Dankbaarheid (psychologie): verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
KafiRobot (overleg | bijdragen)
bots
42.886 bewerkingen
k Algemene verbeteringen via Wikipedia:Wikiproject/Check Wikipedia. met AWB
Opmaak
Regel 3: Regel 3:


== Dankbaarheid als emotie ==
== Dankbaarheid als emotie ==
Dankbaarheid wordt gevoeld als iemand iets ontvangt van een ander waarbij hij of zij vrijwilligheid en goedheid ervaart en waarbij datgene wat ontvangen is als waardevol en kostbaar wordt beschouwd. Volgens Weiner (1985) is dankbaarheid een [[Attributie (psychologie)|attributie]]-afhankelijke emotie die voortkomt uit een tweeledig cognitief proces; er is sprake van herkenning dat een positieve uitkomst is verkregen en er is sprake van herkenning van een externe bron voor deze positieve uitkomst <ref>Weiner, B. (1985). An Attributional Theory of Achievement Motivation and Emotion. Psychological Review, 92(4), 548-573.</ref>. Clore (1987) maakt in zijn theorie onderscheid tussen affectieve, cognitieve, externe en lichamelijke componenten die aan de basis liggen van emoties. Dankbaarheid vormt hierbinnen een complexe emotie die behoort tot de affectief-cognitieve emoties waarbij zowel het gevoel als de gedachte belangrijke componenten zijn <ref>Clore, G. L., Ortony, A., & Foss, M. A. (1987). The psychological foundations of the affective lexicon. Journal of Personality and Social Psychology, 53(4), 751.</ref>.Lazarus en Lazarus (1996) onderscheidden zes categorieën emoties: kwaadaardige emoties, existentiële emoties, emoties opgeroepen door nare levensgebeurtenissen, emoties opgeroepen door mooie levensgebeurtenissen en emoties opgeroepen door empathie en esthetiek. Dankbaarheid valt onder de empathische emoties, waarbinnen het vermogen om zich in anderen te verplaatsen centraal staat <ref>Lazarus, R. S., & Lazarus, B. N. (1996). Passion and reason: Making sense of our emotions: Oxford University Press, USA.</ref>.
Dankbaarheid wordt gevoeld als iemand iets ontvangt van een ander waarbij hij of zij vrijwilligheid en goedheid ervaart en waarbij datgene wat ontvangen is als waardevol en kostbaar wordt beschouwd. Volgens Weiner (1985) is dankbaarheid een [[Attributie (psychologie)|attributie]]-afhankelijke emotie die voortkomt uit een tweeledig cognitief proces; er is sprake van herkenning dat een positieve uitkomst is verkregen en er is sprake van herkenning van een externe bron voor deze positieve uitkomst.<ref>Weiner, B. (1985). An Attributional Theory of Achievement Motivation and Emotion. Psychological Review, 92(4), 548-573.</ref> Clore (1987) maakt in zijn theorie onderscheid tussen affectieve, cognitieve, externe en lichamelijke componenten die aan de basis liggen van emoties. Dankbaarheid vormt hierbinnen een complexe emotie die behoort tot de affectief-cognitieve emoties waarbij zowel het gevoel als de gedachte belangrijke componenten zijn.<ref>Clore, G. L., Ortony, A., & Foss, M. A. (1987). The psychological foundations of the affective lexicon. Journal of Personality and Social Psychology, 53(4), 751.</ref> Lazarus en Lazarus (1996) onderscheidden zes categorieën emoties: kwaadaardige emoties, existentiële emoties, emoties opgeroepen door nare levensgebeurtenissen, emoties opgeroepen door mooie levensgebeurtenissen en emoties opgeroepen door empathie en esthetiek. Dankbaarheid valt onder de empathische emoties, waarbinnen het vermogen om zich in anderen te verplaatsen centraal staat.<ref>Lazarus, R. S., & Lazarus, B. N. (1996). Passion and reason: Making sense of our emotions: Oxford University Press, USA.</ref>


