Brontekst bekijken van Atletiek

{{Infobox sport
| naam          = Atletiek
| afbeelding    = Naisten 400 m aidat.jpg
| onderschrift  = Een [[400 meter horden|400 m horden]] voor vrouwen
| organisatie   = België: [[Koninklijke Belgische Atletiekbond|KBAB]]<br/>Ned.: [[Atletiekunie]]<br/>Suriname: [[Surinaamse Atletiek Bond|SAB]]<br/>Mondiaal: [[International Association of Athletics Federations|IAAF]]<br/>Europa: [[European Athletic Association|EAA]]
| start         = [[776 v.Chr.]]
| soort         = [[Individuele sport|Ind. sport]] / [[Teamsport]]
| categorie     = [[Duursport]]<br>[[Krachtsport]]
| locatie       = [[Atletiekbaan]]
| olympisch     = [[776 v.Chr.]]
| paralympisch  = [[Paralympische Zomerspelen 1960|1960]]
| kampioenschappen = '''België'''<br/>[[Belgische kampioenschappen indooratletiek|BK Indoor]]<br/>[[Belgische kampioenschappen atletiek|BK Outdoor]]<br/>'''Nederland'''<br/>[[Nederlandse kampioenschappen indooratletiek|NK Indoor]]<br/>[[Nederlandse kampioenschappen atletiek|NK Outdoor]]<br/>'''Europees:'''<br/>[[Europese kampioenschappen indooratletiek|EK Indoor]]<br/>[[Europese kampioenschappen atletiek|EK Outdoor]]<br/>'''Mondiaal:'''<br/>[[IAAF Diamond League|Diamond League]]<br/>[[IAAF World Challenge|World Challenge]]<br/>[[Wereldkampioenschappen indooratletiek|WK Indoor]]<br/>[[Wereldkampioenschappen atletiek|WK Outdoor]]<br/>[[Atletiek op de Olympische Zomerspelen|Olympische Spelen]]
| disciplines  = [[Discuswerpen]]<br/>[[Hardlopen]]<br/>[[Hink-stap-springen]]<br/>[[Hoogspringen]]<br/>[[Hordelopen]]<br/>[[Kogelstoten]]<br/>[[Kogelslingeren]]<br/>[[Meerkamp]]<br/>[[Polsstokhoogspringen|Polsstokspringen]]<br/>[[Snelwandelen]]<br/>[[Speerwerpen]]<br/>[[Veldlopen]]<br/>[[Verspringen]]<br/>[[Wegatletiek]]
| varianten  = [[Triatlon]]
| portaal2  = Atletiek
}}
[[Bestand:Atletiekwedstrijden om het Nederlands kampioenschap 1942.ogv|thumb|Bioscoopjournaal van het NK atletiek in 1942.]]
[[Bestand:Nederlandse_atletiek_kampioenschappen.ogv|thumb|Verslag van het [[Nederlandse kampioenschappen atletiek|NK Atletiek]] in [[Rotterdam (hoofdbetekenis)|Rotterdam]] in [[1963]]]]
'''Atletiek''' is een oude [[sport]] waar de sporters ([[Atleet|atleten]]) individueel of in groepen ([[estafette]]) moeten presteren.<br />Atletiek wordt zowel op de weg, in het veld als op een atletiekbaan beoefend. Atletiek wordt wel 'de moeder der sporten' genoemd omdat het de menselijke basisbewegingen (lopen, springen, werpen) omvat.

Atletiekbanen zijn meestal ovaal gevormd met een binnenbaan van 400 meter lang. Op het middenterrein worden de werp- en springonderdelen beoefend. Er zijn banen van gras, sintels of kunststof.

Dit artikel gaat over de atletiek als wedstrijdsport, maar atletiek in brede zin omvat ook recreatieve vormen. De [[Atletiekunie]] in [[Nederland]] doet ook veel voor de loopsport, sportief wandelen en [[Nordic walking]]. Voor de loopsporters zijn er wel wedstrijden maar ook de zogeheten trimlopen, 'wedstrijden' waarbij geen uitslag wordt opgemaakt. Slechts een klein deel van degenen die hardlopen als eerste sport noemen, is daadwerkelijk lid van de Atletiekunie.

