Brontekst bekijken van Nieuw-Caledonië (gebiedsdeel)

{{Infobox land plus
| naaminlandstaal = Nouvelle-Calédonie
| hoofdstad       = [[Nouméa (stad)|Nouméa]]
| religie         = [[Rooms-katholieke Kerk|Katholiek]] 72%<br />[[Protestant]] 18%<br />[[Islam]] 5%<br />overige 5%
| regeringsvorm   = Frans [[Overzees collectief]]
| pctwater        = 
| munteenheid     = [[CFP-frank]]
| valutacode      = XPF
| tijdzone        = +11
| talen           = [[Frans]]
| volkslied       = [[La Marseillaise]]
| feestdag        = [[14 juli]]
| tld             = nc
| landcode        = NCL
| tel             = 687
| locatiekaart    = New_Caledonia_in_France_(zoomed).svg
| vlag            = [[Bestand:Flag of France.svg|140px|Drapeau de la France]]<br /><br />[[Bestand:Flag of New Caledonia.svg|140px|Drapeau Kanaky]]
| vlagartikel     = Vlag van Nieuw-Caledonië
| wapen           = [[Bestand:Emblem of New Caledonia.svg|90px]]
| detailkaart     = New Caledonia and Vanuatu bathymetric and topographic map-fr.jpg
| handmatig-inwoners = 290.009 in 2020
}}
'''Nieuw-Caledonië''' ([[Frans]]: ''Nouvelle-Calédonie'') is een [[Frankrijk|Frans]] [[Franse overzeese gebieden|overzees gebiedsdeel met een bijzondere status]] met een oppervlakte van {{statsland-oppervlaktekort}}. Het bestaat uit het hoofdeiland Grande Terre (dat evenwel ook [[Nieuw-Caledonië (eiland)|Nieuw-Caledonië]] wordt genoemd), de [[Loyaliteitseilanden]], waarvan [[Maré]], [[Lifou]] en [[Ouvéa]] de belangrijkste zijn, de [[Chesterfield-eilanden]] (îles Chesterfield) en een aantal kleinere eilanden. De archipel ligt in de [[Grote Oceaan|Stille Oceaan]]: ten oosten van [[Australië (continent)|Australië]], ten zuiden van [[Vanuatu]], ten westen van [[Fiji]] en ten noorden van [[Nieuw-Zeeland]].

Het aantal inwoners bedraagt {{statsland-schattingkort}}. De munteenheid is de [[CFP-frank]]. De bevolking bestaat voornamelijk uit [[Melanesië]]rs en [[Europa (werelddeel)|Europeanen]]. Er zijn 25 [[vliegveld]]en in het gebied. [[Aircalin]] en [[Air Calédonie]] zijn de twee [[luchtvaartmaatschappij]]en.

Op 4 november 2018 gaf bij het [[Nieuw-Caledonisch onafhankelijkheidsreferendum 2018|Nieuw-Caledonisch onafhankelijkheidsreferendum]] een meerderheid van de inwoners aan zich niet te willen afscheiden van Frankrijk.

== Geschiedenis ==
De eerste sporen van bewoning zijn van de [[Lapitacultuur]], daterend rond 1500 v.Chr. 

Vóór de komst van Europeanen was de archipel uitsluitend bevolkt door [[Melanesiërs]] die verspreid leefden in clans. De meeste clans leefden geïsoleerd van elkaar, wat tot een veelheid van talen (28) heeft geleid. In 1774 viel [[James Cook]] - die toen nog steeds [[Terra Australis]] wilde vinden - als eerste [[Europeaan]] dit gebied binnen.