== Dankbaarheid als persoonlijkheidstrek ==
== Dankbaarheid als persoonlijkheidstrek ==
Dankbaarheid als een persoonlijkheidstrek wordt door McCullough en Emmons (2002) gedefinieerd als een algemene neiging om de goedheid van anderen te herkennen en hierop te reageren met dankbare emoties, omdat men begrijpt dat hieruit positieve ervaringen en uitkomsten kunnen voortvloeien.<ref>McCullough, M. E., Emmons, R., Tsang, J. A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. [Article]. Journal of Personality & Social Psychology, 82(1), 112-127, doi:10.1037//0022-3514.82.1.112.</ref>. Thomas en Watkins (2003) benoemen drie factoren die mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker laten zien: ze hebben vaker van een gevoel van overvloed, ze richten aandacht op de kleine dingen in het leven en ze richten de aandacht op de rol van andere mensen in hun leven <ref name="Thomas, M. 2003">Thomas, M., & Watkins, P. (2003). Measuring the grateful trait: development of revised GRAT. Annual Convention of the Western Psychological Association. Vancouver, Britisch Columbia, Canada.</ref>. Wood et al. (2010) beschrijven dankbaarheid als een levensoriëntatie van een hogere orde gericht op het herkennen van en dankbaarheid voelen voor de positieve dingen in het leven. Met dankbaarheid aandacht geven aan alle dingen in de wereld en niet alleen aan de gever van iets zorgt ervoor dat de mens vaker persoonlijk, sociaal en prosociaal gedrag laat zien <ref name="Wood, A. M. 2010">Wood, A. M., Froh, J. J., & Geraghty, A. W. A. (2010). Gratitude and well-being: A review and theoretical integration. Clinical Psychology Review, 30(7), 890-905, doi:10.1016/j.cpr.2010.03.005.</ref>. Mensen met een meer dankbare persoonlijkheidstrek ervaren ook meer dankbare gevoelens <ref>McCullough, M. E., Tsang, J.-A., & Emmons, R. (2004). Gratitude in Intermediate Affective Terrain: Links of Grateful Moods to Individual Differences and Daily Emotional Experience. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 295-309, doi:10.1037/0022-3514.86.2.295.</ref>.
Dankbaarheid als een persoonlijkheidstrek wordt door McCullough en Emmons (2002) gedefinieerd als een algemene neiging om de goedheid van anderen te herkennen en hierop te reageren met dankbare emoties, omdat men begrijpt dat hieruit positieve ervaringen en uitkomsten kunnen voortvloeien.<ref>McCullough, M. E., Emmons, R., Tsang, J. A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. [Article]. Journal of Personality & Social Psychology, 82(1), 112-127, {{DOI|10.1037/0022-3514.82.1.112}}.</ref> Thomas en Watkins (2003) benoemen drie factoren die mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker laten zien: ze hebben vaker van een gevoel van overvloed, ze richten aandacht op de kleine dingen in het leven en ze richten de aandacht op de rol van andere mensen in hun leven.<ref name="Thomas, M. 2003">Thomas, M., & Watkins, P. (2003). Measuring the grateful trait: development of revised GRAT. Annual Convention of the Western Psychological Association. Vancouver, Britisch Columbia, Canada.</ref> Wood et al. (2010) beschrijven dankbaarheid als een levensoriëntatie van een hogere orde gericht op het herkennen van en dankbaarheid voelen voor de positieve dingen in het leven. Met dankbaarheid aandacht geven aan alle dingen in de wereld en niet alleen aan de gever van iets zorgt ervoor dat de mens vaker persoonlijk, sociaal en prosociaal gedrag laat zien.<ref name="Wood, A. M. 2010">Wood, A. M., Froh, J. J., & Geraghty, A. W. A. (2010). Gratitude and well-being: A review and theoretical integration. Clinical Psychology Review, 30(7), 890-905, {{DOI|10.1016/j.cpr.2010.03.005}}.</ref> Mensen met een meer dankbare persoonlijkheidstrek ervaren ook meer dankbare gevoelens.<ref>McCullough, M. E., Tsang, J.-A., & Emmons, R. (2004). Gratitude in Intermediate Affective Terrain: Links of Grateful Moods to Individual Differences and Daily Emotional Experience. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 295-309, {{DOI|10.1037/0022-3514.86.2.295}}.</ref>


== Mechanismen van dankbaarheid ==
== Mechanismen van dankbaarheid ==
=== Morele basis van dankbaarheid ===
=== Morele basis van dankbaarheid ===
McCullough et al. (2001) beschrijven een morele basis van dankbaarheid met drie functies: dankbaarheid als barometer, dankbaarheid als motivatie en dankbaarheid als bekrachtiger. De barometer voelt het als er een verandering plaatsvindt binnen een relatie, in dit geval het ontvangen van een positieve uitkomst van een ander. Iemand met een goede barometer herkent het als iets waardevols is verkregen waarvoor de ander kosten of inspanningen heeft geleverd en dat zelf wilde geven zonder er iets voor terug te willen. Dankbaarheid kan ook functioneren als motivatie omdat wie iets heeft ontvangen zich gehouden voelt om iets terug te doen; dit kan zowel gericht zijn op de gever als op een andere persoon. Dankbaarheid als motivatie lijkt op deze manier ook aan de basis te liggen van wederkerigheid en prosociaal gedrag. Van dankbaarheid als bekrachtiger is sprake als dankbaarheid is geuit door de ontvanger. De gever wordt door de uiting van dankbaarheid bekrachtigd in zijn goede daden en is daardoor vaker geneigd om dit gedrag te herhalen in de toekomst <ref>McCullough, M. E., Emmons, R., Kilpatrick, S. D., & Larson, D. B. (2001). Is Gratitude a Moral Affect? [Article]. Psychological Bulletin, 127(2), 249.</ref>.
McCullough et al. (2001) beschrijven een morele basis van dankbaarheid met drie functies: dankbaarheid als barometer, dankbaarheid als motivatie en dankbaarheid als bekrachtiger. De barometer voelt het als er een verandering plaatsvindt binnen een relatie, in dit geval het ontvangen van een positieve uitkomst van een ander. Iemand met een goede barometer herkent het als iets waardevols is verkregen waarvoor de ander kosten of inspanningen heeft geleverd en dat zelf wilde geven zonder er iets voor terug te willen. Dankbaarheid kan ook functioneren als motivatie omdat wie iets heeft ontvangen zich gehouden voelt om iets terug te doen; dit kan zowel gericht zijn op de gever als op een andere persoon. Dankbaarheid als motivatie lijkt op deze manier ook aan de basis te liggen van wederkerigheid en prosociaal gedrag. Van dankbaarheid als bekrachtiger is sprake als dankbaarheid is geuit door de ontvanger. De gever wordt door de uiting van dankbaarheid bekrachtigd in zijn goede daden en is daardoor vaker geneigd om dit gedrag te herhalen in de toekomst.<ref>McCullough, M. E., Emmons, R., Kilpatrick, S. D., & Larson, D. B. (2001). Is Gratitude a Moral Affect? [Article]. Psychological Bulletin, 127(2), 249.</ref>