== Geschiedenis ==
Atletiek is een sport die oorspronkelijk nauw verbonden was met de [[Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid|Griekse klassieke Olympische Spelen]], die vanaf 776 voor Christus om de vier jaar gehouden werden als onderdeel van een feest ter ere van de god Zeus. Het vijfdaagse programma bestond uit sportieve krachtmetingen en wedstrijden in de schone kunsten. De beste atleten kwamen tegen elkaar uit in een vijfkamp, die bestond uit de onderdelen hardlopen, verspringen, worstelen, speerwerpen en discuswerpen. De diverse onderdelen hadden veel minder regels dan nu.

Atletiek is samen met de zwemsport de oudste sport ter wereld. De [[Kreta|Kretenzers]] (bewoners van Kreta) deden als eersten aan atletiek rond 1500 v.Chr. De moderne atletiek ontstond in [[Engeland]] aan het einde van de [[17e eeuw]]. De eerste professionele wedstrijden vonden daar plaats in de vroege [[19e eeuw]]. Atletiek was een onderdeel op de eerste moderne [[Olympische Zomerspelen 1896|Olympische Spelen]] in 1896. Nu is de atletiek nog steeds de belangrijkste sport in de Olympische Spelen, maar de band tussen atletiek en de Olympische Spelen is wel losser geworden. Dit kun je merken aan het feit dat naast de Olympische Spelen nog een heleboel andere atletiekevenementen worden gehouden, zoals de jaarlijkse Europacupwedstrijden en de [[Wereldkampioenschappen atletiek]], die voor het eerst plaatsvonden in 1983.

== Leeftijdsindeling ==
Bij grote wedstrijden wordt niet naar leeftijd gekeken, maar gaat het puur om de prestatie. Slechts een enkeling is zo getalenteerd dat hij of zij al op jonge leeftijd om de prijzen mee kan doen en daarom zijn er ook wedstrijden en kampioenschappen naar leeftijd, waar meer met gelijken gestreden kan worden. Internationaal zijn atleten junior/jeugd tot en met het jaar van de negentiende verjaardag; de overgang naar de [[Senior (sport)|senior]]en vindt plaats op 1 januari van het jaar waarin men twintig wordt. De onderverdeling van de junioren is niet internationaal vastgelegd en verschilt van land tot land. In Nederland en [[Vlaanderen]] is de onderverdeling als volgt, waarbij gekeken wordt naar het jaar waarin men negentien wordt, enzovoort. De doorschuiving bij de categorieën vindt in Nederland en Vlaanderen gemakshalve plaats per 1 november, omdat atleten dan de hele winter in dezelfde leeftijdsgroep trainen en wedstrijden doen. Voor records, ranglijsten en internationale kampioenschappen is 1 januari de grens.

{| class="wikitable"
! Nederland
! België
! Verjarend naar:
|-
| Master || Masters || 35+ jaar
|-
| Senior || Senioren || 20 t/m 34 jaar
|-
| Junior-A (U20) || Junioren || 18 en 19 jaar
|-
| Junior-B (U18) || Scholieren || 16 en 17 jaar
|-
| Junior-C || Cadetten || 14 en 15 jaar
|-
| Junior-D || Miniemen || 12 en 13 jaar
|-
| Pupil-A2 || Pupillen || 11 jaar
|-
| Pupil-A1 || Pupillen ||10 jaar
|-
| Pupil-B || Benjamins || 9 jaar
|-
| Pupil-C || Benjamins || 8 jaar
|-
| Minipupillen || Kangoeroes || 7 of jonger
|}

Om de stap van junioren naar senioren wat te verzachten zijn er internationale kampioenschappen voor [[U23 (sport)|neo-senioren]] (in België 'beloften' genoemd) ingevoerd. Talenten die bij de junioren in de top meededen, bleken namelijk bij de senioren soms hun motivatie te verliezen, omdat ze niet meer zo in de schijnwerpers stonden, terwijl ze na een paar jaar trainen opnieuw tot de top zouden kunnen behoren. Neo-senior is men in de jaren waarin de 20e, 21e en 22e verjaardag vallen. In Nederland zijn er geen, maar in [[België (hoofdbetekenis)|België]] wel aparte kampioenschappen voor deze categorie.

Het omgekeerde gebeurt bij het ouder worden. Er komt een moment dat jongere atleten altijd sterker zullen blijken te zijn. Om toch met gelijken te kunnen strijden, is de [[mastersatletiek]] (voorheen veteranen genoemd, maar dat had te veel een militaire bijklank) ingevoerd. Master is men vanaf de 35e verjaardag en de overgang naar een volgende vijfjaarsklasse gebeurt op de verjaardag zelf.

