Brontekst bekijken van FM-omroep

De '''FM-omroep''' verzorgt [[radio]]-uitzendingen waarbij [[frequentiemodulatie]] (FM) gebruikt wordt. Door de toepassing van FM was het mogelijk grotere [[bandbreedte]]n te gebruiken en zo [[High fidelity (techniek)|hifi]]-geluid te leveren. Ook kan met FM een betere [[storingsonderdrukking]] verkregen worden.

==Gebruikte frequentiebanden==
De frequentieband die voor FM-omroep gebruikt wordt, varieert over de wereld, maar valt wel altijd binnen het [[Ultrakorte golf|VHF]]-bereik. De voor FM-omroep beschikbare frequenties zijn bepaald op een aantal [[Internationale Telecommunicatie-unie|ITU]]-conferenties. Een mijlpaal daarbij was de Stockholm-overeenkomst in 1961 tussen 38 landen. Wereldwijd vinden nagenoeg alle uitzendingen plaats in Band II, de zogenaamde FM-band. Dit is de frequentieband van 87,50 tot 108,00&nbsp;MHz. De kanaalafstand, en daarmee de bandbreedte van het kanaal, is 20 kHz.

Uitzonderingen zijn onder andere:
* Voor 1945 gebruikte men in de Verenigde Staten een andere FM-band, ook wel 'Pre War FM' genoemd. De frequenties lagen tussen de 42,00 en 50,00&nbsp;MHz. Kort na de [[Tweede Wereldoorlog]] is er besloten om de huidige FM-frequenties te gaan gebruiken.
* In de Verenigde Staten wordt uitgezonden tussen 87,80 en 108,00&nbsp;MHz, een iets kleinere band dus.
* In Japan wordt in plaats van de FM-band de frequentieband van 76,00 tot 90,00&nbsp;MHz gebruikt, met een kanaalafstand van 100&nbsp;kHz.
* In Rusland en sommige voormalige Oostbloklanden gebruikt men de [[OIRT]]-FM-band. De frequenties liggen tussen 65,00 tot 74,00&nbsp;MHz met een kanaalafstand van 30&nbsp;kHz. Reden daarvoor was om ontvangst van Westerse zenders te bemoeilijken. De meeste landen hebben de OIRT-FM-band afgeschaft en gebruiken dezelfde FM-band als het westen (87,50 tot 108,00&nbsp;MHz).

De frequentie van een FM-zendstation is meestal een exact [[veelvoud (wiskunde)|veelvoud]] van 100&nbsp;kHz. In het grootste deel van Amerika en het Caribische gebied, worden alleen de oneven veelvouden gebruikt. In sommige delen van Europa, Groenland en Afrika worden alleen de even veelvouden gebruikt. In Italië worden "half-kanaals" veelvouden van 50&nbsp;kHz gebruikt. Hiernaast zijn er in bepaalde landen diverse andere, minder gebruikelijke, standaarden, onder andere veelvouden van 1, 10, 30, 74 en 300&nbsp;kHz.

==Technische karakteristieken==
In 1961 heeft de [[Federal Communications Commission|FCC]] een standaard voor [[Stereo (geluid)|stereo]]-FM aangenomen.

Omdat [[Mono (geluid)|mono]]-radio-ontvangers ook de stereo-uitzendingen goed moesten kunnen ontvangen, is het volgende schema aangenomen: het linker (''L'') en rechter (''R'') kanaal werden opgeteld tot de som ''M'' = {{vbreuk|''L'' + ''R''|2}} en van elkaar afgetrokken tot het verschil ''S'' = {{vbreuk|''L'' − ''R''|2}} en op een 38&nbsp;kHz-signaal gemoduleerd bij het signaal gevoegd. Een mono-ontvanger gebruikt alleen het ''M''-signaal. Een stereo-ontvanger haalt met behulp van een stereodecoder de ''L''- en ''R''-kanalen uit: ''L'' = ''M''+''S'' en ''R'' = ''M''−''S''. Om dit decoderen mogelijk te maken wordt nog een 19&nbsp;kHz-[[piloottoon]] (de halve modulatiefrequentie) bij het signaal gevoegd. Hiermee kan de 38&nbsp;kHz-draaggolf van het ''S''-signaal gereconstrueerd worden. In de ontvanger wordt alles boven de 15&nbsp;kHz uit het weer te geven signaal gefilterd. Doordat storingen bij een grotere bandbreedte meer doorgelaten worden, is stereo-ontvangst gevoeliger voor ruis.