=== Schematische hypothese ===
=== Schematische hypothese ===
Mensen met een dankbare persoonlijkheid lijken een specifiek cognitief schema te hebben in situaties waarin zij worden geholpen. Zij waarderen de hulp vaker als vrijwillig, altruïstisch, kostbaar en waardevol dan mensen met een minder dankbare persoonlijkheid. Dit cognitieve schema beïnvloedt de manier waarop iemand kijkt naar de intenties en gedrag van anderen in situaties waarin hulp wordt gegeven en/of verkregen <ref>Wood, A. M., Maltby, J., Stewart, N., Linley, P. A., & Joseph, S. (2008). A social-cognitive model of trait and state levels of gratitude. Emotion, 8(2), 281-290, doi:10.1037/1528-3542.8.2.281.</ref>.
Mensen met een dankbare persoonlijkheid lijken een specifiek cognitief schema te hebben in situaties waarin zij worden geholpen. Zij waarderen de hulp vaker als vrijwillig, altruïstisch, kostbaar en waardevol dan mensen met een minder dankbare persoonlijkheid. Dit cognitieve schema beïnvloedt de manier waarop iemand kijkt naar de intenties en gedrag van anderen in situaties waarin hulp wordt gegeven en/of verkregen.<ref>Wood, A. M., Maltby, J., Stewart, N., Linley, P. A., & Joseph, S. (2008). A social-cognitive model of trait and state levels of gratitude. Emotion, 8(2), 281-290, {{DOI|10.1037/1528-3542.8.2.281}}.</ref>


=== Copinghypothese ===
=== Copinghypothese ===
De copinghypothese zegt iets over de manier waarop mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek met situaties in het leven omgaan. De dankbare persoonlijkheidstrek laat een verband zien met drie copingstrategieën. Als eerste zoeken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker instrumentele en sociale steun omdat ze, in lijn met de schematische hypothese, de hulp van anderen meer waarderen en daardoor ook vaker gebruik willen maken van hun sociale netwerk. Als tweede maken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker gebruik van actieve copingstrategieën zoals het positief heretiketteren van de situatie en het zoeken van mogelijkheden in de situatie. Als laatste maken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek minder vaak gebruik van de copingstrategieën vermijding, ontkenning of vluchten in middelengebruik. Mensen die vaker gebruik maken van de juiste copingstrategieën ervaren minder stress, en deze hypothese kan dan ook vooral van belang zijn in relatie tot gezondheid <ref>Wood, A. M., Joseph, S., & Linley, P. A. (2007). Coping style as a psychological resource of grateful people. Journal of Social and Clinical Psychology, 26(9), 1076-1093.</ref>.
De copinghypothese zegt iets over de manier waarop mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek met situaties in het leven omgaan. De dankbare persoonlijkheidstrek laat een verband zien met drie copingstrategieën. Als eerste zoeken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker instrumentele en sociale steun omdat ze, in lijn met de schematische hypothese, de hulp van anderen meer waarderen en daardoor ook vaker gebruik willen maken van hun sociale netwerk. Als tweede maken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker gebruik van actieve copingstrategieën zoals het positief heretiketteren van de situatie en het zoeken van mogelijkheden in de situatie. Als laatste maken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek minder vaak gebruik van de copingstrategieën vermijding, ontkenning of vluchten in middelengebruik. Mensen die vaker gebruik maken van de juiste copingstrategieën ervaren minder stress, en deze hypothese kan dan ook vooral van belang zijn in relatie tot gezondheid.<ref>Wood, A. M., Joseph, S., & Linley, P. A. (2007). Coping style as a psychological resource of grateful people. Journal of Social and Clinical Psychology, 26(9), 1076-1093.</ref>


=== Positief-affecthypothese ===
=== Positief-affecthypothese ===
Dankbaarheid wordt gezien als een positieve emotie en deze gaat vaak samen met andere positieve emoties zoals levenstevredenheid en geluksgevoel. Dankbaarheid kan ervoor zorgen dat negatieve ervaringen toch een positieve lading krijgen. Toch kan onderzoek niet aantonen dat de positieve emoties van dankbare mensen de reden zijn dat zij gelukkiger en gezonder zijn, waardoor dankbaarheid een unieke bijdrage lijkt te leveren aan het welzijn en welbevinden van mensen <ref name="McCullough, M. E. 2002">McCullough, M. E., Emmons, R., & Tsang, J. A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. [Article]. Journal of Personality & Social Psychology, 82(1), 112-127, doi:10.1037//0022-3514.82.1.112.</ref>.
Dankbaarheid wordt gezien als een positieve emotie en deze gaat vaak samen met andere positieve emoties zoals levenstevredenheid en geluksgevoel. Dankbaarheid kan ervoor zorgen dat negatieve ervaringen toch een positieve lading krijgen. Toch kan onderzoek niet aantonen dat de positieve emoties van dankbare mensen de reden zijn dat zij gelukkiger en gezonder zijn, waardoor dankbaarheid een unieke bijdrage lijkt te leveren aan het welzijn en welbevinden van mensen.<ref name="McCullough, M. E. 2002">McCullough, M. E., Emmons, R., & Tsang, J. A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. [Article]. Journal of Personality & Social Psychology, 82(1), 112-127, {{DOI|10.1037/0022-3514.82.1.112}}.</ref>


=== Broaden-and-builthypothese ===
=== Broaden-and-builthypothese ===
De broaden-and-builttheorie van Barbara Fredrickon (1998) stelt dat positieve emoties, net als negatieve emoties, een evolutionair doel en een specifieke functie hadden <ref>Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2(3), 300-319, doi:10.1037/1089-2680.2.3.300.</ref>. Negatieve emoties zorgen ervoor dat onze aandacht wordt gefocust op het gevaar en dat we op dat moment van stress adequaat kunnen handelen zoals [[Vecht-of-vluchtreactie|vechten of vluchten]]. Positieve emoties zorgen er juist voor dat tijdens niet-stressvolle situaties onze aandacht gericht wordt op cognities en activiteiten die kunnen bijdragen aan het opbouwen van hulpbronnen die weer gebruikt kunnen worden in de volgende stressvolle situatie.
De broaden-and-builttheorie van Barbara Fredrickon (1998) stelt dat positieve emoties, net als negatieve emoties, een evolutionair doel en een specifieke functie hadden.<ref>Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2(3), 300-319, {{DOI|10.1037/1089-2680.2.3.300}}.</ref> Negatieve emoties zorgen ervoor dat onze aandacht wordt gefocust op het gevaar en dat we op dat moment van stress adequaat kunnen handelen zoals [[Vecht-of-vluchtreactie|vechten of vluchten]]. Positieve emoties zorgen er juist voor dat tijdens niet-stressvolle situaties onze aandacht gericht wordt op cognities en activiteiten die kunnen bijdragen aan het opbouwen van hulpbronnen die weer gebruikt kunnen worden in de volgende stressvolle situatie.


