Brontekst bekijken van Museum

[[Bestand:Haarlem Spaarne 02.jpg|thumb|Het [[Teylers Museum]] te [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]] is het oudste museum in Nederland.]]
[[Bestand:Museumtervuren 27-03-2007 10-08-54.jpg|thumb|[[Koninklijk Museum voor Midden-Afrika]], Tervuren]]
[[Bestand:Musée_d'Art_et_Histoire_Bxl_01.JPG|thumb|[[Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis|Museum voor Kunst en Geschiedenis]], [[Jubelpark]], Brussel]]
[[Bestand:Gruuthuuse.jpg|thumb|[[Gruuthusemuseum]], Brugge]]
[[Bestand:Rijksmuseum1.jpg|thumb|[[Rijksmuseum Amsterdam]]]]
[[Bestand:Eindhovenvanabbe06.jpg|thumb|[[Van Abbemuseum]], Eindhoven]]
[[Bestand:Bonnefantenmuseum.jpg|thumb|[[Bonnefantenmuseum]], Maastricht]]
[[Bestand:Cobra-museum.jpg|thumb|[[Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen|Cobra Museum voor Moderne Kunst]], Amstelveen]]
[[Bestand:Jardin d'émail Dubuffet.jpg|thumb|Beeldentuin in [[Kröller-Müller Museum]], [[Nationaal Park De Hoge Veluwe|De Hoge Veluwe]]]]
[[Bestand:Mauritshuis25102007.jpg|thumb|[[Mauritshuis]], Den Haag]]
[[Bestand:Louvre at night centered.jpg|thumb|[[Louvre]], Parijs]]
[[Bestand:British Museum from NE 2.JPG|thumb|[[British Museum]], Londen]]
[[Bestand:WinterPalaceAndAC.jpg|thumb|[[Hermitage (Sint-Petersburg)|Hermitage]], Sint-Petersburg]]
Een '''museum''' is een [[organisatie|instelling]], doorgaans zonder winstoogmerk, ten dienste van de gemeenschap en van haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, die de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving verzamelt, bewaart, onderzoekt en [[tentoonstelling|tentoonstelt]] en hierover informatie verstrekt voor studie, [[educatie]] en [[recreatie]].<ref>Dit is de officiële definitie van museum volgens de ''[[International Council of Museums]]'' (ICOM).</ref>

== Herkomst ==
Het woord museum is via het [[Latijn]] afkomstig van het [[Grieks]]e woord ''[[mouseion]]'', een plaats of [[tempel (hoofdbetekenis)|tempel]] gewijd aan de [[Muzen]], de Griekse [[god (algemeen)|god]]innen van de [[kunst]]en. Het Mouseion van [[Alexandrië]] in het [[oude Egypte]] ligt aan de basis van het Latijnse woord ''museum'' in de huidige betekenis; dat Mouseion, waartoe ook de beroemde [[bibliotheek van Alexandrië]] behoorde,  was namelijk een opleidingscentrum, waar geleerden waren vrijgesteld om zich geheel te wijden aan de studie van geschriften.

In de [[Renaissance (hoofdbetekenis)|renaissance]] ontstond de vorm die we nog kennen: een gebouw met daarin verzamelingen schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstvoorwerpen. In de 19e eeuw werd het begrip museum ook uitgebreid tot verzamelingen van bijvoorbeeld natuurhistorische en technisch-historische voorwerpen. Zo ontstonden musea met een bepaald thema: veiligheid, de postzegel etc.<ref>Korevaar A., Bijls A., Gout M. & Stijnen L. (redactie) ''Bouwkundige encyclopedie''. Amsterdam Brussel: Elsevier, 1955.</ref>

== Functie van een museum ==
In grote lijnen heeft een museum twee functies, te weten:
* het beschermen van de kunstwerken tegen beschadiging, diefstal, brand, vocht, weersinvloeden en stof;
* het op de juiste manier tonen van de schilderijen, beeldhouwwerken, enz., dat wil zeggen dat
** de onderverdeling van de verzameling moet plaatsvinden naar historische waarde en naar soort;
** de kunstverlichting en het daglicht de voorwerpen zo gunstig mogelijk moeten doen uitkomen.
Het eerste houdt in dat de constructieve en isolatie-eisen van het gebouw waarin het museum is gehuisvest, op een zeer hoog peil staan: een lekkage kan onherstelbare gevolgen hebben, een slecht werkend airconditioningsysteem eveneens.

