Gebruiker:Florianforest/Kladblok
Janpieter Biesemans
Janpieter Biesemans (Vilvoorde, 16 november 1939 - Meise, 24 mei 2016) was een Belgisch componist, muziekpedagoog en organist.
Biografie
Janpieter Biesemans werd geboren op 16 november 1939 te Vilvoorde. Hij studeerde aan het Lemmensinstituut en het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen bij onder andere Marinus De Jong, Jef Schampaert, August Verbesselt, Marcel Slootmaeckers, Lode Dieltiens, Jos Van Looy, Jacqueline Fonteyn, Jan Decadt en Flor Peeters. In 1964 stichtte hij het ensemble Consortium Antiquum en sindsdien wijdde hij zich gedurende 23 jaar aan de interpretatie van oude muziek. Sinds 1980 zette hij zich aan het schrijven van muziek. Op dit moment heeft hij reeds een negentigtal opusnummers op zijn naam staan. Veel van zijn werken, waaronder zijn Deutsche Johannes-Passion die in 1987 gecreëerd werd door het Vokaal Ensemble van De Munt, werden uitgevoerd in onder andere de Sint-Martinuskerk te Meise en in de Singel te Antwerpen. Ook op verschillende wedstrijden, waaronder de Orpheuswedstijd, werden zijn werken gespeeld. Van onder andere Sonate Concertante, Discorso a cinque per trombono solo, Vijf Slovaakse stukken voor blokfluit en Why not, Hans, zijn CD-opnames voorhanden. Naast componist is Biesemans ook leraar notenleer aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium te Antwerpen en directeur van de Akademie voor Muzische Kunsten te Meise. Hij gaf tevens de impuls tot het oprichten van de Werkgroep Kunstonderwijs (WKO), een werkgroep die ijvert voor de rechten van de leerlingen van het Vlaams deeltijds kunstonderwijs. Na zijn pensionering, gaf Biesemans op vraag van de studenten nog af en toe les aan het Antwerpse Conservatorium. Hij overleed op 24 mei 2016.
Werkbespreking
Janpieter Biesemans schreef onder andere reeds een Johannespassie, werk voor koor, twee symfonieën, talrijke kamermuziekwerken en heel wat solowerken. Biesemans zag zichzelf niet als componist, maar als “muziekschrijver”. Waar een “echt” componist volgens hem onmiddellijk to the point komt bij het concipiëren van een werk, opteerde Biesemans voor een alternatieve schrijfwijze. In een eerste fase werd zijn aandacht getrokken door een gegeven dat hij als zijn “muze” definieert. Met deze muze als gids ontwikkelt het muziekstuk zich tijdens het schrijven om pas bij de laatste noot tot de essentie te komen. In die zin ligt in zijn opus 44 Mijn muze in foetushouding de kern van zijn compositietechniek besloten. Dit werk voor blokfluit (alt, tenor, en bas), Engelse hoorn en geprepareerde piano is een muzikale reflectie over de ontwikkeling van een ongeboren mensenleven, maar kan in zekere zin als metafoor voor de ontwikkeling van een muziekwerk opgevat worden.