Dankbaarheid is binnen deze theorie een positieve emotie die kan bijdragen aan hulpbronnen voor de toekomst. Het sociale aspect van dankbaarheid kan ervoor zorgen dat relaties tussen mensen versterkt worden tijdens niet-stressvolle momenten. Deze sterke relaties kunnen van waarde zijn tijdens stressvolle momenten waarop hulp van anderen nuttig of nodig is <ref>Fredrickson, B. L. (2004). Gratitude, like other positive emotions, broadens and builds. In R. A. Emmons, & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 230-255, Series in affective science). New York: Oxford University Press.</ref>.
Dankbaarheid is binnen deze theorie een positieve emotie die kan bijdragen aan hulpbronnen voor de toekomst. Het sociale aspect van dankbaarheid kan ervoor zorgen dat relaties tussen mensen versterkt worden tijdens niet-stressvolle momenten. Deze sterke relaties kunnen van waarde zijn tijdens stressvolle momenten waarop hulp van anderen nuttig of nodig is.<ref>Fredrickson, B. L. (2004). Gratitude, like other positive emotions, broadens and builds. In R. A. Emmons, & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 230-255, Series in affective science). New York: Oxford University Press.</ref>


== Het meten van dankbaarheid ==
== Het meten van dankbaarheid ==
Regel 33: Regel 33:
* Short Gratitude, Resentment, and Appreciation Test (SGRAT)<ref name="Thomas, M. 2003"/>
* Short Gratitude, Resentment, and Appreciation Test (SGRAT)<ref name="Thomas, M. 2003"/>
* Gratitude Adjective Checklist (GAC)<ref name="McCullough, M. E. 2002"/>
* Gratitude Adjective Checklist (GAC)<ref name="McCullough, M. E. 2002"/>
* Appreciation Scale (AS).<ref>Adler, M. G., & Fagley, N. S. (2005). Appreciation: Individual Differences in Finding Value and Meaning as a Unique Predictor of Subjective Well-Being. [Article]. Journal of Personality, 73(1), 79-114, doi:10.1111/j.1467-6494.2004.00305.x.</ref>
* Appreciation Scale (AS).<ref>Adler, M. G., & Fagley, N. S. (2005). Appreciation: Individual Differences in Finding Value and Meaning as a Unique Predictor of Subjective Well-Being. [Article]. Journal of Personality, 73(1), 79-114, {{DOI|10.1111/j.1467-6494.2004.00305.x}}.</ref>
De GQ6 en de SGRAT zijn vertaald en gevalideerd voor het gebruik in Nederlandssprekende populatie. De betrouwbaarheid en validiteit van beide vertaalde vragenlijsten zijn goed tot zeer goed bevonden <ref name="Jans-Beken, L. G. P 2015">Jans-Beken, L. G. P. J., Lataster, J., Leontjevas, R., & Jacobs, N. (2015). Measuring Gratitude: a Comparative Validation of the Dutch GQ6 and SGRAT. Psychologica Belgica, doi:doi.org/10.5334/pb.bd.</ref>.
De GQ6 en de SGRAT zijn vertaald en gevalideerd voor het gebruik in Nederlandssprekende populatie. De betrouwbaarheid en validiteit van beide vertaalde vragenlijsten zijn goed tot zeer goed bevonden.<ref name="Jans-Beken, L. G. P 2015">Jans-Beken, L. G. P. J., Lataster, J., Leontjevas, R., & Jacobs, N. (2015). Measuring Gratitude: a Comparative Validation of the Dutch GQ6 and SGRAT. Psychologica Belgica, {{DOI|10.5334/pb.bd}}.</ref>


== Invloed op gezondheid ==
== Invloed op gezondheid ==
Het hebben van een dankbare persoonlijkheid lijkt van invloed te zijn op lichamelijke functies zoals het niveau van biomarkers en de hartslag <ref name="Redwine, L. 2016">Redwine, L., Henry, B. L., Pung, M. A., Wilson, K., Greenberg, B., Maisel, A., et al. (2016). A pilot randomized study of a gratitude journaling intervention on HRV and inflammatory biomarkers in Stage B heart failure patients.</ref>. In verschillende onderzoeken worden hersengebieden gevonden die meer activiteit vertonen bij het voelen van dankbaarheid <ref>Fox, G. R., Kaplan, J., Damasio, H., & Damasio, A. (2015). Neural Correlates of Gratitude. [Original Research]. Frontiers in Psy chology, 6, doi:10.3389/fpsyg.2015.01491.</ref><ref>Kini, P., Wong, J., McInnis, S., Gabana, N., & Brown, J. W. (2016). The effects of gratitude expression on neural activity. NeuroImage, doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.neuroimage.2015.12.040.</ref>. Dankbaarheid lijkt ook een verband te hebben met lichamelijke condities zoals slaap <ref name="Jackowska, M. 2015">Jackowska, M., Brown, J., Ronaldson, A., & Steptoe, A. (2015). The impact of a brief gratitude intervention on subjective well-being, biology and sleep. J Health Psychol, doi:10.1177/1359105315572455.</ref><ref>Wood, A. M., Joseph, S., Lloyd, J., & Atkins, S. (2009). Gratitude influences sleep through the mechanism of pre-sleep cognitions. Journal of Psychosomatic Research, 66(1), 43-48.</ref>.
Het hebben van een dankbare persoonlijkheid lijkt van invloed te zijn op lichamelijke functies zoals het niveau van biomarkers en de hartslag.<ref name="Redwine, L. 2016">Redwine, L., Henry, B. L., Pung, M. A., Wilson, K., Greenberg, B., Maisel, A., et al. (2016). A pilot randomized study of a gratitude journaling intervention on HRV and inflammatory biomarkers in Stage B heart failure patients.</ref> In verschillende onderzoeken worden hersengebieden gevonden die meer activiteit vertonen bij het voelen van dankbaarheid.<ref>Fox, G. R., Kaplan, J., Damasio, H., & Damasio, A. (2015). Neural Correlates of Gratitude. [Original Research]. Frontiers in Psy chology, 6, {{DOI|10.3389/fpsyg.2015.01491}}.</ref><ref>Kini, P., Wong, J., McInnis, S., Gabana, N., & Brown, J. W. (2016). The effects of gratitude expression on neural activity. NeuroImage, {{DOI|10.1016/j.neuroimage.2015.12.040}}.</ref> Dankbaarheid lijkt ook een verband te hebben met lichamelijke condities zoals slaap.<ref name="Jackowska, M. 2015">Jackowska, M., Brown, J., Ronaldson, A., & Steptoe, A. (2015). The impact of a brief gratitude intervention on subjective well-being, biology and sleep. J Health Psychol, {{DOI|10.1177/1359105315572455}}.</ref><ref>Wood, A. M., Joseph, S., Lloyd, J., & Atkins, S. (2009). Gratitude influences sleep through the mechanism of pre-sleep cognitions. Journal of Psychosomatic Research, 66(1), 43-48.</ref>