Het duidelijk tonen van de verzameling is nog moeilijker, deze zal immers in grootte en samenstelling kunnen wisselen en vraagt daarom steeds om andere ruimtes in grootte en verlichting.

== Soorten musea ==
Er zijn diverse soorten musea, variërend van internationaal befaamde tot lokale musea met een beperkte opzet en collectie. De belangrijkste musea van Nederland zijn de [[lijst van rijksmusea in Nederland|rijksmusea]].

Op een lager schaalniveau zijn er provinciale of regionale musea die een provinciale of regionale uitstraling bezitten, waaronder het [[Groninger Museum]], [[Het Noordbrabants Museum]] en het [[Centraal Museum]] in [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Deze zijn vaak in bezit van overheidsinstellingen, evenals de gemeentemusea die sommige steden hebben, waaronder grote musea als het [[Stedelijk Museum Amsterdam|Stedelijk Museum]] in Amsterdam en het [[Kunstmuseum Den Haag|Kunstmuseum]] (voorheen Gemeentemuseum) in Den Haag. Ten slotte zijn er vele, vaak kleine particuliere musea. Meestal is een [[stichting]] of [[Vereniging (organisatie)|vereniging]] de eigenaar en/of beheerder van zo'n museum. De meeste oudere musea zijn veelal begonnen als verzamelingen van curiosa of kunstvoorwerpen van aristocraten en rijke particulieren (de zogenaamde [[Kunst- en rariteitenkabinet|rariteitenkabinetten]], wonderkamers of kunstkamers). Zo is het oudste bestaande museum in Nederland, het [[Teylers Museum]] uit [[1784]] in Haarlem, oorspronkelijk een privéverzameling van de rijke koopman [[Pieter Teyler van der Hulst]] (1702-1778). Ook tegenwoordig komt het nog voor dat een museum ontstaat op particulier initiatief, zoals het [[Scheringa Museum voor Realisme]] in Spanbroek.

