Brontekst bekijken van Jamal (schiereiland)

[[Bestand:Demis - Yamal and surroundings.png|thumb|250px|Globale locatie van Jamal ten opzichte van de directe omgeving]]

'''Jamal''' ([[Russisch (hoofdbetekenis)|Russisch]]: полуостров Ямал, ''poloe<u>o</u>strov Jam<u>a</u>l]'') is een [[schiereiland]] in het [[Rusland (hoofdbetekenis)|Russische]] autonome district [[Jamalië]] (hierbinnen onderdeel van het [[district Jamalski]]) in Noord-[[West-Siberië]] ten noordoosten van de [[Arctische Oeral]].

== Geografie == 
Het spreidt zich met een oppervlakte van 120.000 km² (iets groter dan [[Bulgarije]]) uit in het noordwestelijke deel van het [[West-Siberisch Laagland]] over een lengte van ongeveer 700 kilometer tussen de [[Karazee]] in het westen en de [[Obboezem]] (baai van de [[Ob (rivier)|Ob]]) in het oosten en heeft een gemiddelde breedte van 240 kilometer. Aan de noordkant ligt het eiland [[Bely (eiland)|Bely]], waarvan het wordt gescheiden door de [[Straat Malygin]]. Jamal komt uit het [[Nenets]] en betekent zoiets als "einde van de wereld". Het is het noordwestelijkste deel van [[Azië]].

== Klimaat ==
Het schiereiland bestaat hoofdzakelijk uit [[permafrost]] en is met een leeftijd van minder dan 10.000 jaar geologisch gezien een erg jong gebied. Het gebied werd door [[gletsjer]]s in de laatste ijstijden afgevlakt (hoogte varieert van 50 tot 84 meter) en wordt overheerst door [[toendra]]. De temperatuur varieert van -22 tot -26&nbsp;°C in januari tot 4 tot 10&nbsp;°C in juli. Met een jaarlijkse neerslag van 240-250 millimeter per jaar kan het worden gezien als een toendrasteppe. In het noorden bevindt zich [[arctische toendra]], in het centrale deel [[mossen]], [[korstmos]]sen en [[struiktoendra]] en een moerrassig gebied met veel meertjes (grootste: [[Jarroto]], [[Jamboeto]] en [[Nejto]]) en rivieren (langste: [[Sjojacha]], [[Joeribej (Jamal)|Joeribej]] en [[Charasavej]]) en in het uiterste zuiden begint de gordel van de [[bostoendra]].

Op het schiereiland, en op het nabijgelegen [[Gyda (schiereiland)|Gyda]], werden in de [[2020-2029|jaren 2020]] reusachtige [[Permafrost#Permafrostkraters|permafrostkraters]] ontdekt. De kraters ontstaan door een ontploffing van [[methaan]], dat dan verder uit de krater blijft ontsnappen. Sommige kraters liggen dicht bij nederzettingen, en bij gasvelden die van vitaal belang zijn voor de energievoorziening in Europa.<ref name="times31okt21">{{en}}{{Citeer web |url=https://siberiantimes.com/other/others/news/siberias-stark-warning-to-scotland-for-cop26-climate-change-in-the-planets-last-great-wilderness/  |archiefurl =https://web.archive.org/web/20211101115755/https://siberiantimes.com/other/others/news/siberias-stark-warning-to-scotland-for-cop26-climate-change-in-the-planets-last-great-wilderness/  | archiefdatum =1 november 2021 |titel=Siberia's stark warning to Scotland for Cop26: climate change in the planet's last great wilderness |auteur= |uitgever=[[The Siberian Times]] |datum=31 oktober 2021 |bezochtdatum=2 november 2021 }}</ref>

== Bevolking ==
[[Bestand:Nenets.jpg|thumb|250px|Nenetsische familie in een traditionele [[tsjoem]]]]
De lokale bevolking in het zeer dunbevolkte gebied bestaat uit de [[Nenets]] die er voor de komst van de [[Russen (volk)|Russen]] al woonden. Zij drijven hier net als de [[Chanten]] het hele jaar door nomadische [[rendier]]veeteelt, de grootste van Rusland met enkele duizenden herders en rond de 500.000 rendieren. Deze levenswijze staat echter onder steeds grotere druk door overbegrazing en de concurrentie van de gasindustrie. Op het schiereiland bevinden zich verder ook grote populaties trekvogels.

== Economie ==
Jamal herbergt enorme [[aardgas]]voorraden. Gasgigant [[Gazprom]] exploiteert deze velden en voert het gas via grote pijpleidingen naar de Europese markten. In 2013 is het Russische olie- en gasbedrijf [[Novatek]] begonnen met de bouw van een grote installatie om vloeibaar aardgas, [[lng]], te maken. Het project [[Yamal LNG]] zou vanaf 2019 per jaar zo'n 16,5 miljoen ton vloeibaar gas produceren. Bij [[Sabetta]] werd een haven aangelegd voor de speciale gastankers die het LNG naar de klanten transporteren.

== Externe link ==
* {{en}} Centrum voor Arctische Studies [https://web.archive.org/web/20080511220359/http://www.mnh.si.edu/arctic/html/yamalcu.html Yamal Culture]

{{Appendix|1=alles|2=
* {{Link Grote Sovjetencyclopedie|155605|Ямал}}
}}
{{Coor title dms|70|40|15|N|70|08|12|E|scale:5000000}}

[[Categorie:Siberisch schiereiland]]
[[Categorie:Geografie van Jamalië]]