Onderzoek heeft aangetoond dat dankbaarheid een positief verband heeft met subjectief welzijn <ref name="Wood, A. M. 2010"/><ref>Youssef, A.-J. S. (2015). Gratitude's relation to well-being: A four-year longitudinal investigation in late adolescents. ProQuest Information & Learning, US.</ref>, post-traumatische groei <ref>Tsai, J., Sippel, L. M., Mota, N., Southwick, S. M., & Pietrzak, R. H. (2016), levenstevredenheid</ref><ref>Fagley, N. (2012). Appreciation uniquely predicts life satisfaction above demographics, the Big 5 personality factors, and gratitude. Personality and Individual Differences, 53(1), 59-63.</ref>, optimisme <ref name="Jackowska, M. 2015"/><ref>Chen, L. H., Chen, M. Y., Kee, Y. H., & Tsai, Y. M. (2009). Validation of the Gratitude Questionnaire (GQ-6) in Taiwanese Undergraduate Students. [Article]. Journal of Happiness Studies, 10(6), 655-664, doi:10.1007/s10902-008-9112-7.</ref> en positief affect <ref name="Jans-Beken, L. G. P 2015"/>. Negatieve verbanden zijn er gevonden tussen dankbaarheid en depressie en angst <ref>Petrocchi, N., & Couyoumdjian, A. (2016). The impact of gratitude on depression and anxiety: the mediating role of criticizing, attacking, and reassuring the self. Self and Identity, 15(2), 191-205, doi:10.1080/15298868.2015.1095794.</ref> en negatief affect <ref name="Jans-Beken, L. G. P 2015"/>.
Onderzoek heeft aangetoond dat dankbaarheid een positief verband heeft met subjectief welzijn <ref name="Wood, A. M. 2010"/><ref>Youssef, A.-J. S. (2015). Gratitude's relation to well-being: A four-year longitudinal investigation in late adolescents. ProQuest Information & Learning, US.</ref>, post-traumatische groei <ref>Tsai, J., Sippel, L. M., Mota, N., Southwick, S. M., & Pietrzak, R. H. (2016), levenstevredenheid</ref><ref>Fagley, N. (2012). Appreciation uniquely predicts life satisfaction above demographics, the Big 5 personality factors, and gratitude. Personality and Individual Differences, 53(1), 59-63.</ref>, optimisme <ref name="Jackowska, M. 2015"/><ref>Chen, L. H., Chen, M. Y., Kee, Y. H., & Tsai, Y. M. (2009). Validation of the Gratitude Questionnaire (GQ-6) in Taiwanese Undergraduate Students. [Article]. Journal of Happiness Studies, 10(6), 655-664, {{DOI|10.1007/s10902-008-9112-7}}.</ref> en positief affect.<ref name="Jans-Beken, L. G. P 2015"/> Negatieve verbanden zijn er gevonden tussen dankbaarheid en depressie en angst <ref>Petrocchi, N., & Couyoumdjian, A. (2016). The impact of gratitude on depression and anxiety: the mediating role of criticizing, attacking, and reassuring the self. Self and Identity, 15(2), 191-205, {{DOI|10.1080/15298868.2015.1095794}}.</ref> en negatief affect.<ref name="Jans-Beken, L. G. P 2015"/>


== Dankbaarheidsinterventies ==
== Dankbaarheidsinterventies ==
Vanwege de blijkbaar positieve verbanden van dankbaarheid met lichamelijk en psychisch welzijn, is het mogelijk om oefeningen met betrekking tot dankbaarheid op te nemen in programma's en/of therapieën in de praktijk. De twee meest gebruikte interventies zijn het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek en het schrijven van een dankbaarheidsbrief en deze voorlezen aan de persoon in kwestie (gratitude visit). Onderzoeken tonen aan dat dergelijke oefeningen het welzijn inderdaad kunnen verhogen en psychische klachten kunnen verminderen <ref name="Redwine, L. 2016"/><ref>Wong, Y. J., Owen, J., Gabana, N. T., Brown, J. W., McInnis, S., Toth, P., et al. (2016). Does gratitude writing improve the mental health of psychotherapy clients? Evidence from a randomized controlled trial. Psychother Res, 1-11, doi:10.1080/10503307.2016.1169332.</ref><ref>O’ Leary, K., & Dockray, S. (2015). The effects of two novel gratitude and mindfulness interventions on well-being. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 21(4), 243-245, doi:10.1089/acm.2014.0119.</ref>.
Vanwege de blijkbaar positieve verbanden van dankbaarheid met lichamelijk en psychisch welzijn, is het mogelijk om oefeningen met betrekking tot dankbaarheid op te nemen in programma's en/of therapieën in de praktijk. De twee meest gebruikte interventies zijn het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek en het schrijven van een dankbaarheidsbrief en deze voorlezen aan de persoon in kwestie (gratitude visit). Onderzoeken tonen aan dat dergelijke oefeningen het welzijn inderdaad kunnen verhogen en psychische klachten kunnen verminderen.<ref name="Redwine, L. 2016"/><ref>Wong, Y. J., Owen, J., Gabana, N. T., Brown, J. W., McInnis, S., Toth, P., et al. (2016). Does gratitude writing improve the mental health of psychotherapy clients? Evidence from a randomized controlled trial. Psychother Res, 1-11, {{DOI|10.1080/10503307.2016.1169332}}.</ref><ref>O’ Leary, K., & Dockray, S. (2015). The effects of two novel gratitude and mindfulness interventions on well-being. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 21(4), 243-245, {{DOI|10.1089/acm.2014.0119}}.</ref>