== Onderdelen ==
Veel atletiekwedstrijden vinden plaats op een speciale [[atletiekbaan]]; in de winter wordt ook op indoorbanen atletiek bedreven. Daarnaast zijn er wedstrijden op de weg (''stratenlopen'' of ''wegwedstrijden'' genoemd) en in het vrije veld ([[veldlopen]] of ''cross(country)''). Bij grote kampioenschappen vinden de marathon en de langere snelwandelwedstrijden op de weg plaats, maar start en finish liggen vaak op de atletiekbaan.

Er zijn 24 olympische atletiekonderdelen. Deze worden onderverdeeld in looponderdelen, springonderdelen, werponderdelen en meerkampen. Bij de looponderdelen is er het onderscheid tussen de gewone looponderdelen, de hindernislopen, de estafettes en het [[snelwandelen]].

=== Looponderdelen ===
Sommige looponderdelen worden zelden beoefend, ook al erkent [[World Athletics]] wereldrecords op die afstanden. De courante, meest gelopen afstanden, kennen de sterkste records; op incourante afstanden staan de records een beetje of heel veel zwakker. De courante afstanden zijn:

* [[60 meter (atletiek)|60 m]] (indoor)
* [[100 meter (atletiek)|100 m]]
* [[200 meter (atletiek)|200 m]]
* [[400 meter (atletiek)|400 m]], vormt de overgang van sprint naar middenafstand
* [[800 meter (atletiek)|800 m]]
* [[1500 meter (atletiek)|1500 m]]
* [[3000 meter (atletiek)|3000 m]], vormt de overgang van midden- naar lange afstand
* [[5000 meter (atletiek)|5000 m]]
* [[10.000 meter (atletiek)|10.000 m]]
* [[halve marathon]] op de weg
* [[marathon (sport)|marathon (42,195 km)]] op de weg
* [[50 km (atletiek)|50 km]] op de weg
* [[100 km (atletiek)|100 km]] op de weg; alles voorbij de marathon heet [[ultralopen|ultraloop]].

Incourante(re) afstanden waarvoor door World Athletics records worden bijgehouden, zijn de volgende. Indoor: [[50 m (atletiek)|50 m]]. Outdoor op de baan: [[1000 meter (atletiek)|1000 m]], [[Engelse mijl (atletiek)|Engelse mijl]] (1609,344 m = 1 [[Engelse mijl (lengtemaat)|Engelse mijl]]), [[2000 meter (atletiek)|2000 m]] en [[Werelduurrecord (atletiek)|uurloop]]. Op de weg: [[Engelse mijl (atletiek)|Engelse mijl]], [[5 kilometer (atletiek)|5 km]], [[10 kilometer (atletiek)|10 km]].

Afgeschafte records zijn: [[20.000 m (atletiek)|20.000 m]], [[25.000 m (atletiek)|25.000 m]] en [[30.000 m (atletiek)|30.000 m]] op de baan en [[15 kilometer|15 km]], [[20 km (atletiek)|20 km]], [[25 km (atletiek)|25 km]] en [[30 km (atletiek)|30 km]] op de weg.

=== Hindernislopen ===
* [[60 meter horden|60 m horden]] alleen indoor
* [[100 meter horden|100 m horden]] (vrouwen)
* [[110 meter horden|110 m horden]] (mannen)
* [[200 meter horden|200 m horden]] (incourant)
* [[400 meter horden|400 m horden]]
* [[3000 meter steeple|3000 m steeple]]

Incourant is de [[50 meter horden|50 m horden]] indoor.

=== Snelwandelen ===
* [[3000 m snelwandelen]] indoor (vrouwen)
* [[5000 m snelwandelen]] indoor (mannen)
* [[10.000 m snelwandelen]] op de baan (vrouwen)
* [[20.000 m snelwandelen]] op de baan
* [[20 kilometer snelwandelen|20 km snelwandelen]] op de weg
* [[30.000 m snelwandelen]] op de baan (mannen)
* [[30 kilometer snelwandelen|30 km snelwandelen]] op de weg (mannen)
* [[50.000 m snelwandelen]] op de baan (mannen)
* [[50 kilometer snelwandelen|50 km snelwandelen]] op de weg (mannen)