Muzikale, maar vooral buitenmuzikale gegevens zijn potentiële “muzen”. De Vijf Slovaakse stukken zijn geïnspireerd door de klank van de fujara, een folkloristisch Slovaaks houten blaasinstrument. De Slovaakse stukken vertellen het verhaal van de Slovaakse herdersjongen die seizoensgebonden met zijn kudde de weiden van het Tatragebergte intrekt. Teneinde de eenzaamheid en het heimwee naar zijn in het dal gebleven herderinnetje te verzachten, mediteert en musiceert hij op zijn fujara. Aan de hand van vernieuwende blokfluittechnieken, zoals de fujara-techniek (cascade van natuurlijke boventonen), de suone con voce-techniek (tegelijkertijd spelen en zingen), het sputare-effect (spuwen) en de fladderende huigtriller wordt het Slovaakse volksinstrument op een grensverleggende wijze geïmiteerd. Ook een tekst kan als inspiratiebron gebruikt worden. Aan de basis van de Deutsche Johannespassion ligt de originele evangelietekst van Johannes (in Duitse vertaling). In Mystère de mon âme zijn gedichten van Félix Arvers, Victor Segalen en Emile Verhaeren het uitgangspunt. Maar het belangrijkste uitgangspunt voor Biesemans is zijn nieuwsgierigheid naar wat er in mensen omgaat en zijn interesse voor het leven zelf. In zijn Zeven transcendenties over de vrouw peilt Biesemans naar de innerlijke roerselen van het vrouwelijk wezen. Voor elke transcendentie vormt een concrete vrouw het uitgangspunt. De transcendenties zijn qua temperament zeer uiteenlopend. Dit wordt onderstreept door het interval – van priem tot septiem – dat als compositorisch element per transcendentie gebruikt wordt. Als melodisch materiaal worden de letters van de vrouwennaam omgezet tot melodisch thema op basis van de diatonische, chromatische of octotonische toonladder. Las Ninas con las Sombras is een cyclus van vier meer universele karakterstudies, opgedragen aan de gitariste Raphaëlla Smits. In enkele werken wordt dit “zoeken” echter overstegen en geeft Biesemans duidelijk zijn visie op de maatschappij. Discorso a cinque per trombono solo in pentafonia is een vierdelige suite, geschreven als “Gedenkklank” voor de volkeren die uitgemoord worden hetzij om godsdienstige reden, hetzij om linkse of rechtse imperialistische machtshonger te stillen. Ook Il nascimento di Zarathustra wil een aanklacht zijn tegen fascisme en antisemitisme. De figuur van Zarathustra verpersoonlijkt de zuivere mens die streeft naar vrede. Zijn leven en zending worden uitgebeeld in zeven dagen, die trapsgewijs evolueren op de toontrappen van de locrische modus. Het stuk eindigt in een door de fluitist chaotisch geïmproviseerde cadenza, die de stuurloze massa voorstelt wanneer haar voorganger is heengegaan. “Ecce l’ottavo giorno”: het werk sluit met een chromatische glissando-ladder van h tot c: de hoop op een harmonische samenleving.
Deze diversiteit aan inspiratiebronnen impliceert in het oeuvre van Biesemans een even grote veelzijdigheid wat zijn muzikale taal betreft. Hij past zijn stijl als het ware aan aan de specifieke noden van zijn concrete “muze”. Een duidelijk voorbeeld is de L’Yberia-suite. Omwille van de romantische persoonlijkheid van de inspiratiebron voor dit werk, Biesemans’ vriend-pianist Eddy Lybeer, leunt de toonspraak sterk aan bij de laat-romantische verwijde tonaliteit. In de Deutsche Johannespassion wordt daarentegen een dissonante taal gehanteerd om het lijden van Christus op een zo efficiënt mogelijke manier tot uiting te brengen. Moderne technieken worden nooit als doel op zich gebruikt, maar in functie van wat Biesemans wil uitdrukken. Zo worden de vernieuwende blokfluittechnieken in de Vijf Slovaakse stukken louter gebruikt om Slovaakse volksinstrumenten na te bootsen (zie hoger).
Vernieuwing is voor Janpieter Biesemans bewust geen prioriteit. Een belangrijk kenmerk van zijn muziek is de band tussen muziek en leven. Enerzijds is zijn muziek een zoektocht naar wat er in de mens en de wereld leeft. Anderzijds tracht hij als een maatschappijbewust kunstenaar een boodschap over te brengen met zijn werken. Met een grote variatie aan muzikale middelen en stijlen poogt hij op een zo efficiënt mogelijke wijze een buitenmuzikale realiteit uit te drukken.
Biesemans’ 3 Norge Noveletten (2005), drie korte composities voor piano, heeft een sterk programmatische inslag. Het eerste stuk, met als titel Drømmeverden (droomwereld), roept reeds in de openingsmaten een ijle, dromerige sfeer op. Het enigszins zwevende karakter wordt onder meer bewerkstelligd door de afwezigheid van maatstrepen en daarmee van metrische accenten. Het toonmateriaal is overwegend chromatisch, waarbij hij vaak gebruik maakt van kwint-, kwart- en kwartsixtakkoorden. Tonale elementen zijn dan ook nooit veraf. Vooral in de baslijn duiken regelmatig duidelijk cadensformules of delen van de kwintencirkel op. Een ander opvallend kenmerk van deze Norge Noveletten is het gebruik van mixturen. Vooral in het tweede stuk van deze bundel, Møte (ontmoeting), worden melodielijnen regelmatig parallel verdubbeld (in de openingsmaten in het octaaf, verderop in het stuk ook in de grote septiem en de deciem). Het derde en laatste stuk draagt de titel Bølgene i mit liv (levensgolf). Dit stuk staat in contrast met de andere delen door de eerder traditioneel aandoende prelude-achtige schriftuur, met veel arpeggiofiguren en een virtuozer karakter.