== Referenties ==
== Referenties ==

Versie van 17 jan 2018 09:47

De opmaak van dit artikel is nog niet in overeenstemming met de conventies van Wikipedia. Mogelijk is ook de spelling of het taalgebruik niet in orde. Men wordt uitgenodigd deze pagina aan te passen.

Binnen de psychologie wordt dankbaarheid gezien als een emotie (state) en als een persoonlijkheidstrek (trait). In de wetenschappelijke literatuur worden verschillende mechanismen genoemd die ten grondslag zouden liggen aan deze emotie of persoonlijkheidstrek. Om dankbaarheid te meten, worden vragenlijsten ingezet. Omdat de wetenschap herhaaldelijk aantoont dat dankbaarheid positieve relaties heeft met psychisch en fysiek welbevinden zijn er een aantal interventies die men kan inzetten om dankbaarheid te cultiveren.

Dankbaarheid als emotie

Dankbaarheid wordt gevoeld als iemand iets ontvangt van een ander waarbij hij of zij vrijwilligheid en goedheid ervaart en waarbij datgene wat ontvangen is als waardevol en kostbaar wordt beschouwd. Volgens Weiner (1985) is dankbaarheid een attributie-afhankelijke emotie die voortkomt uit een tweeledig cognitief proces; er is sprake van herkenning dat een positieve uitkomst is verkregen en er is sprake van herkenning van een externe bron voor deze positieve uitkomst.[1] Clore (1987) maakt in zijn theorie onderscheid tussen affectieve, cognitieve, externe en lichamelijke componenten die aan de basis liggen van emoties. Dankbaarheid vormt hierbinnen een complexe emotie die behoort tot de affectief-cognitieve emoties waarbij zowel het gevoel als de gedachte belangrijke componenten zijn.[2] Lazarus en Lazarus (1996) onderscheidden zes categorieën emoties: kwaadaardige emoties, existentiële emoties, emoties opgeroepen door nare levensgebeurtenissen, emoties opgeroepen door mooie levensgebeurtenissen en emoties opgeroepen door empathie en esthetiek. Dankbaarheid valt onder de empathische emoties, waarbinnen het vermogen om zich in anderen te verplaatsen centraal staat.[3]

Dankbaarheid als persoonlijkheidstrek

Dankbaarheid als een persoonlijkheidstrek wordt door McCullough en Emmons (2002) gedefinieerd als een algemene neiging om de goedheid van anderen te herkennen en hierop te reageren met dankbare emoties, omdat men begrijpt dat hieruit positieve ervaringen en uitkomsten kunnen voortvloeien.[4] Thomas en Watkins (2003) benoemen drie factoren die mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker laten zien: ze hebben vaker van een gevoel van overvloed, ze richten aandacht op de kleine dingen in het leven en ze richten de aandacht op de rol van andere mensen in hun leven.[5] Wood et al. (2010) beschrijven dankbaarheid als een levensoriëntatie van een hogere orde gericht op het herkennen van en dankbaarheid voelen voor de positieve dingen in het leven. Met dankbaarheid aandacht geven aan alle dingen in de wereld en niet alleen aan de gever van iets zorgt ervoor dat de mens vaker persoonlijk, sociaal en prosociaal gedrag laat zien.[6] Mensen met een meer dankbare persoonlijkheidstrek ervaren ook meer dankbare gevoelens.[7]

Mechanismen van dankbaarheid

Morele basis van dankbaarheid

McCullough et al. (2001) beschrijven een morele basis van dankbaarheid met drie functies: dankbaarheid als barometer, dankbaarheid als motivatie en dankbaarheid als bekrachtiger. De barometer voelt het als er een verandering plaatsvindt binnen een relatie, in dit geval het ontvangen van een positieve uitkomst van een ander. Iemand met een goede barometer herkent het als iets waardevols is verkregen waarvoor de ander kosten of inspanningen heeft geleverd en dat zelf wilde geven zonder er iets voor terug te willen. Dankbaarheid kan ook functioneren als motivatie omdat wie iets heeft ontvangen zich gehouden voelt om iets terug te doen; dit kan zowel gericht zijn op de gever als op een andere persoon. Dankbaarheid als motivatie lijkt op deze manier ook aan de basis te liggen van wederkerigheid en prosociaal gedrag. Van dankbaarheid als bekrachtiger is sprake als dankbaarheid is geuit door de ontvanger. De gever wordt door de uiting van dankbaarheid bekrachtigd in zijn goede daden en is daardoor vaker geneigd om dit gedrag te herhalen in de toekomst.[8]

Schematische hypothese

Mensen met een dankbare persoonlijkheid lijken een specifiek cognitief schema te hebben in situaties waarin zij worden geholpen. Zij waarderen de hulp vaker als vrijwillig, altruïstisch, kostbaar en waardevol dan mensen met een minder dankbare persoonlijkheid. Dit cognitieve schema beïnvloedt de manier waarop iemand kijkt naar de intenties en gedrag van anderen in situaties waarin hulp wordt gegeven en/of verkregen.[9]