Musea kunnen ook ingedeeld worden naar de collectie. Van oudsher hadden musea voornamelijk voorwerpen van [[kunst]] en/of [[wetenschap]] in huis. Later kwamen er ook musea rond andere thema's, zoals:
* [[Archeologie]]: [[Rijksmuseum van Oudheden]] in Leiden, [[Allard Pierson Museum]] in Amsterdam en [[Museum Hertogsgemaal]] nabij 's-Hertogenbosch
* [[Architectuur]]: [[Sint-Jansmuseum]] in 's-Hertogenbosch, [[Cuypershuis]] in Roermond en de [[Kijk-Kubus]] in Rotterdam
* Blindenmusea: musea over [[visuele handicap]]s in de maatschappelijke omgeving zoals [[muZIEum]], ofwel musea die monumenten en artefacten [[driedimensionaal]] voorstellen, zodat ze zowel [[Zien|bekeken]] als [[Tastzin|betast]] kunnen worden, zoals het [[Tyflologisch museum (Madrid)]]
* [[Industriële vormgeving|Design]]: [[Design Museum Den Bosch]], [[Cube Design Museum]] in Kerkrade, [[Design Museum Gent]]
* [[Fotografie]]: [[Huis Marseille]], [[Foam Fotografiemuseum Amsterdam|FOAM]], [[Nederlands Fotomuseum]]
* [[Geologie]]: [[Oertijdmuseum]] in Boxtel en [[Naturalis Biodiversity Center]] in Leiden
* [[Geschiedenis]]: [[Oude Ambachten & Speelgoed Museum]] in Terschuur, het [[Nederlands Openluchtmuseum]] in Arnhem en de [[Romeinse Katakomben (Valkenburg)|Romeinse Katakomben]] in Valkenburg
* [[Hedendaagse kunst]]: [[Van Abbemuseum]] in Eindhoven, [[Tate Modern]] in Londen, [[Museum MORE]] in [[Gorssel]] en [[De Pont]] in Tilburg
* [[Industrie]]: [[Schoenenmuseum]] in Waalwijk, het [[Philips Museum]] in Eindhoven en het [[Stoomgemaal Vier Noorder Koggen|Nederlands Stoommachinemuseum]] in Medemblik
* [[Kasteel|Kasteelmusea]]: [[Slot Johannisburg]] in Aschaffenburg, [[Kasteel de Haar|De Haar]], [[Slot Loevestein|Loevestein]], [[Kasteel Amerongen|Amerongen]], [[Menkemaborg]], [[Kasteel Rosendael|Rosendael]]
* [[Kunstgeschiedenis|Kunsthistorie]]: [[Rijksmuseum Twenthe]], [[Rijksmuseum Amsterdam]] en [[Het Noordbrabants Museum]] in 's-Hertogenbosch
* [[Luchtvaart]]: [[Luchtvaartmuseum Aviodrome|Aviodrome]] in Lelystad
* [[Lijst van muziekmusea|Muziek en muziekinstrumenten]]: [[Kessels Museum]] in Tilburg en [[Museum Speelklok]] in Utrecht
* Natuur: [[Grande Galerie de l'Évolution]] in Parijs, [[Natuurmuseum Brabant]] in Tilburg, [[Natuurmuseum Fryslân]] in Leeuwarden
* [[Oorlog]]: [[Oorlogsmuseum Overloon|Oorlogsmuseum]] in [[Overloon]], [[Musée de l'Armée]] in Parijs en [[Airborne Museum]] in Oosterbeek
* [[Religie]]: [[Museum Krona]] in Uden, het [[Joods Museum (Nederland)|Joods Museum]] (voorheen Joods Historisch Museum) in Amsterdam en [[Museum Catharijneconvent]] in Utrecht
* Ruimte en ruimtevaart: [[Koninklijk Eise Eisinga Planetarium]] in Franeker en [[Space Expo]] in Noordwijk
* [[Scheepvaart]]: [[Het Scheepvaartmuseum]] in Amsterdam, [[USS Wisconsin (1944)|USS Wisconsin]] in [[Norfolk (Virginia)|Norfolk]] (Virginia, VS) en [[Zeeuws maritiem muZEEum]] in Vlissingen
* Sport: [[Voetbal Experience]], in [[Roosendaal]] en het [[Keatsmuseum]] in [[Franeker]]
* Techniek: [[Evoluon]] in Eindhoven, [[NEMO Science Museum|NEMO]] in Amsterdam en [[Oyfo Techniekmuseum]] in Hengelo
* Vervoer: [[DAF Museum]] in Eindhoven, en [[Het Spoorwegmuseum]] in Utrecht
* [[Culturele antropologie|Volkenkunde]]: [[Nationaal Museum van Wereldculturen]], [[Japanmuseum SieboldHuis]], [[Museum Europäischer Kulturen]] en [[Österreichisches Museum für Volkskunde]]

Een museum kan verder gewijd zijn aan een bepaalde persoon en is dan veelal gevestigd in het huis waar die persoon geboren werd of gewoond heeft. In dat geval maakt het gebouw zelf deel uit van de presentatie. In drie buitenlandse steden zijn er [[Lhbt-museum|lhbt-musea]] over de geschiedenis van [[lhbt]]'ers. Een dergelijk museum is ook in Amsterdam in voorbereiding.<ref>Workplace Pride: [https://web.archive.org/web/20230801041826/https://workplacepride.org/world-queer-museum/ World Queer Museum], juli 2023.</ref>

== Inrichting ==
=== Vaste collectie en wisselende tentoonstellingen ===
Een museum heeft meestal een eigen collectie; de objecten die steeds te zien zijn noemt men ook de "vaste collectie". Meestal zijn de museumstukken uniek en waardevol, zoals [[schilderij]]en, [[beeldhouwkunst|beeldhouwwerken]] of archeologische vondsten. Veel musea hebben daarnaast zalen voor wisseltentoonstellingen. Wisseltentoonstellingen zijn soms ook "reizende tentoonstellingen" met [[meesterwerk]]en of andere objecten die achtereenvolgens in meerdere musea getoond worden.

=== Andere onderdelen ===
Naast de tentoonstellingsruimten beschikken veel musea over een [[museumbibliotheek]]. In vele grote musea is een [[foyer]] of een andere horecavoorziening waar men iets kan eten of drinken. Ook hebben veel musea een winkel waar de museumgids, boeken, kaarten, posters en andere media verkocht worden, afhankelijk van de collectie en de aard van het museum.

Met name de grotere musea hebben educatieve aanbiedingen zoals workshops, rondleidingen en lesprogramma's. Ook is het soms mogelijk om door middel van een [[Audiotour|audiotoer]] door een museum te volgen.