In 1853 werd het Frans bezit. [[Napoleon III]] annexeerde Nieuw-Caledonië in een poging om meer invloed te kunnen uitoefenen in de regio. Wat Australië reeds was voor de Engelsen, werd Nieuw-Caledonië voor de Fransen: een strafkolonie. Tussen 1864 en 1897 werden bijna 21.000 veroordeelden verscheept naar de andere kant van de wereld. Zo werd tijdens een opstand van de [[Kabylen|Kabyle]] volk tegen de Franse overheersing rond 1874 in het huidige [[Algerije]] werden ongeveer 2000 Algerijnen verbannen naar Nieuw-Caledonië.<ref>{{Citeer web |url=https://newlinesmag.com/essays/the-algerians-of-new-caledonia/ |titel=The Algerians of New Caledonia |achternaam=Douah |voornaam=Chahrazade |datum=2022-05-02 |bezochtdatum=2024-06-22 |werk=New Lines Magazine |taal=en}}</ref> Anno 2019 schat men dat zo'n 15.000 inwoners van Algerijnse afkomst zijn (±5,5%).<ref>{{Citeer web |url=https://www.isee.nc/component/phocadownload/category/278-donnees?download=874:structure-de-la-population-des-communautes |titel="Population Structure of Communities" |datum=2019-11-13 |uitgever=isee.nc |taal=en}}</ref> In de daaropvolgende periode werd het eiland getekend door revoltes van de oorspronkelijke bewoners, de [[Kanaken]] (Les Canaques). Ze namen het niet langer dat hun land werd gestolen en hun heilige plaatsen werden onteerd door de indringers. De kolonisatie kende een hoogtepunt in de 19e en 20e eeuw toen de Kanaken buiten de wet werden gesteld en gedwongen werden om in reservaten te wonen, die ze enkel konden verlaten met toestemming van de overheid.

Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Nieuw-Caledonië een Frans Overzees Gebied. De oorspronkelijke bevolking kreeg meer rechten en werd zich daar ook politiek van bewust, wat leidde tot het ontstaan van een onafhankelijkheidsbeweging op het einde van de jaren 60. Het keerpunt voor deze beweging was in 1984, het jaar van "Les Evénements', een verwijzing naar een periode van chaos en onlusten. In de Nouméa-akkoorden van 1998 werden de richtlijnen vastgelegd voor een geleidelijke overdracht van de macht aan de Kanaken. Op 4 november 2018 is er tijdens een referendum voor gekozen deel te blijven uitmaken van Frankrijk. In totaal stemde 56,4 procent tegen onafhankelijkheid. Zo'n 80% van de stemgerechtigde inwoners heeft toen een stem uitgebracht.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20181104_03904865 Hoge opkomst voor referendum: Inwoners Nieuw-Caledonië stemmen tegen onafhankelijkheid] Het Nieuwsblad, 4 november 2018</ref> In 2024 stelde de Franse regering voor om de kieslijst met kiesgerechtigden uit te breiden zodat ook nieuwe bewoners van na 1998 stemrecht kregen. De oorspronkelijke Kanaken vonden dat daarmee hun wens tot onafhankelijkheid nog minder kans van slagen had. Het kwam in mei 2024 tot ongeregeldheden waardoor Frankrijk extra politie naar de eilanden stuurde.<ref>{{Citeer web |url=https://www.trouw.nl/buitenland/frankrijk-stuurt-extra-politie-om-orde-op-zaken-te-stellen-in-nieuw-caledonie~b98fe696/?utm_source=TR&utm_medium=email&utm_campaign=20240514%7Cdaily&utm_content=Frankrijk%20stuurt%20extra%20politie%20om%20orde%20op%20zaken%20te%20stellen%20in%20Nieuw-Caledonië&utm_term=316331&ctm_ctid=7b84a506b532d3ec8635346fc00d1a38 |titel=Frankrijk stuurt extra politie om orde op zaken te stellen in Nieuw-Caledonië |achternaam=Belgers |voornaam=Joris |datum=2024-05-14 |bezochtdatum=2024-06-22 |werk= |uitgever=Trouw}}</ref> 

== Bestuurlijke indeling ==
{{Zie hoofdartikel|Bestuurlijke indeling van Nieuw-Caledonië}}
Nieuw-Caledonië is ingedeeld in drie provincies: [[Province Nord (Nieuw-Caledonië)|Province Nord]] (het noordelijk deel van het hoofdeiland), [[Province Sud (Nieuw-Caledonië)|Province Sud]] (het zuidelijk deel van het hoofdeiland) en [[Province des Îles]]. Deze drie provincies zijn verder onderverdeeld in 33 gemeenten.