=== Estafettes ===
* [[4 x 100 meter estafette|4 x 100 m estafette]] (niet indoor)
* [[4 x 200 meter estafette|4 x 200 m estafette]]
* [[4 x 400 meter estafette|4 x 400 m estafette]]
* [[4 x 800 meter estafette|4 x 800 m estafette]]
* [[4 x 1500 meter estafette|4 x 1500 m estafette]] (niet indoor)
* [[Ekiden]] op de weg, een marathon in estafettevorm.
* [[Zweedse estafette]] 1e loper 400 meter, 2e 300 meter, 3e 200 meter, 4e 100 meter

=== Springonderdelen ===
* [[hoogspringen]]
* [[polsstokhoogspringen]]
* [[verspringen]]
* [[hink-stap-springen]]

=== Werponderdelen ===
* [[balwerpen]] alleen voor benjamins en pupillen.
* [[vortexwerpen]] vervanging van balwerpen voor pupillen c en pupillen b
* [[kogelstoten]] vanaf pupillen b en 9-jarige benjamins
* [[discuswerpen]] niet indoor vanaf junioren / miniem/ pupillen
* [[speerwerpen]] niet indoor vanaf junioren / miniem.
* [[kogelslingeren]], ook wel hamerslingeren genoemd, niet indoor vanaf Junioren C / cadetten
* [[gewichtwerpen]] vooral door masters, maar ook bijvoorbeeld bij de Amerikaanse indoorkampioenschappen.

=== Meerkampen ===
* [[vijfkamp]] indoor (pentatlon, vrouwen)
* [[zevenkamp (atletiek)|zevenkamp]] indoor (heptatlon, mannen)
* [[zevenkamp (atletiek)|zevenkamp]] outdoor (heptatlon, vrouwen)
* [[tienkamp]] outdoor (decatlon, mannen)
* [[veertienkamp]] outdoor (dubbel heptatlon)
* [[twintigkamp]] outdoor (dubbel decatlon)

=== Overige ===
Naast de officiële onderdelen worden er soms wedstrijden gehouden op allerlei andere afstanden en onderdelen, te veel om op te noemen. Zo sprint de jongste jeugd over 40 m en oudere jeugd over 60 m en 80 m. Ook de andere afstanden worden bij de jeugd veelal iets ingekort; bij de masters is dat eveneens soms het geval (80 en 300 m horden). In landen zonder het [[metrieke stelsel]] worden nog wel wedstrijden gelopen over bijvoorbeeld [[100 yards]] (91.44 m) of [[2 Engelse mijl (atletiek)|3218 m (twee Engelse mijl)]]. Verder zijn er ''dubbele meerkampen'', namelijk de [[veertienkamp]] voor vrouwen en de [[twintigkamp]] voor mannen of vrouwen, met daarin ook de afgeschafte [[200 meter horden|200 m horden]]. Er is de ''bliksemmeerkamp'', een zevenkamp of tienkamp die binnen het uur afgewerkt moet worden, er zijn exotische estafettes als de [[10x100 m estafette]] en [[Zweedse estafette]] (400m-300m-200m-100m). Bij de jeugd bestaat het softbalwerpen als voorbereiding op het speerwerpen, terwijl werpers het [[gewichtwerpen]] hebben bedacht om ook een [[werpvijfkamp]] te kunnen doen. De ultralopers houden wedstrijden over vele afstanden, tot 1000 mijl (1609&nbsp;km).

== Wedstrijden ==
Het aanbod atletiekwedstrijden bestaat grotendeels uit eendaagse wedstrijden en meerdaagse kampioenschappen. De eendaagse wedstrijden, of meetings, zijn vaak onderdeel van nationale of internationale circuits, vooral betreffend bij topsport. Zo zijn de belangrijkste meetings, waaronder de twee belangrijkste meetings uit de Benelux, de [[Memorial Van Damme]] en [[Fanny Blankers-Koen Games]], onderdeel van de [[IAAF Diamond League]] of de [[IAAF World Challenge]], twee circuits die worden gemonitord door de IAAF. Vergelijkbare circuits zijn er ook op continentaal, nationaal en regionaal niveau. Naast circuits voor baanatletiek zijn er ook series wedstrijden voor onder andere meerkampen, veldlopen, wegwedstrijden en snelwandelen. Deze circuits worden vaak georganiseerd onder auspiciën van een internationale of nationale atletiekbond. Bij de breedtesport zijn eendaagse wedstrijden vaak instuiven die niet bij een circuit horen. Bij een instuif is de prestatie meestal het belangrijkst en doet de uiteindelijke klassering er minder toe.

