Gebruiker:Setodurep/Encyclopedische relevantie

Let op! Dit is een persoonlijk essay van Setodurep, de sokpop van zijne meest doorluchtige Edelheid Gebruiker:Perudotes. Het bewerken van deze pagina door een ander dan deze gebruiker (anders dan voor het verbeteren van evidente grammatica-, spellings- of taalfouten) wordt niet op prijs gesteld. De inhoud van deze pagina kan naar de artikelnaamruimte of andere kladblokken gekopieerd worden. Als u het om de een of andere reden niet kunt nalaten deze pagina toch te bewerken, dan doet u ten opzichte van Setodurep afstand van een eventueel ontstaan recht op naamsvermelding.

Deze pagina volgt een nadere uitwerking van het essay Randy goes Dutch (een op Randy in Boise geïnspireerd essay geschreven door Gebruiker:Setodurep, de sokpop van zijne meest doorluchtige Edelheid Gebruiker:Perudotes).

Op deze pagina wordt beschreven hoe de structurele en semantische onbepaaldheid in Wikipedia-regelgeving ervoor zorgt dat de status quo gehandhaafd blijft met betrekking tot de vraag wat het voor Wikipedia betekent om een encyclopedie te zijn – en met name welke onderwerpen dus voldoende encyclopedisch relevant zijn om op Wikipedia beschreven te worden. Uitgangspunt daarbij is dat de regelgeving in een op consensus gerichte socio-anarchistische gemeenschap niet bij machte is om een definitief antwoord te geven op deze vragen.

Encyclopedische relevantie

Wikipedia is een op consensus gebaseerde socio-anarchistische gemeenschap waarbij vooraf geen selectie van redacteuren plaatsvindt. De samenstelling en het bewerken van de encyclopedie is geheel in handen van deze groep redacteuren (gebruikers). Kenmerkend voor het project is dat deze gebruikers niet hoeven te beschikken over enige aantoonbare kennis van een specifiek onderwerp; interesse volstaat. Iedere gebruikers kan op elk moment over elk willekeurig onderwerp informatie toevoegen aan de encyclopedie of een nieuw artikel starten. Controle vindt achteraf plaats door dezelfde groep van willekeurige gebruikers die daarbij slechts gebonden zijn aan enkele diffuse grondbeginselen (“de vijf zuilen”: WP:5Z).

Volgens die grondbeginselen is "Wikipedia een encyclopedie, die kenmerken van algemene en gespecialiseerde encyclopedieën, aardrijkskundige woordenboeken en almanakken in zich draagt." De grondbeginselen stellen bovendien dat 'Wikipedia geen verzameling samengeraapte informatie is.' Ook is de encyclopedie "geen verzameling van trivia, geen zeepkist [sic?], geen platform voor zelfpromotie, geen experiment in anarchie of democratie, of een linkpagina." Ook is Wikipedia niet "een verzameling van bronnen, een woordenboek of een krant".

Wat betekent het eigenlijk dat 'Wikipedia een encyclopedie is'?

Met andere woorden: vast staat dat Wikipedia kennelijk een encyclopedie is, maar de invulling van wat een encyclopedie dan precies is geschiedt hoofdzakelijk door op te sommen wat evident geen encyclopedie is. Deze keuze zorgt voor een hoge mate van structurele, semantische en strategische onbepaaldheid bij de samenstelling van de encyclopedie. Vergelijkbaar met het geven van een definitie voor het begrip "hond" door hoofdzakelijk te omschrijven wat geen hond is:

Een hond is een Canis lupus familiaris, die kenmerken van Canis, Canis lupus, herdershonden en jachthonden in zich draagt. Een hond is geen levenloos vervoersmiddel, werktuig of wapen – alle hondenhouders moeten de richtlijn voor het verantwoord gebruik van honden aanhouden en streven naar perfectie.
Een hond is geen verzameling van planten. Het is geen verzameling van katachtigen, wasbeerachtigen, zeehonden, geen experiment in hybride voortplanting, of een verzameling viervoeters. Noch is een hond een verzameling van sponsachtigen, een vis of een reptiel; dit soort dieren hoort thuis bij hun respectievelijke stammen, klassen en ordes.

Kortom, de gemeenschap van betrekkelijk willekeurige gebruikers zonder aantoonbare vakinhoudelijke kennis is zelf verantwoordelijk voor de keuze welke onderwerpen wél en welke niet in een encyclopedie thuishoren. Zij worden daarbij nauwelijks geholpen door de grondbeginselen en uitgangspunten op Wikipedia, want die zijn in hoge mate onbepaald en voor meerderlei uitleg vatbaar. Elke gebruiker is dus in hoge mate vrij om zelf te bepalen welke onderwerpen 'encyclopedisch relevant' zijn. Hij kan daarvoor kiezen uit een van twee redeneerpatronen:

1. Een inductieve redeneerschema waarbij op basis van specifieke bevindingen een algemeen waardeoordeel wordt gegeven (dit is een zwaan, deze zwaan is zwart; dus alle zwanen zijn zwart).
2. Een deductief redeneerschema waarbij op basis van een algemene regels een specifiek waardeoordeel wordt gegeven (alle zwanen zijn zwart of wit, deze zwaan is zwart; dus dit is een zwarte zwaan).

