Gebruiker:Kreyon/Pseudoniem

Waarom een pseudoniem kiezen dat verwijst naar Kreoon (Creon), de koning in Sophocles' tragedie? Dat is toch de anti-held par excellence? Kreoon veroordeelt zijn eigen nichtje ter dood! En waarom? Omdat ze het lijk van haar broer wil begraven. Die natuurlijke daad van barmhartigheid kost haar het leven, omdat het ingaat tegen een verbod van Kreoon. Die wil een afschrikwekkend voorbeeld stellen, door het lichaam van Antigones broer ten prooi te laten aan de roofdieren... Moet je niet een beetje gestoord zijn om zo'n figuur te kiezen als inspiratie voor je wikipedia-alias?

1. Het vermoeden van onschuld en de waarde van tegenspraak. Zo, daarmee hebben we al een eerste argument voor Kreoon. Ik ben geen querulant (iemand die gauw "neen" roept als iedereen "ja" zegt), maar vind wel dat iedereen recht heeft op een eerlijke verdediging. Ook Kreoon. En er zijn standpunten die zo "vanzelfsprekend" zijn, dat het heilzaam is om eens een ander licht te laten schijnen. Dat is niet noodzakelijk "juister" dan andere visies. Maar wie beide standpunten kent, ziet gewoon... klaarder. Het licht komt dan van twee kanten.

2. In de 20ste eeuw werd Kreoon (ook) een held. OK. Recht op verdediging, vermoeden van onschuld, ... dat gunt u me nog, want u zag ook al wat Amerikaanse TV-films. Maar nu komen we aan het lastige stuk. Wat pleit er eigenlijk voor Kreoon? Wie Antigones verhaal hoort, schaart zich toch intuïtief achter deze moedige, jonge vrouw! Wat telt voor haar? De liefde voor haar broer. En de goddelijke wet, die voorschrijft dat de ziel van wie niet begraven werd, geen rust kent. Die schat ze hoger in dan de wet van een koning, die een wreedaardig besluit heeft genomen. Wel?

Ik onderbreek u even. De Kreoon waarvan ik hier (pro deo) advocaat ben, is niet die van Sophokles uit de 5de eeuw voor Chr. Wel deze van 2.400 jaar later, die gestalte kreeg in het onvergetelijke toneelstuk van de Franse auteur Jean Anouilh. Kent u die versie? Voor het eerst opgevoerd op 4 februari 1944, tijdens de Duitse bezetting in Parijs? Ja, dat zegt u iets, maar u zou toch willen dat ik uw geheugen even opfris? OK, hier volgt - zo NPOV als mogelijk :-) - een korte samenvatting van het moderne verhaal van Anouilh: Thebe. Het gaat er beroerd aan toe in de stad. Er is chaos en onzekerheid. Koning Oedipus is gaan lopen. Hij is tot zijn ontzetting (zonder het te beseffen) met zijn moeder naar bed geweest. Tot daar aan toe, maar dan steekt hij uit razernij zijn ogen uit, en laat hij zijn troon in de steek. Daardoor is Thebe uitgeleverd aan zijn twee zoons, Polyneikes en Eteocles. Absoluut geen lieverdjes. Nooit respect voor hun Pa gehad. Niet in het minst geïnteresseerd in het behoorlijk bestuur van een stad. Ruziezoekers. Eerzuchig en liederlijk. Ze raken het onderling niet eens wie de echte baas mag zijn. Eén van beiden vindt er niets beter op dan de steden, die Thebe vijandig gezind zijn, tot bondgenoot te nemen in een bloedige broederstrijd. Die kost natuurlijk ook aan talloze gewone Thebanen het leven. Bij de laatste veldslag verliezen beide broers het leven. De vijanden van Thebe druipen (voorlopig) af. Nu Oedipus weg is, en Polyneikes en Eteocles dood, blijft er van de koningsfamilie alleen nog Kreoon over. Hij is de schoonbroer (zwager - NL) van Oedipus. Koning worden is wel het laatste waar die van droomde. Kreoon is een boekenman. Een kunstliefhebber. Maar hij neemt het stuur in handen. Het eerste wat hij moet doen, is de orde herstellen in het geteisterde Thebe. Dat doet hij door een draconisch besluit. Hij verklaart Eteocles "held van het vaderland", en geeft hem een staatsbegrafenis. Over Polyneikes' lijk decreteert hij dat niemand het mag begraven, op straffe van executie. Als dat de rivaliserende Thebanen niet tot bezinning brengt... En dan verschijnt Antigone. Ze doet niet aan politiek. Denkt ze. Ze wil alleen haar broer begraven, zodat hij rust kan kennen. Letterlijk onder de ogen van de bewakers van het lijk, strooit ze een handvol aarde over zijn lichaam. Een volstrekt kansloze daad. Ze wordt aangehouden en voor Kreoon gebracht. Die schrikt, en probeert eerst Antigones actie in de doofpot te steken. Maar dat is buiten Antigone gerekend: zij wil afgerekend worden op haar daad! In een lang nachtelijk gesprek legt Kreoon zijn beslissing uit. Hij verantwoordt zich. Antigone krijgt de lelijke waarheid over haar broers te horen. Ze bedenkt zich. Kreoon is opgelucht: hij hoeft zijn nichtje toch niet ter dood te laten brengen. Maar dan begaat hij een vergissing: hij spiegelt aan Antigone een heel prozaïsch beeld van geluk voor: trouwen, kinderen... Dat is genoeg om koningsdochter Antigone opnieuw van mening te doen veranderen: zij wil toch liever sterven en een eeuwige icoon worden. Dan ontvouwt het drama zich met voorspelbare precisie. Antigone verhangt zich. Haemon, de zoon van Kreoon en verloofde van Antigone, trekt zijn zwaard tegen zijn vader en, als dat niet lukt, pleegt ook zelfmoord. En Eurydice, de vrouw van Kreoon, is hierdoor zo aangeslagen dat ook zij zich het leven beneemt. Kreoon is nu echt alleen. Een trieste rust valt over Thebe. Doek. OK. Nu weet u het weer. Verder met mijn pleidooi...

