdlijn van de bouwkunst]]}}

Er zijn diverse stromingen en bouwstijlen zoals onder andere:

{{Kolommen lijst| breedte=13| aantal=2| inhoud=
* [[Amsterdamse School (bouwstijl)|Amsterdamse School]]
* [[arcologie]]
* [[art deco]]
* [[art nouveau]]
* [[barokke architectuur]]
* [[Bauhaus]]
* [[blob-architectuur]]
* [[Bruidstaartstijl]]
* [[Bossche School]]
* [[centraal wonen]]
* [[Chicago School (architectuur)|Chicago School]]
* [[classicisme]]
* [[deconstructivisme]]
* [[Delftse School]]
* [[Dordtse gevel]]
* [[Oud-Egyptische architectuur|Egyptische architectuur]]
* [[empirestijl]]
* [[expressionisme]]
* [[Functionalisme (architectuur)|functionalisme]]
* [[Gotiek (bouwkunst)|gotiek]]
* [[Oud-Griekse architectuur|Griekse architectuur]]
* [[Hightech (architectuur)|hightech]]
* [[Hollands classicisme]]
* [[Renaissance in de Nederlanden#Architectuur|Hollandse renaissance]]
* [[Internationale stijl (architectuur)|internationale stijl]]
* [[islamitische architectuur]]
* [[jugendstil]]
* [[kubisme]]
* [[Minimalisme (architectuur)|minimalisme]]
* [[Neoclassicistische architectuur|neoclassicisme]]
* [[neogotiek]]
* [[neostijlen]]
* [[neofuturisme]]
* [[nieuwe bouwen]]
* [[Nieuwe Haagse School (bouwstijl)|Nieuwe Haagse School]]
* [[nieuwe zakelijkheid#Nederlandse architectuur|nieuwe zakelijkheid]]
* [[organische architectuur]]
* [[palladianisme]]
* [[parametricisme]]
* [[Plateresco]]
* [[Postmodernisme (architectuur)|postmodernisme]]
* [[purisme (beeldende kunst)|Purisme]]
* [[Rationalisme (architectuur)|rationalisme]]
* [[romaanse architectuur]]
* [[Romeinse architectuur]]
* [[De Stijl]]
* [[Structuralisme (architectuur)|structuralisme]]
* [[Traditionalisme (architectuur)|traditionalisme]]
* [[Wezerrenaissance]]
}}

== Opleiding en beroep ==
{{Zie hoofdartikel|Architect}}
In Nederland;
* Bouwkundig ingenieur: aan de [[Technische universiteit]]en van [[Delft]] en [[Eindhoven]]
* ''Master in de architectuur'': aan de [[Academie van Bouwkunst]] te [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]], [[Arnhem]], [[Groningen (stad)|Groningen]], [[Maastricht]], [[Rotterdam (hoofdbetekenis)|Rotterdam]] of [[Tilburg]]

In Vlaanderen:
* Burgerlijk Ingenieur-Architect, ''Master in de ingenieurswetenschappen'': aan de [[universiteit]] van [[Gent]], [[Leuven]] of [[Brussel (stad)|Brussel]]
* ''Master in de architectuur'': aan de [[universiteit]] van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[Leuven]] (in Brussel of Gent, niet in Leuven zelf) en [[Hasselt (België)|Hasselt]]

Voorheen werd in Vlaanderen de opleiding tot architect aangeboden door [[architectenschool|architectenscholen]]. Een [[architectenschool]] was een departement van een [[hogeschool]]. Deze opleidingen werden in 2013 geïntegreerd in universiteiten:
* het Henry van de Velde-instituut te Antwerpen, uiteindelijk onderdeel van de [[Artesis Hogeschool Antwerpen]], thans een masteropleiding in de ''Faculteit Ontwerpwetenschappen'' van de [[Universiteit Antwerpen]]
* de Sint-Lucas Architectuurschool, onderdeel van de [[Hogeschool voor Wetenschap & Kunst]], met campus te [[Gent]] en te [[Schaarbeek]], [[Brussel (stad)|Brussel]], thans als ''Faculteit Architectuur'' geïntegreerd in de [[Katholieke Universiteit Leuven| KU Leuven]].
* [[architectenschool]], thans opgenomen in de ''Faculteit Architectuur en kunst'' van de [[Universiteit Hasselt]]

Na de opleiding wordt men toegelaten tot het beroep, wat wil zeggen dat men het recht verkrijgt de titel ''architect'' te voeren, mits een begeleide stage van twee jaar bij een erkend architect, aansluitend op de studie, met goed resultaat is gevolgd.

== Wedstrijden ==
* [[AM/NAi Prijs]]
* [[Archiprix]]
* [[Euregionale Architectuur Prijs]]
* [[Europan]]
* [[Gouden AAP]]
* [[Gouden Piramide]] (voor inspirerend opdrachtgeverschap)
* [[Pritzker Prize]]
* [[Prix de Rome]]

== Beurzen ==
Er worden diverse beurzen georganiseerd in de [[Benelux]], waaronder het jaarlijkse [[Batibouw]] in [[Brussel (stad)|Brussel]], de tweejaarlijkse [[Bouwbeurs]] in de [[Jaarbeurs (Utrecht)|Jaarbeurs]] in Utrecht en de [[Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam]].

== Zie ook ==
{{Zusterproject klein
| commons     = Architecture
| commonscat  = 
| wikiatlas   = 
| wikispecies = 
| wiktionary  = 
| wikibooks   = 
| wikisource  = Hoofdportaal:Beeldende kunst/Architectuur
| wikiquote   = Architectuur
| wikinews    = 
| wikinewscat = 
| wikivoyage  = 
}}
* [[Bouwkunde]]
* [[Dag van de Architectuur]]
* [[Indiase architectuur]]
* [[Industriële vormgeving]]
* [[Lijst van architecten]]
* [[Lijst van hoogste gebouwen van Nederland]]
* [[Lijst van hoogste gebouwen ter wereld]]
* [[Lijst van termen in de bouwkunde]]
* [[Papierarchitectuur]]
* [[Rijksbouwmeester]]
* [[Vlaams Bouwmeester]]

== Externe links ==
* [https://web.archive.org/web/20110213122809/http://www.nai.nl/ Nederlands Architectuurinstituut, NAI nieuws en informatie]
* [http://www.architectuur.org/gids.php De Digitale Architectuurgids, database op architecten, stijlen, periodes]
* [https://rijksmonumenten.nl/ Database Nederlandse rijksmonumenten]
* [http://www.architectuurgids.nl/ Architectuurgids.nl met meer dan 2500 Nederlandse architectuurprojecten]

{{Gesproken Wikipedia|Nl-Architectuur-article.ogg|1024718}}

[[Categorie:Architectuur| ]]