Brontekst bekijken van Thallium

{{Infobox element
| Afbeelding = Thallium.jpg
| Bijschrift = Thallium
| Naam = Thallium
| Symbool = Tl
| Atoomnummer = 81
| Groep = [[Boorgroep]]
| Periode = [[Periode-6-element|Periode 6]]
| Blok = [[P-blok]]
| Reeks = [[Hoofdgroepmetaal|Hoofdgroepmetalen]]
| Kleur = Zilverwit
| Atoommassa = 204,3833
| Elektronenconfiguratie = <nowiki>[</nowiki>[[Xenon|Xe]]<nowiki>]</nowiki>4f<sup>14</sup> 5d<sup>10</sup> 6s<sup>2</sup> 6p<sup>1</sup>
| Oxidatietoestanden = +1, +3
| Elektronegativiteit = 1,83
| Atoomstraal = 170
| Ionisatiepotentiaal1 = 589,36
| Ionisatiepotentiaal2 = 1971,02
| Ionisatiepotentiaal3 = 2878,18
| Dichtheid = 11850
| Hardheid = 1,2
| Smeltpunt = 576,7
| Kookpunt = 1730
| Aggregatietoestand = Vast
| Smeltwarmte = 4,142
| Verdampingswarmte = 164,10
| vdWstraal =
| Kristalstructuur = Hex
| Molair volume = 17,25 · 10<sup>−6</sup>
| Dampdruk =
| Geluidssnelheid = 818
| Specifieke warmte = 130
| Weerstand = 18
| Warmtegeleiding = 46
}}
'''Thallium''' is een [[scheikundig element]] met symbool '''Tl''' en [[atoomnummer]] 81. Het is een zilverwit [[hoofdgroepmetaal]].

== Ontdekking ==
Thallium is in 1861 ontdekt door de [[Engeland|Engelse]] wetenschapper Sir [[William Crookes]] tijdens het [[Spectrofotometer|spectrofotometrisch]] onderzoeken van loodresiduen, die overbleven bij de productie van [[zwavelzuur]]. Een jaar later werd thallium door Crookes en [[Claude-Auguste Lamy]] onafhankelijk van elkaar geïsoleerd.

''Thallium'' betekent in het [[Grieks]] ''groene tak of scheut''. Deze naam past het scheikundig element omdat het een zeer heldere groene spectrum-[[emissielijn]] vertoont.

== Toepassingen ==
Het geur- en smaakloze [[thallium(I)sulfaat]] is in het verleden veel gebruikt als [[vergif]] tegen [[Rattus|ratten]] en [[insecten]]. Sinds het einde van de [[20e eeuw]] is het gebruik van thalliumverbindingen niet meer toegestaan als [[Chemisch bestrijdingsmiddel|pesticide]]. Andere toepassingen zijn:
* Onder invloed van [[infrarood]] licht veranderen de elektrische geleidingseigenschappen van [[thallium(I)sulfide]], wat het geschikt maakt voor gebruik in fotocellen.
* [[Kristal (natuurwetenschappen)|Kristallen]] van [[thallium(I)jodide]] en [[Thallium(I)bromide|-bromide]] worden gebruikt in infrarode optische apparatuur.
* Met [[thallium(I)oxide]] kan [[glas]] worden gefabriceerd met een hoge [[brekingsindex]].
* Gecombineerd met [[zwavel]] of [[seleen]] en [[arseen]] kan thallium worden gebruikt om glas te maken met een laag smeltpunt in de orde van 125 tot 150&nbsp;°C.
Thallium wordt gebruikt voor [[supergeleider]]s bij hoge temperaturen.

== Opmerkelijke eigenschappen ==
Thallium is een zeer zacht en buigzaam metaal. Het heeft een metaalglans, maar onder invloed van de [[Dizuurstof|zuurstof]] uit de lucht verandert het snel in een grauw, blauwgrijs materiaal dat veel op [[Lood (element)|lood]] lijkt.