3. Kreoon doet het toch maar. Hij wilde niet eens koning worden, maar hij heeft "ja" gezegd, toen bleek dat hij de enige was die in aanmerking kwam om Thebe van de chaos te redden. "On est là, devant l'ouvrage, on ne peut pourtant pas se croiser les bras. Ils disent que c'est une sale besogne, mais si on ne la fait pas, qui la fera? (Daar sta je dan, met de klus voor je. Je kunt toch niet zomaar de armen kruisen. Ze zeggen dat het een smerige stiel is, maar als jij ze niet doet, wie zal het dan opknappen?)" Is dat niet de beste motivatie voor het nemen van politieke verantwoordelijkheid? Wie zo spreekt, geraakt nooit verslingerd aan de bij-effecten van verantwoordelijkheid, zoals aanzien en macht.

4. Kreoon is ook gedreven door een ideaal. Kreoon is een pragmaticus. Geen idealist. Maar zijn handelen is niet zelfzuchtig. Hij wil rust in Thebe, zodat duizenden gewone Thebanen niet meer bang hoeven te zijn om hun zonen te verliezen in een zinloos gevecht. Hij wil een goede koning zijn, die zijn eigen psychodrama's niet uitwerkt ten koste van zijn onderdanen. Zijn visie op geluk is wat kneuterig, kleinburgerlijk misschien. Maar wie zei ook weer: "Les gens heureux n'ont pas d'histoire. (Gelukkige mensen hebben geen geschiedenis.)" ?

5. Kreoon denkt helder. Rondom Kreoon is het één en al melodrama en bijgeloof: een koning die zijn ogen uitsteekt, een prinses die aboluut dood schijnt te willen, een Thebaanse bevolking die hunkert naar helden, ... Maar Kreoon houdt het hoofd koel. Wat denkt hij van die godenwet, die een ziel pas rust gunt als het lichaam begraven is? Dàt is pas wreedheid: een straf voor een mensenziel, voor iets waaraan die mens niets meer kan doen. Precies doordat Kreoon (verlicht vorst avant la lettre) daar geen geloof aan hecht, is hij in staat een lijk van een familielid te laten rotten op het slagveld. Een afschrikwekkend voorbeeld nodig voor het volk? Wel, dat heeft het nu. Zijn innerlijke afstand van de zogenaamde goddelijke wet helpt hem om, zonder verder bloedvergieten, een einde te maken aan wat anders een eindeloze burgeroorlog had kunnen worden.

6. Kreoon is ook maar een mens. Meedogenloos is hij niet. Hij zegt wel (terecht) dat de wet er is voor iedereen, zeker voor prinsessen. Maar toch probeert hij alles om zijn nichtje van de dood te redden. Uiteindelijk pleegt zij zelfmoord. Daarmee bewijst ze dat niets of niemand haar kon redden, zoals dat past in een klassiek drama, waar elk personage onstuitbaar afstevent op zijn lotsbestemming. En Kreoon betaalt een hoge prijs, door de zelfmoord van zijn zoon en van de vrouw waar hij van houdt. Hij is dus al meer dan voldoende gestraft voor zijn verantwoordelijkheidszin. Daar hoeft geen slechte naam meer aan toegevoegd te worden.

Zo, geachte lezer, dit is mijn apologie van Kreoon. "The defence rests."

Kreyon 7 jan 2006 18:44 (CET)

P.S. Overigens vind ik het ook wel aardig dat dit pseudoniem klinkt als het Franse woord voor potlood (crayon). Dat sluit aan bij mijn beeld van wikipedia: duizenden potloden die tegelijk aan teksten werken. Niet in onuitwisbare inkt of in marmer. Wel met de bescheidenheid die past bij een potlood. Als iemand langskomt met betere kennis of inzichten, dan kan die moeiteloos verbeteren met een gommetje... en een ander potlood.