Brontekst bekijken van Gongshi

[[Bestand:太湖賞石-Rock in the form of a fantastic mountain MET DT208239.jpg|thumb|太湖賞石, een [[kalksteen]], in de [[19e eeuw]] gevonden in het meer [[Taihu]]]]
Een '''gongshi''' ([[Hanzi|Chinees]]: {{lang|zh|贡石}}; [[Hanyu pinyin|pinyin]]: ''gōngshí''){{Refn|group=kleine-letter|In het Nederlands ook wel 'filosofensteen' genoemd.<ref>KrollerMuller.nl: [https://krollermuller.nl/china-filosofensteen Filosofensteen, ongedateerd] (Kröller-Müller Museum). [https://web.archive.org/web/20230329222359/https://krollermuller.nl/china-filosofensteen Gearchiveerd] op 29 maart 2023.</ref>}} is een door natuurlijke elementen gevormde [[Gesteente|steen]], die in de [[China|Chinese]] traditie wordt gewaardeerd om zijn uiterlijk. De meeste stenen zijn verzameld uit [[Zoet water|zoetwatermeren]], waar ze zijn ontstaan door [[Karst (geografie)|karstvorming]].

==Beschrijving==
Een gongshi heeft meestal zijn vorm gekregen door [[Karst (geografie)|karstvorming]] in [[Kalksteen|kalkgesteentes]]. Hierbij ontstaan er door invloed van het water grillige vormen in de rotsen. Een steen kan zodanig worden gevormd dat zijn uiterlijk associaties oproept. Stenen kunnen bijvoorbeeld rotsachtige miniatuurlandschappen voorstellen. Andere stenen worden gewaardeerd om hun gelijkenis met dieren, mensen of mythologische figuren. De steen kan zowel effen gekleurd zijn als meerder contrasterende kleuren hebben. Ook het formaat kan sterk variëren, van een paar honderd gram tot enkele honderden kilo's.

[[Bestand:山形靈璧石-Rock in the Form of a Fantastic Mountain MET L37147 2011 575 3ab.jpg|thumb|山形靈璧石, een zwarte [[Lingbi]]-steen]]
De grote meerderheid van de gongshi-stenen zijn op drie locaties in China verzameld. Deze stenen zijn vernoemd naar de locatie van oorsprong en zijn allen gevormd uit kalksteen. Lingbi-stenen (''Lingbishi'') komen uit het [[Arrondissement (China)|arrondissement]] [[Lingbi]], in de provincie [[Anhui]]. Taihu-stenen (''Taihushi'') zijn gevormd door het water van het meer [[Taihu]], in de provincie [[Jiangsu]]. Uit de omgeving van [[Yingde]] in de provincie [[Guangdong]] komen de Yingde-stenen (''Yingshi'' of ''Yingdeshi''). 

Een gongshi wordt op diverse factoren beoordeeld, zoals kleurschakering, textuur en patronen in de steen. Grillige, slanke vormen zijn zeer gewild, vooral wanneer de steen sterk overhelt. De steen wordt beoordeeld op het geluid dat weerklinkt wanneer hij wordt beklopt.<ref name="mendelson">{{en}} ArtNet.com: {{aut|John Mendelson}}, ''[http://www.artnet.com/magazine_pre2000/features/mendelsohn/mendelsohn8-26-96.asp  Chinese scholars' rocks simultaneously original and simulacrum]''. [https://web.archive.org/web/20221007064958/http://www.artnet.com/magazine_pre2000/features/mendelsohn/mendelsohn8-26-96.asp Gearchiveerd] op 7 oktober 2022.</ref>

De steen wordt vrijwel niet bewerkt en gepresenteerd zoals hij is gevonden. Alleen de onderzijde van de steen wordt geheel vlak gemaakt, zodat het kan worden geplaatst op een voetstuk. Deze is meestal vervaardigd van een donkere houtsoort, zoals [[palissander]]. Het bovenblad is zodanig uitgezaagd dat het de contouren van de steen volgt. Een gongshi kan zowel binnenshuis worden geplaatst als buiten in een traditionele [[Chinese tuin]].

==Geschiedenis==
Reeds vroeg in de geschiedenis vormden natuurlijk gevormde stenen een belangrijk element in de [[Chinese tuin]]. Gedurende de [[Tang-dynastie]] (618–907) werden de stenen aan de hand van vier categorieën beoordeeld op hun uiterlijk. Dit waren slankheid (''shou''), openheid (''tou''), perforaties (''lou'') en plooiing (''zhou''). De grillige vormen van de stenen werden bezien als een belichaming van de dynamiek van de natuur. Men geloofde dat stenen die geleken op rotsachtige landschappen onsterfelijke wezens huisvestten.

[[Bestand:Guo Xu album dated 1503 (9).jpg|thumb|''[[Mi Fu]] buigt voor een steen'', albumblad uit 1503 door [[Guo Xu]] (1456–ca.1529)]]
Sinds de [[8e eeuw]] werden stenen afgebeeld op werken in [[Gewassen inkt (schildertechniek)|gewassen inkt]]. Ze werden een populair motief op [[bamboeschildering]]en en [[vogel- en bloemschildering]]en. In de [[Song-dynastie|Song-periode]] (960–1279) legden [[Literati (klasse)|literati]] verzamelingen van gongshi aan en gebruikten deze als voorwerp voor studie en [[contemplatie]]. Een enthousiast verzamelaar was de [[Chinese schilderkunst|Chinese kunstschilder]] en [[Chinese kalligrafie|kalligraaf]] [[Mi Fu]] (1051–1107). Hij had een voorliefde voor stenen uit het meer [[Taihu]], die naar eigen zeggen een ziel bezaten. Mi stond bekend om zijn gewoonte om de stenen op een respectvolle manier te begroeten,<ref>{{en}} Chester Beatty Library: [https://web.archive.org/web/20171116180552/http://www.cbl.ie/china/Item.aspx?itemId=18 ‘Mi Fu bowing to a rock’]</ref> met name zijn favoriete steen, welke hij als zijn eigen broer beschouwde.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.comuseum.com/calligraphy/masters/mi-fu/ Mi Fu]</ref>

In de [[17e eeuw]] kenden gongshi als schildersmotief een hoogtepunt. Niet alleen werden bestaande stenen nageschilderd; veel afbeeldingen waren ook ontsproten uit de fantasie van de kunstenaar. In navolging van gongshi ontstonden in [[Japan]] en [[Korea]] de gelijksoortige tradities [[suiseki]] en [[suseok]].<ref>{{en}} {{aut|Charles Brokaw}}, ''[https://books.google.com/books?id=T51TNiU9460C The Temple Mount Code]'' (Macmillan, 2011), p. 73. [https://web.archive.org/web/20221006193745/https://books.google.com/books?id=T51TNiU9460C Gearchiveerd] op 6 oktober 2022.</ref>

{{Appendix||2=
==Noten==
{{References|group=kleine-letter}}
==Bronnen==
* {{en}} MetMuseum.org: [http://www.metmuseum.org/exhibitions/listings/2000/world-of-scholars  The World of Scholars' Rocks Gardens, Studios, and Paintings] (Metropolitan Museum of Art)
* {{en}} Spirit-stones.com: [http://www.spirit-stones.com/2010/11/26/harvard-shanghai-centers-scholar-stone/ Scholar Stone] (Harvard Shanghai Center)
{{references}}
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=Chinese scholar's rocks|oldid=799794480|datum=20170909}}
}}
{{Commonscat|Scholar's rocks}}

[[Categorie:Kunst in China]]
[[Categorie:Rotsformatie]]