Werklijst
Solowerken
Nocturne voor piano op. 1 (1981); Aubade op. 2 voor piano (1980); De moordenaars op. 9 voor piano (1981); Serenade op. 4 voor piano (1981); Discorso a cinque per trombono-solo in pentafonia in combinatie met tape (1982); Hermione op. 11 voor hobo (1982); Oktober op. 16 voor Engelse hoorn (1982); Per l’amicizia perpetua op. 12 voor klarinet (1982); Kiebordmusieke voor Marianne voor klavecimbel (1983); Ongaku op. 17 voor orgel (1983); Catherine: zesde transcendentie over de vrouw op. 25 (1985); Danielle: vijfde transcendentie over de vrouw op. 24 (1985); Diana: vierde transcendentie over de vrouw op. 23 (1985); Dominique: derde transcendentie over de vrouw op. 22 (1985); Eva: Eerste transcendentie over de vrouw op. 20 voor piano (1985); Lidwina: zevende transcendentie over de vrouw op. 26 (1985); Regine op. 21 voor piano (1985); Zeven transcendenties voor piano (1985); Las ninas con las sombras voor gitaar (1986); L’Yberia voor piano (1986); Phoinix voor orgel (1986-87); Herni Bok…Plaagstok! op. 58 voor basklarinet (1993); Vijf Slovaakse stukken voor blokfluitspeler (1986); In de schaduw van ninel op. 62 voor harp (1996); Vijf Jan Huib Nas stukken voor gitaar op. 69 (1998-1999); Vier bagamêlen voor piano (2000); Drie Russische liederen voor strijkkwartet en tenor (2002); Lettre spirituelle op. 93 voor harp (2002); Alto diego op. 105 voor altviool (2004); Miâ’ î min khamsa mazâ mîr op. 104 voor blokfluit (2004); Monica: achtste transcendentie over de vrouw op. 102 voor piano (2004); Achter het melkglazenvenster op. 113 voor cello (2005); Drie Norge Noveletten op. 110 voor piano (2005); Norge trolle hardangerfele fantasia op. 112 voor viool (2005); Riet: negende transcendentie over de vrouw op. 108 voor piano (2005); Ann-alogia op. 119 voor piano (2006); Ashjera voor cello (2006); Eskapaden voor piano (2007); Karina: tiende transcendentie over de vrouw op. 128 voor piano (2007); Obstinate denkbeelden op. 127 voor orgel (2007); Per un clavicembalo burlesco op. 130 voor klavecimbel (2007); Esoterische symbolen op. 133 voor piano (2008), Jet’jes Saga op. 131 voor piano (2008); Griekse mythen voor fluit (2009); Astrologische Temperamenten (s.d.).
Solowerken in combinatie met dans
Sonata concertante tetrachorde voor cello (1981); Rhapsodia stravaganta voor viool (1981); Il Nascimento di Zarathustra in Sette Giorni voor dwarsfluit (1981); Elegie pour un chat humain op. 27 (1986).