Naast de meetings waar atleten individueel strijden zijn er ook wedstrijden waar er individueel prestaties worden geleverd die bijdragen aan een ploegenklassement. Vaak worden prestaties van verschillende onderdelen bij elkaar opgeteld door middel van hetzelfde puntensysteem gehanteerd bij de meerkamp of door middel van punten gebaseerd op plaatsering. Voorbeelden van dit soort wedstrijden zijn de [[Eredivisie (atletiek)|Nederlandse eredivisie atletiek]], de [[IAAF Continental Cup]] en de [[European Cup 10000m|Europacup 10000m]].<br>Een derde soort atletiekwedstrijden zijn kampioenschappen. Deze worden eveneens op verschillende niveaus variërend van regionaal tot internationaal gehouden. Meestal zijn dit kampioenschappen voor een bepaald grondgebied, maar het kunnen ook kampioenschappen voor een bepaalde groep mensen zijn zoals de [[Universiade|wereldkampioenschappen voor studenten]], en de [[Jeux de la Francophonie|Spelen voor Franssprekenden]]. Sommige kampioenschappen zijn [[multisportevenement]]en.

=== Recente atletiekkampioenschappen ===
* [[Atletiek op de Olympische Zomerspelen 2016|Olympische Spelen]], [[Rio de Janeiro (stad)|Rio de Janeiro]], 12-21 augustus 2016
* [[Europese kampioenschappen atletiek 2016|EK]], [[Amsterdam]], 6-10 juli 2016
* [[Wereldkampioenschappen indooratletiek 2016|WK indoor]], [[Portland (Oregon)|Portland]], 17-20 maart 2016
* [[Wereldkampioenschappen atletiek 2017|WK]], [[Londen]], 4-13 augustus 2017
* [[Europese kampioenschappen indooratletiek 2017|EK indoor]], [[Belgrado]], 3-5 maart 2017

=== Belangrijkste jaarlijks terugkerende wedstrijden (Benelux) ===
* [[Nederlandse kampioenschappen atletiek|NK Atletiek]]
* [[Belgische kampioenschappen atletiek|BK Atletiek]]
* [[Memorial Van Damme]], [[Brussel (stad)|Brussel]]
* [[Nacht van de Atletiek]], [[Heusden-Zolder]]
* [[Nijmegen Global Athletics]], [[Nijmegen]]
* [[NK Indoor]], [[Apeldoorn (stad)|Apeldoorn]]
* [[Crosscup]] [[Brussel (stad)|Brussel]]
* [[Fanny Blankers-Koen Games]], [[Hengelo (Overijssel)|Hengelo]]
* [[Nelli Cooman Games]], [[Stadskanaal (plaats)|Stadskanaal]]
* [[Evenementen in Arnhem#Papendal Games|Papendal Games]], [[Arnhem]]
* Nationaal Baancircuit
** [[Ter Specke Bokaal]], [[Lisse]]
** [[Gouden Spike (Leiden)|Gouden Spike]], [[Leiden]]
** [[Klaverblad Arena Games|Arena Games]], [[Hilversum]]

== Zie ook ==
* [[World Athletics]]
* [[Lijst van wereldrecords atletiek]]
* [[Lijst van Belgische records atletiek]]
* [[Lijst van Nederlandse records atletiek]]
* [[Lijst van Belgische atleten]]
* [[Lijst van Nederlandse atleten]]
* [[Mastersatletiek]]

== Externe links ==
{{Zusterproject klein
| commons          = Category:Athletics
| wiktionary       = atletiek
| wikiversity      = 
| wikibooks        = 
| wikisource       = 
| wikiquote        = 
| wikinews         = 
| wikidata         = 
}}
* {{en}} [https://worldathletics.org/ World Athletics (WA)]
* {{en}} [https://www.european-athletics.com/ The European Athletic Association (EAA)]
* [https://www.atletiek.be/ Atletiek Vlaanderen]
* [https://web.archive.org/web/20160829054450/http://www.val.be/ Vlaamse Atletiekliga (VAL)]
* [https://www.lbfa.be/ Franstalige Belgische Atletiekliga (Ligue Belge Francophone d'Athlétisme)]
* [https://www.atletiekunie.nl/ Nederlandse Atletiek en Atletiekunie]

{{Navigatie atletiek}}
{{Navigatie wereldkampioenschappen atletiek}}
{{Navigatie atletiek bij de Olympische Spelen}}
{{Navigatie olympische sporten}}

[[Categorie:Atletiek| ]]