== Bekende kunstmusea in Nederland ==
{{Zie ook|Voor een uitgebreidere lijst van Nederlandse musea, zie [[Lijst van musea in Nederland]].}}
* [[Bonnefantenmuseum]] (Maastricht) – vroeg-Italiaanse en Zuid-Nederlandse schilderkunst, laatmiddeleeuwse beeldhouwkunst, hedendaagse kunst
* [[Centraal Museum]] (Utrecht) – oude en moderne kunst, het [[nijntje museum]] en het [[Rietveld Schröderhuis]]
* [[Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen|Cobra Museum]] (Amstelveen) – [[Cobra (kunst)|CoBrA]]
* [[Design Museum Den Bosch]] – moderne kunst en design
* [[Dordrechts Museum]] – Nederlandse meesters uit de 17e eeuw
* [[Frans Hals Museum]] (Haarlem)
* [[Groninger Museum]] – moderne en provinciale kunst, vaak zelf als kunstwerk aangeduid
* [[Huis Marseille|Huis Marseille, Museum voor Fotografie]] (Amsterdam) – historische en hedendaagse [[fotografie]]
* [[Kröller-Müller Museum]] ([[Nationaal Park De Hoge Veluwe|De Hoge Veluwe]], Otterlo) – [[impressionisme|impressionisten]], [[futurisme|futuristen]], [[Vincent van Gogh (hoofdbetekenis)|Van Gogh]], conceptuele kunst en een [[beeldenpark]]
* [[Kunstmuseum Den Haag]] – moderne kunst, kunstnijverheid, mode en muziekinstrumenten
* [[Mauritshuis]] (Den Haag) – onder anderen [[Johannes Vermeer|Vermeer]], [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]], [[Jan Steen (hoofdbetekenis)|Jan Steen]] en [[Paulus Potter]]
* [[Museum Arnhem]] – moderne kunst
* [[Museum Boijmans Van Beuningen]] (Rotterdam) – oude en moderne kunst; [[surrealisme|surrealisten]], [[industriële vormgeving]]
* [[Museum Bronbeek]] (Arnhem) – collectie van 65.000 objecten en een kenniscentrum over de koloniale periode in [[Nederlands-Indië]]
* [[Museum Catharijneconvent]] (Utrecht) – (middeleeuwse) kerkelijke kunst en [[Handschrift (document)|handschriften]]
* [[Museum Het Valkhof]] (Nijmegen) – oude en moderne kunst
* [[Museum Slager]] ('s-Hertogenbosch) – drie generaties Bossche schilders uit de Familie Slager
* [[Het Noordbrabants Museum]] ('s-Hertogenbosch) – onder anderen [[Vincent van Gogh]], [[Familie Brueghel]] en navolgers van [[Jheronimus Bosch|Jeroen Bosch]]
* [[De Pont]] (Tilburg) – hedendaagse kunst, conceptuele kunst en nieuwe media
* [[Rijksmuseum Amsterdam]] – diverse schilders van de [[Hollandse School]]
* [[Rijksmuseum van Oudheden]] (Leiden) – archeologie, het Oude Egypte en de Klassieke Oudheid
* [[Singer Laren]] (Laren, Noord-Holland) – moderne kunst
* [[Stedelijk Museum Amsterdam|Stedelijk Museum]] (Amsterdam) – moderne en hedendaagse kunst
* [[Van Abbemuseum]] (Eindhoven) – [[constructivisme (kunst)|constructivisme]] en moderne klassieken
* [[Van Gogh Museum]] (Amsterdam) – [[Vincent van Gogh]]