Kamermuziekwerken
Fünf Kinderquartettchen voor wisselende bezetting (strijkers, hobo, speelgoedslagwerk) (1981); Tequila para tres op. 3 voor klarinet en piano (1981); Zwergtänzchen op. 8 nr. 1 voor viool en cello (1981); Meisje op. 10 voor sopraan, viool, altviool, cello (1982); Tzvetanka, lubovta na rozata op. 15 voor piano, bariton en cello (1982); Das Fürnkranz-Streichquartett (1983); Martonyi-pianosextet (1984); Mooi op. 41 voor hobo en slagwerk (1987); Mijn muze in foetushouding voor blokfluiten, Engelse hoorn, geprepareerde piano (1988); La vera vita sull’ isola utopia op. 45 voor blokfluit, vioool, altviool en cello (1989); Tony Simons-pianokwintet (1990-91); Cuarteto del sombrero misterioso op. 54 voor strijkkwartet (1992); De schone en het beest op. 60 voor altsaxofoon en tenorsaxofoon (1993); Mystère de mon âme voor contratenor en geprepareerde piano (1993); Psyche & Amor op. 59 voor blokfluitkwartet (1993); Brieven aan een Koerdische vriend voor koperblaaskwintet (1994); Chichen Itzá op. 63 voor blokfluit en marimba (1996); Oktopus voor 8 trompetten (1997); Akebono op. 72 voor dwarsfluit en marimba (1999); Drie karamellen op.71, 77 en 78 voor blokfluit, hobo en trompet (1999-2000); Zes Maya-liederen op gedichten van Humberto Ak’abab voor mezzosopraan, altsax, marimba, piano (2001); Vijf nippon waka’s op 94-98 voor mezzosopraan, altblokfluit, luit, citer en harp (2002); Metamorfosen op. 99 voor renaissance-ensemble (2003); Viola mia cara, tabernacolo della mia anima op. 100 voor zeven altviolen (2003); Schaduwbeelden uit mijn leven op. 103 voor sopraan en piano, op tekst van Erik van den Troost (2004); Het Passendale pianokwintet op. 106 (2004-2005); Dialogi Sororum op. 109 voor altviool en cello (2005), La steaua op. 114 voor piano (2005); Quo vadis homo ludens, homo sapiens!? op. 111 voor sopraanblokfluit en slagwerk (2005); Strijkkwartet nr. 3 op. 107 (2005); Tres indices vitae op. 114 voor lyrische tenor en piano, op tekst van Minai Eminescu (2005); De meesterlijke violaklas van Leo De Neve op. 118 voor veertien altviolen (2006); Dialeg Del Desig Ardent voor viool en blokfluit (2006); Kapriolen op. 117 voor piano (2006); Das keramik Streichquartett (2007); Le cycliste et sa mémoire d’échappée op. 123 voor blokfluit en bariton (2007); Slapeloze dagen voor contratenor en piano op. 124 (2007); Vier nimfeletten op. 122 voor blokfluittrio (2007); Anekdote over Blupje de goudvis, Moritz de kat en vriendinnetje Elisabeth op. 135 voor fluit, cello en piano (2008); De kuise Susanna op 132 voor sopraan, contratenor, tenor, blokfluiten orgel en slagwerk (2008), De vis op. 136 voor piano en stem (2008); Musamente Furioso Stravaganza (2008); Coplas de Don Jorge Marnique: por la muerte de su padre Don Rodrigo op. 142 voor mezoosapraan, tenor, blokfluiten, harp en luit (2009); Estampida Flamenca voor sopraanblokfluit, altblokfluit, luit en handtrom (2009); Norsk Drommebilde op. 137 voor viool, altviool en cello (2009); Oscárewout: Evolutie der Vriendschap op. 140 voor fagot en piano (2009); Twee liederen voor sopraan, tenorblokfluit en harp (2009); Dove Sei voor sopraan en piano (2010); Amusamente (2011); Ode aan de zon –Bron van het leven op. 150 voor viool, altviool, cello (2011); Discorso a due fra madre e figlio (2012); Onze soldaten in Vlaanderens velden voor sopraan, tenor, contratenor, viool, basklarinet, altviool, cello en piano (2012).
Koorwerken
Die Deutsche Johannes-Passion (eventueel met recitant) (1982); Die Weissagung des Leidens und Sterbens Jesu Christi (1987-88); Quatro canciones de amor [Federico Garcia Lorca] (1991), Mijn jonges leven op. 126 voor kinderkoor (2007); Drij blommen uit “Vondelingskens” (2011).
Theatermuziek
Bezoek aan het Rubensmuseum voor zang en piano (1989) – Orkestwerken: Vita, vital, vitaal, vitalis [Kristien van Eeckhout] (1990); Ieperietsinfonie “In Flanders Fields” (1995-96); Marimbarpirapsodie (2001); Concerto voor blokfluit en strijkorkest op. 101 (2003-04); Charleroi, bron van het zwarte goud op. 116 voor symfonisch orkest (2006).