== Verschijning ==
Thallium komt in de aardkorst voor in een concentratie van ongeveer 0,7 [[parts per million|ppm]]. Vaak wordt het aangetroffen samen met [[kalium]]mineralen waarvan het lastig is te scheiden en daardoor commercieel onaantrekkelijk is. De belangrijkste thalliumbronnen zijn sporen die worden aangetroffen in [[koper (element)|koper]]-, [[lood (element)|lood]]- en [[zink (element)|zinkertsen]]. Hierin komt thallium voor in de mineralen [[crooksiet]], [[hutchinsoniet]] en [[lorandiet]]. In het residu dat overblijft bij de productie van zwavelzuur wordt ook thallium aangetroffen.

== Isotopen ==
{{Zie hoofdartikel|Isotopen van thallium}}
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
! colspan="6" | Stabielste isotopen
|-
! [[Isotoop|Iso]]
! [[Relatieve aanwezigheid|RA]] (%)
! [[Halveringstijd]]
! [[vervalvorm|VV]]
! [[vervalenergie|VE]] (M[[elektronvolt|eV]])
! [[vervalproduct|VP]]
|-
| <sup>203</sup>Tl
| 29,524
| colspan=4 | stabiel met 122 neutronen
|-
| <sup>204</sup>Tl
| [[Synthetische radio-isotoop|syn]]
| 3,78 [[jaar|j]]
| [[Elektronenvangst|EV]]
| 3,800
| <sup>204</sup>Pb
|-
| <sup>205</sup>Tl
| 70,476
| colspan=4 | stabiel met 124 neutronen
|}
<sup>203</sup>Tl en <sup>205</sup>Tl zijn de enige stabiele thalliumisotopen. Daarnaast zijn er ongeveer 25 radioactieve isotopen bekend waarvan <sup>204</sup>Tl met een [[halveringstijd]] van 3,78 jaar het stabielst is.

== Toxicologie en veiligheid ==
Thallium en thalliumverbindingen zijn uiterst [[Vergif|giftig]] en moeten met grote zorgvuldigheid worden behandeld. Enkele effecten van thalliumvergiftiging zijn haaruitval en beschadiging van het [[zenuwstelsel]]. De toxiteit van thallium is te wijten aan de chemische gelijkenis van het thalliumion met het [[kalium]]ion. Daardoor wordt thallium snel opgenomen door het weefsel en verstoort het de effecten van de B-vitaminen.

== Varia ==
* Het element Thallium is vernoemd naar één der [[Muzen]] uit de Griekse mythologie: [[Thaleia (mythologie)|Thaleia]].<ref>Boek Mythos by Stephen Fry</ref>
* [[Himalayazout]] kan een kleine hoeveelheid thallium bevatten. Het gehalte is over het algemeen echter dermate laag dat die voor mensen onschadelijk is.<ref>{{Citeer boek|titel=The Elements A Visual Exploration of Every Known Atom in the Universe|auteur=Theodore Gray|taal=en|url=https://www.hachettebookgroup.com/titles/theodore-gray/elements/9781603764056/|uitgever=Black Dog & Leventhal publishers|datum=oktober 2009|pagina's=pp.186-187|ISBN=978-1-57912-814-2|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210519080510/https://www.hachettebookgroup.com/titles/theodore-gray/elements/9781603764056/|archiefdatum=2021-05-19|dodeurl=nee}}</ref>

== Zie ook ==
* [[Thoriumreeks]]

== Externe links ==
* {{Link International Chemical Safety Card|id=0077}}
* {{Link elementinformatie|id=Tl}}

{{Commons|Thallium}}
{{Navigatie boorgroep}}
{{Navigatie elementen}}
{{Woordenboek}}

{{Appendix}}

[[Categorie:Thallium| ]]
[[Categorie:Elementenlijst]]