Brontekst bekijken van Ziekte van Dupuytren

{{Disclaimer medisch lemma}}
{{Infobox aandoening
| naam  = Ziekte van Dupuytren
| latijn = Fibromatosis facialis palmaris
| Latijn1     = crispatura tendinum<ref name="Sliosberg1975">Sliosberg, A. (1975). ''Elsevier’s medical dictionary in five languages. English/American / French / Italian / Spanish and German.'' (2nd Edition). Amsterdam/Oxford/New York: Elsevier’s Scientific Publishing Company.</ref>
| Oudgrieks1  =
| Nederlands1 = contractuur van Dupuytren<ref name="Leflot"/><br />
koetsiershand<br />
Keltische klauw<br />
Vikingziekte
| afbeelding  = Morbus dupuytren 1 (fcm).jpg
| caption  = Contractuur van Dupuytren aan de ringvinger
| ICD10  = {{ICD10|M|72|0|m|70}}
| ICD9  = {{ICD9|728.6}}
}}
De '''ziekte van Dupuytren'''<ref name="Leflot">Leflot-Soetemans, C. & Leflot, G. (1975). ''Standaard Geneeskundig woordboek Frans-Nederlands.'' Antwerpen-Amsterdam: Standaard Uitgeverij.</ref> of ''fibromatosis facialis palmaris'' is een aandoening waarbij zich een harde streng bindweefsel in de [[handpalm]] in de  ''[[aponeurosis palmaris]]'' van de ringvinger, middelvinger of pink vormt.

== Geschiedenis ==
De aandoening werd in [[1831]] door baron [[Guillaume Dupuytren]] beschreven. Hoewel hij niet de eerste was die deze aandoening beschreef, was hij wel de eerste die de contractuur in de ''aponeurosis palmaris'' lokaliseerde. Tot op heden is de oorzaak van de aandoening onbekend. De ziekte zou mogelijk al bij de [[Kelten]] voorkomen, vandaar dat ook wel gesproken wordt over de "Keltische klauw". In de volksmond wordt deze aandoening ook wel ''koetsiershanden'' genoemd.

== Verspreiding ==
De ziekte van Dupuytren komt vooral voor bij Noordwest-Europese, en vrijwel niet bij Afrikaanse volkeren. Daarom wordt vaak verondersteld dat er een genetische voorbestemdheid is voor de ziekte. De ziekte wordt ook wel de ''Vikingziekte'' genoemd, omdat de geografische verspreiding ervan over Europa en Groot-Brittannië overeenkomt met de [[Vikingen|Viking]]trektochten. In 2008 werd een groot genetisch onderzoek uitgevoerd naar de ziekte van Dupuytren.<ref>{{en}}{{Citeer web|url=https://www.plastischechirurgiebreda.nl/behandelingen/hand-pols-chirurgie/ziekte-van-dupuytren|journal|author= Guido Dolmans, Paul Werker, Hans Hennies et al.|title=Wnt Signaling and Dupuytren’s Disease|journal=N Engl J Med|year=2011|volume=365 |issue=4|pages=307-17|pmid=21732829}}</ref>

== Verloop ==
De aandoening begint met een knobbeltje in de handpalm. Soms ontstaat de streng binnen enkele maanden, soms kan het ook jarenlang duren voor de ziekte verergert. Deze streng trekt de betreffende vinger krom, op den duur kunnen vingers niet meer bewegen. Meestal ontstaat de ziekte bij de ringvinger of pink (of allebei), maar ze kan bij alle vijf de vingers voorkomen (of een combinatie daarvan).

Vergelijkbare aandoeningen kunnen ook voorkomen op andere lichaamsdelen, zoals de voetzool in de ''[[aponeurosis plantaris]]'' ([[ziekte van Ledderhose]]), of op de penisschacht ([[ziekte van Peyronie]]).

De ziekte treedt meestal op na het 40e levensjaar. Mannen krijgen Dupuytren vaker dan vrouwen. Vaak komt de aandoening aan beide handen tegelijkertijd (bilateraal) voor. Een agressievere vorm (en met hogere kans op terugkeer en/of uitbreiding) wordt geassocieerd met aanvang op jonge leeftijd, positieve familiehistorie, bilaterale (handen) en ectopische aandoening (zoals ziekte van Ledderhose of Peyronie). De ziekte wordt ook geassocieerd met [[epilepsie]], [[Diabetes mellitus|diabetes]], zware arbeid, overmatig alcoholgebruik, roken en verhoogd [[cholesterol]].

== Behandeling ==
=== Chirurgisch ===
De ziekte van Dupuytren kan operatief behandeld worden. Een operatieve behandeling is niet gericht op het wegnemen van de ziekte maar op het herstellen van de handfunctie. Een vaak gebruikt criterium is of de patiënt zijn of haar hand vlak op de tafel kan leggen. Een veel toegepaste operatie is de ''fasciëctomie''. Hierbij wordt de huid opengemaakt en wordt het aangetaste weefsel ([[fascia (bindweefsel)|fascie]]) plus een kleine marge weggenomen. 