Copinghypothese

De copinghypothese zegt iets over de manier waarop mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek met situaties in het leven omgaan. De dankbare persoonlijkheidstrek laat een verband zien met drie copingstrategieën. Als eerste zoeken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker instrumentele en sociale steun omdat ze, in lijn met de schematische hypothese, de hulp van anderen meer waarderen en daardoor ook vaker gebruik willen maken van hun sociale netwerk. Als tweede maken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek vaker gebruik van actieve copingstrategieën zoals het positief heretiketteren van de situatie en het zoeken van mogelijkheden in de situatie. Als laatste maken mensen met een dankbare persoonlijkheidstrek minder vaak gebruik van de copingstrategieën vermijding, ontkenning of vluchten in middelengebruik. Mensen die vaker gebruik maken van de juiste copingstrategieën ervaren minder stress, en deze hypothese kan dan ook vooral van belang zijn in relatie tot gezondheid.[10]

Positief-affecthypothese

Dankbaarheid wordt gezien als een positieve emotie en deze gaat vaak samen met andere positieve emoties zoals levenstevredenheid en geluksgevoel. Dankbaarheid kan ervoor zorgen dat negatieve ervaringen toch een positieve lading krijgen. Toch kan onderzoek niet aantonen dat de positieve emoties van dankbare mensen de reden zijn dat zij gelukkiger en gezonder zijn, waardoor dankbaarheid een unieke bijdrage lijkt te leveren aan het welzijn en welbevinden van mensen.[11]

Broaden-and-builthypothese

De broaden-and-builttheorie van Barbara Fredrickon (1998) stelt dat positieve emoties, net als negatieve emoties, een evolutionair doel en een specifieke functie hadden.[12] Negatieve emoties zorgen ervoor dat onze aandacht wordt gefocust op het gevaar en dat we op dat moment van stress adequaat kunnen handelen zoals vechten of vluchten. Positieve emoties zorgen er juist voor dat tijdens niet-stressvolle situaties onze aandacht gericht wordt op cognities en activiteiten die kunnen bijdragen aan het opbouwen van hulpbronnen die weer gebruikt kunnen worden in de volgende stressvolle situatie.

Dankbaarheid is binnen deze theorie een positieve emotie die kan bijdragen aan hulpbronnen voor de toekomst. Het sociale aspect van dankbaarheid kan ervoor zorgen dat relaties tussen mensen versterkt worden tijdens niet-stressvolle momenten. Deze sterke relaties kunnen van waarde zijn tijdens stressvolle momenten waarop hulp van anderen nuttig of nodig is.[13]

Het meten van dankbaarheid

Het meten van dankbaarheid als emotie wordt gedaan via de Experience Sampling Methode (ESM). Met deze methode worden deelnemers gevraagd om aan de hand van een korte vragenlijst via een app op hun smartphone op een aantal momenten van de dag aan te geven hoe zij zich voelen, wat zij denken, wat zij aan het doen zijn en/of met wie of waar zij zijn. In deze vragenlijst kunnen naast dankbaarheid nog vele andere gevoelens, gedachten en gedrag worden opgenomen om verbanden te zoeken die van belang kunnen zijn voor de wetenschappelijke literatuur met betrekking tot dankbaarheid.

Voor het meten van dankbaarheid als een persoonlijkheidstrek worden voornamelijk vragenlijsten gebruikt. Er wordt gebruikgemaakt van:

  • Gratitude Questionnaire 6 (GQ6)[11]
  • Short Gratitude, Resentment, and Appreciation Test (SGRAT)[5]
  • Gratitude Adjective Checklist (GAC)[11]
  • Appreciation Scale (AS).[14]

De GQ6 en de SGRAT zijn vertaald en gevalideerd voor het gebruik in Nederlandssprekende populatie. De betrouwbaarheid en validiteit van beide vertaalde vragenlijsten zijn goed tot zeer goed bevonden.[15]

Invloed op gezondheid

Het hebben van een dankbare persoonlijkheid lijkt van invloed te zijn op lichamelijke functies zoals het niveau van biomarkers en de hartslag.[16] In verschillende onderzoeken worden hersengebieden gevonden die meer activiteit vertonen bij het voelen van dankbaarheid.[17][18] Dankbaarheid lijkt ook een verband te hebben met lichamelijke condities zoals slaap.[19][20]

Onderzoek heeft aangetoond dat dankbaarheid een positief verband heeft met subjectief welzijn [6][21], post-traumatische groei [22][23], optimisme [19][24] en positief affect.[15] Negatieve verbanden zijn er gevonden tussen dankbaarheid en depressie en angst [25] en negatief affect.[15]

Dankbaarheidsinterventies

Vanwege de blijkbaar positieve verbanden van dankbaarheid met lichamelijk en psychisch welzijn, is het mogelijk om oefeningen met betrekking tot dankbaarheid op te nemen in programma's en/of therapieën in de praktijk. De twee meest gebruikte interventies zijn het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek en het schrijven van een dankbaarheidsbrief en deze voorlezen aan de persoon in kwestie (gratitude visit). Onderzoeken tonen aan dat dergelijke oefeningen het welzijn inderdaad kunnen verhogen en psychische klachten kunnen verminderen.[16][26][27]

