Overleg:Horigheid
Wanneer, waarmee en door wie werd de horigheid in Nederland officieel afgeschaft? Dat mis ik hier.--Tom Meijer MOP 15 mei 2016 12:38 (CEST)
- Afschaffing is een fout begrip wb horigheid. In Nederland is er in de loop der eeuwen op verschillende manieren een einde aangekomen.
- In Groningen en Friesland kwam horigheid in de Middeleeuwen nauwelijks (nog) voor.
- In Holland is de oorspronkelijke horigheid geleidelijk overgegaan in een pacht- of erfpacht/grondrenteverhouding komt na de veertiende eeuw niet meer voor.
- Onder invloed van de Verlichting werden horigen als minderwaardige mensen (als slaven) beschouwd; uit onderzoek is gebleken dat dat niet juist was.
- In Overijssel is de horigheid in de 19de grotendeels afgekocht en een klein deel is na (ingrijpen van de rechter) verdwenen door 'eigendomsverschuiving'.
- Gelderland:
- Op de Veluwe is de horigheid vóór 1795 veelal verdwenen door oprukking,
- In Oost-Gelderland is de horigheid in de 19de eeuw verdwenen door eigendomsverschuiving die de boeren in de schoot geworpen is door jarenlange nalatigheid van het Domeinbestuur. Gewoon een vergeten gebied.
Einde 19de eeuw was er in Nederland nergens meer sprake van horigheid. Haagschebluf (overleg) 15 mei 2016 13:56 (CEST)
- Aansluitend: In het hertogdom Brabant is de horigheid geleidelijk vanzelf verdwenen. Dat kwam omdat de horige en zijn heer gaandeweg overeenkwamen hun wederzijdse verplichtingen meer in geld uit te drukken. De heer had vaak liever contant geld, dat gaf hem minder rompslomp. Deze ontwikkeling leidde er uiteindelijk toe dat de verplichtingen in natura geheel vervielen. Het verdwijnen van de horigheid ging langzaam en gebeurde niet overal tegelijk. Het begon in gebieden die onder wereldlijk gezag stonden en kwam pas veel later op gang in kerkelijke bezittingen. In het algemeen wordt aangenomen dat horigheid in Brabant rond 1500 grotendeels was verdwenen. Betaling van pachtende boeren aan de pachtheer gebeurde echter tot laat in de 17e eeuw nog gedeeltelijk in natura. Sylhouet contact 15 mei 2016 16:03 (CEST)
- Kleine opmerking: bij horigheid maakt het niet uit of er in natura of in geld werd betaald. Het gaat om het onvrije van de boer en zijn familie, die gebonden waren aan de grond. Wel is het zo dat veel horigheidsverhoudingen verdwenen door de opkomst van de geldeconomie. Horigheid was erfelijk, en de heer kon een eenmaal vastgesteld geldbedrag niet verhogen. Door de geldontwaarding had het uiteindelijk geen zin meer om het bedrag(je) te innen. Ik betwijfel of dat voor kerkelijke horigen zoveel anders was. Bisdommen hadden zowel kerkelijk als wereldgezag, en kloosters (vaak van ver weg) hadden meestal hoven met een heer en eigen horigen. Beiden hadden ook te maken met de opkomst van de geldeconomie. Ik heb van Brabant geen voorbeelden op dit moment. Haagschebluf (overleg) 15 mei 2016 16:30 (CEST)
- Je opmerking is correct, zo bedoelde ik het ook. Wat het verschil tussen wereldlijke en kerkelijke horigen betreft, ik kan de bron waar ik dat vandaan heb niet meer vinden. Brabantse voorbeelden (en verwijzingen naar andere gebieden) zijn hier te vinden, in de dissertatie van Hein Vera. Hij meldt daarin ook voorbeelden van ontslag van horigen uit hun dienstbaarheid, tegen betaling weliswaar (blz. 158). Sylhouet contact 16 mei 2016 14:58 (CEST)
- Ook door huwelijken konden horigen zich vrij'kopen'. Er werden dan personen over en weer overgedragen, als ware zij bezit van de heer. Ik heb eerder wel geprobeerd wat begrippen uit het horigen-tijdperk op wiki te zetten. Maar die worden dan meestal van nuweg voorzien. De doorsnee wikipediaan is er weinig mee bekend, en ziet het al gauw als gedateerd. Jammer. Haagschebluf (overleg) 16 mei 2016 16:13 (CEST)
- Je opmerking is correct, zo bedoelde ik het ook. Wat het verschil tussen wereldlijke en kerkelijke horigen betreft, ik kan de bron waar ik dat vandaan heb niet meer vinden. Brabantse voorbeelden (en verwijzingen naar andere gebieden) zijn hier te vinden, in de dissertatie van Hein Vera. Hij meldt daarin ook voorbeelden van ontslag van horigen uit hun dienstbaarheid, tegen betaling weliswaar (blz. 158). Sylhouet contact 16 mei 2016 14:58 (CEST)
- Kleine opmerking: bij horigheid maakt het niet uit of er in natura of in geld werd betaald. Het gaat om het onvrije van de boer en zijn familie, die gebonden waren aan de grond. Wel is het zo dat veel horigheidsverhoudingen verdwenen door de opkomst van de geldeconomie. Horigheid was erfelijk, en de heer kon een eenmaal vastgesteld geldbedrag niet verhogen. Door de geldontwaarding had het uiteindelijk geen zin meer om het bedrag(je) te innen. Ik betwijfel of dat voor kerkelijke horigen zoveel anders was. Bisdommen hadden zowel kerkelijk als wereldgezag, en kloosters (vaak van ver weg) hadden meestal hoven met een heer en eigen horigen. Beiden hadden ook te maken met de opkomst van de geldeconomie. Ik heb van Brabant geen voorbeelden op dit moment. Haagschebluf (overleg) 15 mei 2016 16:30 (CEST)
Horigheid was meer dan een eendimensionale economische relatie: bemoeienis met het persoonlijke leven ging in de middeleeuwen ver. De overgang van (hof)horigheid naar pachterdom in de achttiende en negentiende eeuw was niet bepaald in het voordeel van de boeren: zekerheden (erfrecht, bouwrecht) verdwenen (nu vervalt bouwwerk aan de grondeigenaar bij het eindigen van de pacht). De plicht om een deel van de oogst te leveren is vervangen door een periodiek te verhogen pachtsom - daarmee is het risico van misoogst en prijsdaling geheel voor de pachter. Het was onderdeel van een langdurig proces om alle maatschappelijke verhoudingen te 'vereconomiseren' (lees: rijp te maken voor de kapitalistische / markteconomie), waar bijvoorbeeld de vele maatregelen tegen het gemeenschappelijk grondbezit ook deel van uit maakten. Lees bijv. https://www.canonvannederland.nl/nl/overijssel/twente/borne/meijershof/
– De voorgaande bijdrage werd geplaatst door JaquesWillems (overleg · bijdragen) 3 jul 2021 11:48