Aan FM-uitzendingen kan digitale informatie meegeleverd worden in het [[Radio Data System|RDS]]-signaal. RDS levert 1187,5 [[bits per seconde]], en is daarmee alleen geschikt voor tekst.

In sommige landen zijn kleine zenders toegestaan die het signaal van bijvoorbeeld een mp3-speler of draadloze microfoon uitzenden, zodat deze op een FM-radio te horen is.

==Kanaalindeling==
De FM-band is ook onderverdeeld in kanaalnummers. In de onderstaande tabel is de draaggolffrequentie (middenfrequentie) gekoppeld aan een kanaalnummer. Elk kanaalnummer komt overeen met een frequentie die een veelvoud is van 300&nbsp;kHz. Op oude radio's worden deze kanaalnummers vaak op de afstemschaal vermeld. Kanaalnummers worden nauwelijks meer toegepast, in plaats daarvan wordt de frequentie (in MHz) gepubliceerd. Een zender heeft niet altijd een frequentie meer die een veelvoud is van 300&nbsp;kHz.

{| class="wikitable"
!kanaal||frequentie
|{{Witte kolom|19}}
!kanaal||frequentie
|{{Witte kolom|19}}
!kanaal||frequentie
|{{Witte kolom|19}}
!kanaal||frequentie
|-align=right
|1||87,5&nbsp;MHz||19||92,7&nbsp;MHz||37||98,1&nbsp;MHz||55||103,5&nbsp;MHz
|-align=right
|2||87,6&nbsp;MHz||20||93,0&nbsp;MHz||38||98,4&nbsp;MHz||56||103,8&nbsp;MHz
|-align=right
|3||87,9&nbsp;MHz||21||93,3&nbsp;MHz||39||98,7&nbsp;MHz||57||104,1&nbsp;MHz
|-align=right
|4||88,2&nbsp;MHz||22||93,6&nbsp;MHz||40||99,0&nbsp;MHz||58||104,4&nbsp;MHz
|-align=right
|5||88,5&nbsp;MHz||23||93,9&nbsp;MHz||41||99,3&nbsp;MHz||59||104,7&nbsp;MHz
|-align=right
|6||88,8&nbsp;MHz||24||94,2&nbsp;MHz||42||99,6&nbsp;MHz||60||105,0&nbsp;MHz
|-align=right
|7||89,1&nbsp;MHz||25||94,5&nbsp;MHz||43||99,9&nbsp;MHz||61||105,3&nbsp;MHz
|-align=right
|8||89,4&nbsp;MHz||26||94,8&nbsp;MHz||44||100,2&nbsp;MHz||62||105,6&nbsp;MHz
|-align=right
|9||89,7&nbsp;MHz||27||95,1&nbsp;MHz||45||100,5&nbsp;MHz||63||105,9&nbsp;MHz
|-align=right
|10||90,0&nbsp;MHz||28||95,4&nbsp;MHz||46||100,8&nbsp;MHz||64||106,2&nbsp;MHz
|-align=right
|11||90,3&nbsp;MHz||29||95,7&nbsp;MHz||47||101,1&nbsp;MHz||65||106,5&nbsp;MHz
|-align=right
|12||90,6&nbsp;MHz||30||96,0&nbsp;MHz||48||101,4&nbsp;MHz||66||106,8&nbsp;MHz
|-align=right
|13||90,9&nbsp;MHz||31||96,3&nbsp;MHz||49||101,7&nbsp;MHz||67||107,1&nbsp;MHz
|-align=right
|14||91,2&nbsp;MHz||32||96,6&nbsp;MHz||50||102,0&nbsp;MHz||68||107,4&nbsp;MHz
|-align=right
|15||91,5&nbsp;MHz||33||96,9&nbsp;MHz||51||102,3&nbsp;MHz||69||107,7&nbsp;MHz
|-align=right
|16||91,8&nbsp;MHz||34||97,2&nbsp;MHz||52||102,6&nbsp;MHz||70||108,0&nbsp;MHz
|-align=right
|17||92,1&nbsp;MHz||35||97,5&nbsp;MHz||53||102,9&nbsp;MHz||||
|-align=right
|18||92,4&nbsp;MHz||36||97,8&nbsp;MHz||54||103,2&nbsp;MHz||||
|}

==Toekomst==

=== Nederland ===
Het is de bedoeling dat in de toekomst de FM-band in Nederland wordt vervangen door [[Digital Audio Broadcasting|DAB+]]. De landelijke publieke radiozenders van de NPO, regionale en landelijke commerciële radiozenders,  zenden hun programma's ook al gelijktijdig uit via FM en DAB+. 