=== Niet-chirurgisch ===
Er zijn ook minder invasieve niet-chirurgische behandelingen. Zo werd in de jaren tachtig de "aponévrotomie à l'aiguille" (naald-aponeurotomie) ontwikkeld door verscheidene reumatologen van l'Hôpital Lariboisière (Parijs) onder impuls van dr. J.L. Lermusiaux. Dankzij een gerichte perforatie met een fijne naald op enkele selectief uitgekozen plaatsen, kan de kromme vinger van de ziekte van Dupuytren eenvoudigweg recht(er) gezet worden.<ref>{{cite web|url=http://f.badois-dupuytren.assoc.pagespro-orange.fr/html/apo.html|title=Association pour l'étude et le traitement non-chirurgical de la maladie de Dupuytren|language=fr | author=|date=|publisher=|accessdate=6 mei 2018}}</ref> In België wordt deze ingreep sinds 1990 [[Polikliniek|poliklinisch]] uitgevoerd in diverse ziekenhuizen. In Nederland wordt in diverse ziekenhuizen onderzoek verricht naar varianten van deze methode.<ref>{{en}}{{cite web|url=http://www.erasmusmc.nl/revalidatie/research/hand/|title=Hand surgery and rehabilitation|author=|date=|publisher=Erasmus MC|accessdate=6 mei 2018|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180320105445/https://www.erasmusmc.nl/revalidatie/research/hand/|archivedate=20 maart 2018}}</ref>

Een andere, vrij nieuwe behandeltechniek is injectie van het [[enzym]] [[collagenase]] in de streng (niet in de knobbels). Dit verbreekt de [[collageen]]vezel.<ref name=pmid21127696>{{en}}{{citeer journal |doi=10.2147/TCRM.S8591 |pmid=21127696 |pmc=2988615 |author= Alexis Thomas & Ardeshir Bayat|title=The emerging role of ''Clostridium histolyticum'' collagenase in the treatment of Dupuytren disease |journal=Therapeutics and Clinical Risk Management |volume=6 |pages=557–72 |year=2010 |last1=Bayat |first1=Ardeshir |last2=Thomas }}</ref><ref name=pmid27050718>{{en}}{{Citeer journal |author= Warwick, David Warwick, José M. Arandes-Renú, Giorgio Pajardi, Jörg Witthaut & Lawrence C. Hurst |title=Collagenase Clostridium histolyticum: emerging practice patterns and treatment advances. |journal= J Plast Surg Hand Surg. |year=2016 |volume=50 |issue=5 |pages=251–261 |pmc= 5044771 |pmid=27050718}}</ref> Na 24 tot 72  uur kan de arts de streng breken door de vinger te strekken.<ref name=":8">{{Citeer web|url=http://www.ema.europa.eu/docs/nl_NL/document_library/EPAR_Summary_for_the_public/human/002048/WC500103377.pdf|titel=Samenvatting collagenase clostridium histolyticum voor het publiek|bezochtdatum=2018-05-05|werk=Europees Geneesmiddelenbureau}}{{Dode link}}</ref> Bij deze techniek komt de kromstand gemiddeld sneller terug dan bij chirurgie.<ref name=pmid27050718/><ref>{{en}}{{Citeer journal|author= David Warwick & J. Bradley|title=Patient Satisfaction With Collagenase.|journal=J Hand Surg Am.|year=2016 |volume=41 |issue=6|pages=689-697|pmc=5875682|pmid=27132016}}</ref> In Nederland wordt deze methode vooralsnog niet vergoed, omdat ze geen betere uitkomst geeft vergeleken met de al bestaande therapieën.<ref>[https://web.archive.org/web/20161113094923/http://www.handchirurgie.nl/2013/index.php/patient/21-diagnoses/vinger/85-ziekte-van-dupuytren-v Nederlandse vereniging voor handchirurgie: Ziekte van Dupuytren]</ref>

== Prognose ==
De revalidatie na fasciectomie kan lang duren, zeker bij mensen met arbeid waarbij zwaar werk met de handen wordt verricht. Bij de minimaal invasieve technieken is deze revalidatie flink korter. Vaak echter komt de ziekte terug, soms na enkele maanden al, soms pas na tientallen jaren. Als er verscheidene keren geopereerd moet worden, neemt de kans op zenuwbeschadigingen toe.

== Externe link ==
* [https://www.ntvg.nl/artikelen/behandeling-van-de-ziekte-van-dupuytren Behandeling van de ziekte van Dupuytren], ''Ned Tijdschr Geneeskd.'' 2009;153:A129

== Zie ook ==

* [[Bill Nighy]], acteur met zodanig vergevorderde ziekte van Dupuytren dat wordt ingeschat dat ook operatief ingrijpen geen effect meer zal hebben bij hem.<ref>{{Citeer web |url=https://youtu.be/pEKWIMBpKRs?si=zDC-5B26viAxVgXV&t=382 |titel=Abdominal Examination Explained - Clinical Skills Deep Dive - Medical School Revision - Dr Gill |achternaam=Gill |voornaam=James |datum=2021-01-06 |werk=Youtube}}</ref>
{{Appendix}}

[[Categorie:Bot-, spier- of gewrichtsaandoening]]