Referenties

  1. ↑ Weiner, B. (1985). An Attributional Theory of Achievement Motivation and Emotion. Psychological Review, 92(4), 548-573.
  2. ↑ Clore, G. L., Ortony, A., & Foss, M. A. (1987). The psychological foundations of the affective lexicon. Journal of Personality and Social Psychology, 53(4), 751.
  3. ↑ Lazarus, R. S., & Lazarus, B. N. (1996). Passion and reason: Making sense of our emotions: Oxford University Press, USA.
  4. ↑ McCullough, M. E., Emmons, R., Tsang, J. A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. [Article]. Journal of Personality & Social Psychology, 82(1), 112-127, DOI:10.1037/0022-3514.82.1.112.
  5. ↑ a b Thomas, M., & Watkins, P. (2003). Measuring the grateful trait: development of revised GRAT. Annual Convention of the Western Psychological Association. Vancouver, Britisch Columbia, Canada.
  6. ↑ a b Wood, A. M., Froh, J. J., & Geraghty, A. W. A. (2010). Gratitude and well-being: A review and theoretical integration. Clinical Psychology Review, 30(7), 890-905, DOI:10.1016/j.cpr.2010.03.005.
  7. ↑ McCullough, M. E., Tsang, J.-A., & Emmons, R. (2004). Gratitude in Intermediate Affective Terrain: Links of Grateful Moods to Individual Differences and Daily Emotional Experience. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 295-309, DOI:10.1037/0022-3514.86.2.295.
  8. ↑ McCullough, M. E., Emmons, R., Kilpatrick, S. D., & Larson, D. B. (2001). Is Gratitude a Moral Affect? [Article]. Psychological Bulletin, 127(2), 249.
  9. ↑ Wood, A. M., Maltby, J., Stewart, N., Linley, P. A., & Joseph, S. (2008). A social-cognitive model of trait and state levels of gratitude. Emotion, 8(2), 281-290, DOI:10.1037/1528-3542.8.2.281.
  10. ↑ Wood, A. M., Joseph, S., & Linley, P. A. (2007). Coping style as a psychological resource of grateful people. Journal of Social and Clinical Psychology, 26(9), 1076-1093.
  11. ↑ a b c McCullough, M. E., Emmons, R., & Tsang, J. A. (2002). The Grateful Disposition: A Conceptual and Empirical Topography. [Article]. Journal of Personality & Social Psychology, 82(1), 112-127, DOI:10.1037/0022-3514.82.1.112.
  12. ↑ Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2(3), 300-319, DOI:10.1037/1089-2680.2.3.300.
  13. ↑ Fredrickson, B. L. (2004). Gratitude, like other positive emotions, broadens and builds. In R. A. Emmons, & M. E. McCullough (Eds.), The psychology of gratitude (pp. 230-255, Series in affective science). New York: Oxford University Press.
  14. ↑ Adler, M. G., & Fagley, N. S. (2005). Appreciation: Individual Differences in Finding Value and Meaning as a Unique Predictor of Subjective Well-Being. [Article]. Journal of Personality, 73(1), 79-114, DOI:10.1111/j.1467-6494.2004.00305.x.
  15. ↑ a b c Jans-Beken, L. G. P. J., Lataster, J., Leontjevas, R., & Jacobs, N. (2015). Measuring Gratitude: a Comparative Validation of the Dutch GQ6 and SGRAT. Psychologica Belgica, DOI:10.5334/pb.bd.
  16. ↑ a b Redwine, L., Henry, B. L., Pung, M. A., Wilson, K., Greenberg, B., Maisel, A., et al. (2016). A pilot randomized study of a gratitude journaling intervention on HRV and inflammatory biomarkers in Stage B heart failure patients.
  17. ↑ Fox, G. R., Kaplan, J., Damasio, H., & Damasio, A. (2015). Neural Correlates of Gratitude. [Original Research]. Frontiers in Psy chology, 6, DOI:10.3389/fpsyg.2015.01491.
  18. ↑ Kini, P., Wong, J., McInnis, S., Gabana, N., & Brown, J. W. (2016). The effects of gratitude expression on neural activity. NeuroImage, DOI:10.1016/j.neuroimage.2015.12.040.
  19. ↑ a b Jackowska, M., Brown, J., Ronaldson, A., & Steptoe, A. (2015). The impact of a brief gratitude intervention on subjective well-being, biology and sleep. J Health Psychol, DOI:10.1177/1359105315572455.
  20. ↑ Wood, A. M., Joseph, S., Lloyd, J., & Atkins, S. (2009). Gratitude influences sleep through the mechanism of pre-sleep cognitions. Journal of Psychosomatic Research, 66(1), 43-48.
  21. ↑ Youssef, A.-J. S. (2015). Gratitude's relation to well-being: A four-year longitudinal investigation in late adolescents. ProQuest Information & Learning, US.
  22. ↑ Tsai, J., Sippel, L. M., Mota, N., Southwick, S. M., & Pietrzak, R. H. (2016), levenstevredenheid
  23. ↑ Fagley, N. (2012). Appreciation uniquely predicts life satisfaction above demographics, the Big 5 personality factors, and gratitude. Personality and Individual Differences, 53(1), 59-63.
  24. ↑ Chen, L. H., Chen, M. Y., Kee, Y. H., & Tsai, Y. M. (2009). Validation of the Gratitude Questionnaire (GQ-6) in Taiwanese Undergraduate Students. [Article]. Journal of Happiness Studies, 10(6), 655-664, DOI:10.1007/s10902-008-9112-7.
  25. ↑ Petrocchi, N., & Couyoumdjian, A. (2016). The impact of gratitude on depression and anxiety: the mediating role of criticizing, attacking, and reassuring the self. Self and Identity, 15(2), 191-205, DOI:10.1080/15298868.2015.1095794.
  26. ↑ Wong, Y. J., Owen, J., Gabana, N. T., Brown, J. W., McInnis, S., Toth, P., et al. (2016). Does gratitude writing improve the mental health of psychotherapy clients? Evidence from a randomized controlled trial. Psychother Res, 1-11, DOI:10.1080/10503307.2016.1169332.
  27. ↑ O’ Leary, K., & Dockray, S. (2015). The effects of two novel gratitude and mindfulness interventions on well-being. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 21(4), 243-245, DOI:10.1089/acm.2014.0119.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dankbaarheid_(psychologie)&oldid=50788697"