Discografie
· Metamorphonia: Nocturne Nr. 1 Voor Piano Solo by Janpieter Biesemans (Bart Zwaan), LP 1983, https://www.discogs.com/Various-Metamorphonia/release/13488356
· Concertante Tetrachorde op. 5, NEW CELLO MUSIC FROM FLANDERS (Mark Dobrinsky), CNR 940821
· Drie Slovaakse Dansen, NEW CHAMBER MUSIC FROM FLANDERS INTERNATIONAL (Tosiya Suzuki), CNR 590821
· Vijf Slovaakse stukken, FLEMISH CONTEMPORARY RECORDER MUSIC (Geert Van Gele), CD 92031
· Janpieter Biesemans, RETROSPECTIVE (Gunter Carlier • Chapelle de Lorraine • Lin Chin Cheng • Ellen Delahanty • Alain De Rudder • Pieter Dhoore • Peter Ickx • Piet Van Bockstal • Geert Van Gele • Dirk Van Gorp • Leo Verheyen), Kattenberg Recordings, 2010, http://kattenberg.net/
· Quadrivium - MUSICAL PASSAGES: FLEMINGS IN SPAIN (Ensemble Quadrivium: Ellen Delahanty, sopraan; Jan Van Elsacker, tenor; Maaike Boekholt, viola da gamba; Bill Taylor, harp, psalterium; Willem Mook, luit, Vihuela; Geert Van Gele, blokfluit en organetto.), Kattenberg Recordings KA007
· Johann Sebastian Bach, TRANSCRIPTION: Passacaglia fantasia, Op. 171-transcribed by Janpieter Biesemans (Jan Lust), ETCETERA 2019
· In Flanders' Fields, Volume 23 - THE THRILLING TROMBONE OF FLANDERS: Discorso a cinque per trombone solo in pentatonia by Janpieter Biesemans (Leo verheyen), PHAEDRA, 2001, https://phaedra-inflandersfields.bandcamp.com/album/vol-23-the-thrilling-trombone-of-flanders
· Quadrivium, LA CAUSE EST AMER, MEDIEVAL LOVE POEMS FROM JAPAN TO THE LOW COUNTRIES: Nippon Waka Nr; 1-5 by Janpieter Biesemans (Ellen Delahanty, Geert Van Gele, Bill Taylor, Willem Mook), Kattenberg Recordings, 2014, EAX1814, https://www.muziekweb.nl/Link/EAX1814/La-cause-est-amer-Medieval-love-poems-from-Japan-and-the-Low-Countries
· Flemish Contemporary Recorder Music, Volume II: 5 Slovaakse stukken (1986) by Janpieter Biesemans (Geert Van Gele), 1996, VTP CD92 031, https://rateyourmusic.com/release/album/geert-van-gele/flemish-contemporary-recorder-music-ii/
Uitgevers
Lantro Music - https://www.lantromusic.be/
Presto Sheet Music - https://www.prestomusic.com/sheet-music/products/8294472--jan-pieter-biesemans-brieven-aan-een-koerdische-vriend
Crescendo Music - https://www.crescendo-music.com/en/instant-print/M-17107/
Edition Tonger - https://www.sheetmusicplus.com/title/why-not-hans-sheet-music/19276050
Opnames
https://soundcloud.com/b-five-recorder-consort/janpieter-biesemans-mina-luna
https://klara.be/im-janpieter-biesemans-16111939-24052016
https://open.spotify.com/album/1f6QoiKOdtvAB8AjSy9oJe?highlight=spotify:track:17wLdEsAipJU1HEsj313y9 https://www.youtube.com/watch?v=8zY1XJM47Ok
https://www.youtube.com/watch?time_continue=101&v=ImVDX7OayOs&feature=emb_logo
Externe links
http://muziekcentrum.kunsten.be/identity.php?ID=134250
http://flandersmusic.be/identity.php?ID=134250
https://klara.be/tag/janpieter-biesemans
https://klara.be/im-janpieter-biesemans-16111939-24052016
https://www.hln.be/in-de-buurt/meise/eerste-educatief-versierde-muur-in-akademie-van-meise-is-klaar~ae2fa089/
http://www.libraryconservatoryantwerp.be/fotoarchief/muzikant.php?name=Biesemans%2C+Janpieter
http://www.kattenbergrecordings.be/images/Booklet%20Biesemans.pdf
https://klara.be/quadrivium-musical-passages-flemings-spain
Bronnen
De basistekst voor deze pagina werd met schriftelijke toestemming en zo goed als integraal overgenomen uit de componistenfiche van Matrix, Centrum voor Nieuwe Muziek - https://www.matrix-new-music.be/nl/publicaties/componistenfiches/biesemans-janpieter/