== Toekomststatus ==
{{Zie hoofdartikel|Nieuw-Caledonisch onafhankelijkheidsreferendum 2018}}

In de jaren 1980 kwam de onafhankelijkheidsbeweging ’Kanak’ op. Met het akkoord van Matignon van 26 juni [[1988]] is het op [[politiek]] gebied stabieler geworden en is de economie opnieuw in evenwicht gebracht. In [[1998]] is Nieuw-Caledonië een procedure gestart om de institutionele status te wijzigen. In een referendum kunnen inwoners die ten minste twintig jaar op een van de eilanden wonen, hun stem uitbrengen over volledige [[onafhankelijkheid (staatkunde)|onafhankelijkheid]] van de archipel. De datum voor dit referendum was vastgelegd op 4 november 2018. Zou toen een meerderheid voor onafhankelijkheid hebben gestemd, dan hadden de inwoners kunnen kiezen voor verschillende statuten waaronder die van [[Franse overzeese gebieden|Frans overzees land]]. Nu met 56,4% een meerderheid tegen onafhankelijkheid heeft gestemd, bepaalt de Nouméa-overeenkomst dat een derde van de leden van het Congres van Nieuw-Caledonië de organisatie van twee nieuwe raadplegingen in de twee en vier jaar na het eerste referendum kan vragen, dus in 2020 en 2022.

== Natuur ==
Nieuw-Caledonië heeft een tropisch [[klimaat]], daardoor is het heel het jaar door warm met een hoge vochtigheidsgraad.
* Gem. temperatuur jul/aug/sep 20&nbsp;°C
* Gem. temperatuur jan/feb/mrt 24&nbsp;°C

De [[skinken|skink]] ''[[Caesoris novaecaledoniae ]]'' komt [[Endemie (biogeografie)|endemisch]] voor in Nieuw-Caledonië.

== Bezienswaardigheden ==
* [[Duikgebied]] en werelderfgoed: [[Lagunes van Nieuw-Caledonië]]: rifdiversiteit en ecosystemen

== Economie ==
Op het hoofdeiland Nieuw-Caledonië liggen grote [[nikkel]]reserves. In 1864 werd op het eiland nikkel ontdekt door Jules Granier.<ref name=UNU>{{cite web |publisher=United Nations University |title=Nikkelmijnen in Nieuw-Caledonië, Geschiedenis en economie |url=http://archive.unu.edu/unupress/unupbooks/80505e/80505E03.htm |accessdate=15 februari 2013}}</ref> Het [[Erts (mineraal)|erts]] ligt relatief ondiep en kan door middel van [[dagbouw]] worden gewonnen. In 1875 werd met de winning een start gemaakt.<ref name=UNU/> Het erts werd handmatig gewonnen en veel kleinschalige mijnbouwbedrijven waren actief. In 1879 werd de eerste nikkelsmelter op het eiland geopend. De productie steeg geleidelijk naar een piek van 80.000 ton nikkel in 1971. In 1981 was er zo’n 110 miljoen ton nikkelerts gemijnd, equivalent aan 2,5 miljoen ton nikkel.<ref name=UNU/> In hetzelfde jaar was de productie gehalveerd ten opzichte van 1971 door vraaguitval en de opkomst van andere nikkelproducenten in de regio. De productie en export van nikkel levert een belangrijke bijdrage aan de economie van het eiland en bijna alle buitenlandse valuta wordt verdiend met de nikkelexport. In 2011 werd zo’n 140.000 ton nikkel geproduceerd.

{{Zusterproject
| commons     = Category:New Caledonia
| wikiatlas   = 
| wikispecies = 
| wiktionary  = 
| wikibooks   = 
| wikisource  = 
| wikiquote   = 
| wikinews    = 
| wikivoyage  = Nieuw-Caledonië
}}
{{Appendix}}
{{Navigatie overzeese gebiedsdelen Frankrijk}}
{{Navigatie landen en gebieden Oceanië}}
{{Coor title dms|21|17|0|S|165|21|0|E|type:country_region:NC_scale:2100000}}

[[Categorie:Nieuw-Caledonië| ]]