In juli 2023 heeft de Rijksoverheid een veiling gehouden voor de herverdeling van de landelijke commerciële FM ether frequenties. Voor de landelijke FM frequenties van de publieke radiozenders van de NPO verandert er niets.
De herverdeling van deze frequenties is ingegaan per 1 september 2023 met een looptijd van 12 jaar.

Een realistische termijn voor afschakeling van FM lag grofweg in de periode tussen 2027 en 2032.<ref>https://web.archive.org/web/20180313092423/https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2017/12/19/bijlage-17199691/bijlage-17199691.pdf</ref> 

Door de herverdeling van de landelijke commerciële FM frequenties en volgens een recent onderzoek van Audify (de marketingorganisatie van de landelijke publieke en commerciële radiozenders) in juli 2023, luistert nog maar 13 procent naar de radio via DAB+, tegenover 35 procent via de FM. De verwachting is dat ook ná 2035 de FM nog het meest in gebruik is.

=== België ===
In België is DAB+ sedert 2019 volledig in de praktijk gebracht voor de publieke omroep en de grote commerciële landelijke radiozenders, naast hun FM-kanalen, maar lokale radiostations steunen wél nog uitsluitend op FM.<ref name="vrt2019">{{Citeer web |url= https://www.vrt.be/nl/over-de-vrt/nieuws/2019/05/23/hoe-staat-het-met-de-digitalisering-van-radio-in-vlaanderen/ |archiefurl = https://web.archive.org/web/20200817195247/https://www.vrt.be/nl/over-de-vrt/nieuws/2019/05/23/hoe-staat-het-met-de-digitalisering-van-radio-in-vlaanderen/ | archiefdatum =23 maart 2024 |titel=Hoe staat het met de digitalisering van radio in Vlaanderen? |auteur= |uitgever= [[Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie|VRT]]|datum=29 mei 2019 |bezochtdatum= }}</ref><ref>[https://www.dabplus.be/fr/faq/ dabplus.be]. [https://web.archive.org/web/20230324042553/https://www.dabplus.be/fr/faq/ Gearchiveerd] op 23 maart 2024.</ref>

In België (Vlaanderen) is het luistervolume via digitale radio-uitzendingen tussen 2018 en 2021 gestegen van 21 naar 41%. De mediaregelgeving bepaalt dat er bij een digitaal luisterbereik van 50% een afschakeldatum voor de FM-frequentieband wordt vastgelegd. Voor de landelijke FM-frequenties zal in 2027 beslist worden of er kán worden afgeschakeld op 1 januari 2028, anders schuift de afschakeldatum op naar 2031.<ref>{{Citeer web|url=https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20220707_95686753|titel=Minister Dalle verwacht afschakeling FM-frequenties tussen 2028 en 2031|bezochtdatum=|datum=2022-07-07|werk=Het Nieuwsblad|taal=nl-BE|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220718122728/https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20220707_95686753|archiefdatum=2024-03-23}}</ref>

==Trivia==
* Naar analogie van de [[lange golf]], [[korte golf]] en [[middengolf]], waarop AM-zenders te horen zijn, wordt de FM-band ook wel ultrakorte golf genoemd. Op Duitse radio's wordt dit aangegeven met UKW (''Ultrakurzwelle''). De Engelse afkorting luidt VHF (''very high frequency'', 'zeer hoge frequentie'). In het dagelijks spraakgebruik wordt altijd gesproken over FM.
* Een aantal radiostations hanteren de letters FM in de naam om commerciële redenen, bijvoorbeeld [[NPO 3FM]], hoewel deze stations langs andere wegen ontvangen kunnen worden (zoals [[digitale radio]]).

== Zie ook ==
* [[Radio]]
* [[Frequentiemodulatie]]
* [[Radio data system]]
* [[Digital Audio Broadcasting]]

== Externe link ==
* [http://www.itu.int/publications/publications.aspx?lang=en&media=electronic&parent=R-ACT-RRC.1-1961 ITC-conferentie 1961]

{{Appendix|2=
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=FM broadcasting}}
----
{{References}}
}}
{{Navigatie elektromagnetisch spectrum}}

[[Categorie:Radio]]
[[Categorie:Radiotechniek]]