Inductieve en deductieve criteria

Met andere woorden, een inductieve redenering redeneert van specifiek naar algemeen, terwijl een deductieve redenering van algemeen naar specifiek redeneert. Het verschil tussen beide redeneerschema's doet zich met name voor bij de geldigheid van de conclusies. Bij een inductieve redenering kan de conclusie ongeldig zijn ook als alle premissen waar zijn; bij een deductief redenering volgt de geldigheid van de conclusie automatisch uit de juistheid van de premissen.

In encyclopedische termen vertaald: gebruikers die een inductief redeneerschema hanteren voor het vaststellen van encyclopedische relevantie lopen het risico dat hun criteria over-inclusive of juist under-inclusive zijn. Gezien het aantal mogelijk relevante onderwerpen schier onuitputtelijk is, en dagelijks verandert, is het hoogst onwaarschijnlijk dat inductieve criteria ooit volledig zijn. Met andere woorden: inductieve relevantiecriteria zullen altijd leiden tot toevoeging van onderwerpen die niet-encyclopedisch relevant zijn en het weren van onderwerpen die wel encyclopedisch relevant zijn. Een deductief redeneerschema is afhankelijk van de juistheid van de premissen. Zolang de premissen de encyclopedische relevantie juist weergeven zullen alle onderwerpen die aan de voorwaarden voldoen altijd encyclopedisch relevant zijn. Het probleem van under- en over-inclusiveness doet zich hier dus niet voor.

Dat betekent dat een encyclopedie die bestaat uit een op consensus gebaseerde socio-anarchistische gemeenschap met een hoge mate van structurele en semantische onbepaaldheid zichzelf alleen een encyclopedie kán noemen indien haar encyclopedische relevantie-eisen gebaseerd zijn op algemene, door middel van deductie toe te passen, criteria. Het formuleren van dergelijke – algemene – relevantiehypothesen en -theorieën is echter alleen mogelijk op basis van inductieve criteria. Het probleem is uiteraard welke inductieve criteria men gebruikt en hoe men deze inductieve criteria vaststelt; een vraag die wezenlijk verknocht is met de vraag 'wat een encyclopedie is' – en die vraag wordt nu juist níet beantwoord door de grondbeginselen.

Bijlage I: Inductieve criteria

Specifieke criteria	Algemeen criterium	Diff
… lijkt een langdurig effect te hebben.	langdurig effect	[1]
Komt nog geregeld in het nieuws.	nieuwswaarde	[2]
… heeft grote gevolgen, onder meer voor de rechtspraak in Nederland.	grote gevolgen	[3]
Dit was idd … met grote maatschappelijke en politieke gevolgen, daardoor E.	grote gevolgen	[4]
Er is geen enkele reden aan de inhoud van het artikel te twijfelen en er zijn ongetwijfeld een paar bronnen te vinden … De informatie is verifieerbaar	verifieerbaarheid	[5]
Het is raar als er arbitraire delen uit een serie ontbreken …	volledigheid	[6]
Dit is gewoon E. Niet alles hoeft aan de hoogste standaarden te voldoen.	non sequitur	[7]
… was een vooraanstaand architect uit de … school en zijn … zijn afzonderlijk stuk voor stuk E.	vooraanstaandheid	[8]
Ook zijn er onafhankelijke websites die de … afzonderlijk beschrijven, de ene uitgebreider (met een verhaal en gegevens) dan de andere (met alleen foto's).	verifieerbaarheid	[9]
behalve de directe familie is werkelijk niemand geïnteresseerd.	interessantheid	[10]
Er was een persbericht en er was een aantal bobo's, maar verder was er echt niets dat het bewaren waard is.	tijdloosheid	[11]
… worden relevant geacht. Info was/is prima verifieerbaar, lemma voldoet dus volledig aan onze uitgengaspunten.	verifieerbaarheid	[12]
Uitgangspunt is dat alles wat hier staat verifieerbaar moet zijn	verifieerbaarheid	[13]
… iets heeft gepresteerd dat … kennis is die men graag wil kennen.	prestaties	[14]
… over tien jaar nog kennis is die men graag wil kennen.	tijdloosheid	[15]
Internationale stemacteurs zijn wel E …	petitio principii	[16]
Een dj op de nationale radio die muziek draait op een vast tijdstip is voldoende encyclopedisch.	petitio principii	[17]
behouden per sessie / twijfelgeval, maar nét voldoende naar mijn mening	obscurum per obscurius	[18]
Toch behouden als (randje) E, gezien de rol die … volgens de beschreven verhaallijn speelt, de rol in meerdere spellen …	bijrolspeler	[19]
Toch behouden als (randje) E, gezien … het speelgoed wat ervan is uitgebracht.	marketing	[20]
Dit is weer een typisch voorbeeld van discriminatie. Kunstenaars, groepen, sporters ed moeten geen bronnen hebben en mogen probleemloos "bekend" of "succesvol" genoemd worden. Al hun werken mogen opgesomd worden, enz.	non sequitur	[21]
Een bedrijf dat producten maakt, is daarvoor relevant …	petitio principii	[22]
… zou op zich reden genoeg zijn, en … is ook bijzonder,	bijzonderheid	[23]