== Bekende kunstmusea in België ==
{{Zie ook|Voor een uitgebreidere lijst van Belgische musea, zie [[Lijst van musea in België]]}}
* [[Bozar]] in Brussel
* [[Broelmuseum]] in Kortrijk
* [[Grand Curtius]] in Luik – [[Maaslandse kunst]], toegepaste kunst (meubels, glas, wapens)
* [[Groeningemuseum]] in Brugge – schone kunsten van de 15e tot de 21e eeuw
* [[Gruuthusemuseum]] in Brugge – toegepaste kunst of sierkunst van Brugge van de 13e tot de 19e eeuw
* [[Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen]]
* [[Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis]] in Brussel
* [[Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België]] in Brussel
* [[Sint-Janshospitaal (Brugge)|Memling in Sint-Jan]] in Brugge
* [[Museum aan de Stroom]] (MAS) in Antwerpen
* [[Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen]] (MuHKA)
* [[Museum voor moderne en hedendaagse kunst (Luik)|Museum voor moderne en hedendaagse kunst]] in Luik
* [[Museum voor Schone Kunsten (Gent)|Museum voor Schone Kunsten]] in Gent
* [[Museum voor Schone Kunsten (Oostende)|Museum voor Schone Kunsten]] in Oostende
* [[Provinciaal Museum voor Moderne Kunst]] (PMMK) in Oostende
* [[Rubenshuis]] in Antwerpen
* [[Salons voor Schone Kunsten]] in Sint-Niklaas
* [[Stedelijk Museum voor Actuele Kunst]] (SMAK) in Gent

== Bekende musea elders in de wereld ==
Er zijn wereldwijd veel musea. Enkele voorbeelden van grote en bekende musea zijn, per categorie:

=== Kunst ===
* [[Galleria Borghese]] en de [[Vaticaanse Musea]] in Rome
* [[Gemäldegalerie (Berlijn)|Gemäldegalerie]] in Berlijn
* [[Hermitage (Sint-Petersburg)|Hermitage]] in Sint-Petersburg
* [[Louvre]], [[Musée d'Orsay]] en [[Centre Pompidou]] in Parijs
* [[Metropolitan Museum of Art]], [[Solomon R. Guggenheim Museum|Guggenheim Museum]] en [[Museum of Modern Art]] (MoMA) in New York
* [[Casa Museu Gaudí]], [[Museu Picasso (Barcelona)|Picasso-museum]] en [[Fundació Joan Miró|Miró-museum]] in Barcelona
* [[Museu Nacional de Arte Antiga]] in Lissabon
* [[National Gallery (Londen)|National Gallery]], [[Tate Gallery]], [[British Museum]] en [[Victoria and Albert Museum]] in Londen
* [[National Gallery of Art]] en [[Smithsonian Institution]] in Washington
* [[Museo Nacional del Prado|Prado]], [[Museo Thyssen-Bornemisza]] en [[Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía]] in Madrid
* [[Uffizi]] en [[Palazzo Pitti]] in Florence
* [[Wallraf-Richartz-Museum]] en het [[Museum Ludwig]] in Keulen

=== Archeologie ===
* [[Alte Pinakothek]] in München
* [[British Museum]] in Londen
* [[Egyptisch Museum (Caïro)|Egyptisch Museum]] in Caïro
* [[Kunsthistorisches Museum]] in Wenen
* [[Nationaal Archeologisch Museum van Athene]] in Athene
* [[Pergamonmuseum]] in Berlijn

== Museumkaart ==
{{Zie hoofdartikel|Museumpas}}

== Toegang ==
In sommige landen zijn musea gratis te bezoeken. Vrije toegang kan voor iedereen zijn zoals in [[Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)|Engeland]], maar kan ook beperkt zijn tot alleen de jeugd zoals in [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]]. Uitzondering zijn particuliere musea, zo is de [[National Gallery (Londen)|National Gallery]] in Londen gratis, maar het [[Dennis Severs' House]] niet.

== Evenementen ==
* Sinds 1981 wordt in Nederland elk jaar een [[museumweekend]] georganiseerd. Veel musea zijn dan gratis toegankelijk en er worden extra activiteiten georganiseerd.
* De [[Museumnacht]] wordt jaarlijks gehouden in diverse steden in [[Vlaanderen]], [[Nederland]] en [[Suriname]].

== Zie ook ==
* [[Lijst van musea in België]]
* [[Lijst van musea in Nederland]]
* [[Lijst van musea voor moderne kunst]]
* [[Lijst van musea voor moderne kunst in Nederland]]
* [[Lijst van natuurmusea]]
* [[Lijst van rijksmusea in Nederland]]

== Externe links ==
{{Zusterproject klein
|commonscat=Museums
|wikinews=Categorie:Museum
|wikisource=Hoofdportaal:Algemeen/Musea
}}
* [http://www.museum.nl/ Musea in Nederland]
* [http://www.museumvereniging.nl Museumvereniging]
* [http://www.tento.be/ Museumgids en tentoonstellingenagenda voor Vlaanderen en Brussel]

{{Appendix}}

[[Categorie:Museum| ]]