Overleg:Verlamming (seksualiteit)

Verantwoording artikeltitel

Ik heb lang getwijfeld welke titel ik het artikel zou geven, maar uiteindelijk heb ik het boek van Agnes van Minnen, Verlamd van angst. Herstellen na seksueel misbruik (2017) als uitgangspunt genomen. In maatschappelijke discussies kom ik vaak 'freezing' en 'bevriezing/bevriezen' tegen, maar om redenen genoemd in Bracha 2004 worden die woorden vermeden vanwege verwarring tussen de overlevingsreactie 'freeze/hypervigilance' oftewel 'voorzichting zijn' enerzijds en 'fright/tonische immobiliteit/paralysis' oftewel 'verlamming' 'verstijving' anderzijds. Bovendien is 'freezing' eigenlijk geen Nederlands woord en kan 'bevriezen' ook veel anders betekenen.

Verlamming kan ook meerdere dingen betekenen (bijvoorbeeld slaapverlamming), vandaar dat ik ervoor heb gekozen om tussen haakjes '(seksualiteit)' eraan toe te voegen ter onderscheid. "(seks)" leek me niet juist omdat het geen handeling is. "(seksueel geweld)" ook niet omdat het verwarrend kan zijn dat verlamming een vorm van seksueel geweld is ipv een reactie op het seksueel geweld dat gaat komen. Daarom kwam ik uit bij "(seksualiteit)". Omdat 'tonische immobiliteit' een term is die nogal technisch overkomt en bovendien ook toegepast wordt op dieren die het risico lopen worden om te worden opgegeten door roofdieren, leek me dit geen goede optie. Hetzelfde geldt voor verstijving, dat onder die betekenis al een eigen artikel heeft.

Voor zover ik weet bestaat er op de Engelstalige Wikipedia geen equivalent artikel over dit onderwerp. 'en:Apparent death' en 'en:freezing behavior' gaan eigenlijk allebei alleen over dieren die het risico lopen worden om te worden opgegeten door roofdieren. 'en:Apparent death#Humans' is een heel kort kopje waar kort de vergelijking met verlamming bij seksueel geweld bij mensen wordt genoemd, maar daar blijft het bij. Voorlopig komt er wat mij betreft dus geen interwiki, tenzij er artikelen zijn in anderstalige Wikipedia's die echt over hetzelfde onderwerp gaan. Mvg, Nederlandse Leeuw (overleg) 23 jan 2022 13:38 (CET)

Goed artikel! Maar volgens mij kunnen mensen ook al verstijven voor ze in levensgevaar zijn, door shock en de druk om te voldoen aan sociale normen. Zie bv dit filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=rfA8UjUeJio. MarjonW (overleg) 23 jan 2022 13:55 (CET)

Dank je wel, Marjon! Dat klopt, dit kan ook gebeuren zonder dat mensen daadwerkelijk in levensgevaar zijn; in zo'n geval overreageren de hersenen en maken ze een inschattingsfout. Dat komt misschien nog niet helemaal duidelijk in de tekst naar voren, al noemt Van Minnen dat wel. Maar dat het een reactie is die bedoeld is om te overleven, daar is in de wetenschap op zich wel consensus over. Mvg, Nederlandse Leeuw (overleg) 23 jan 2022 18:03 (CET)

Commentaar

Mooi artikel, goed dat je dit hebt opgepakt Leeuw. Mijn ervaring is dat verlamming ook kan optreden bij aanranding, zonder dat er groot gevaar dreigt. De formulering "met de dood bedreigd voelt door seksueel grensoverschrijdend gedrag dat kan leiden tot seksueel geweld" is mijns inziens dan ook nogal eng geformuleerd. Je kunt wellicht volstaan met "(in de lichamelijke integriteit) bedreigd voelt door seksueel grensoverschrijdend gedrag". Dientengevolge zou je "om het seksueel geweld te vermijden" moeten veranderen in "om het gedrag te stoppen" en ook verderop in het artikel enkele aanpassingen moeten doen. Verder vind ik de zinnen met de ene persoon en de andere persoon misschien wel correct maar erg gekunsteld en niet prettig leesbaar. Groet, Kattiel (overleg) 23 jan 2022 14:33 (CET)

Ik twijfel nog over de titel. Zou Verstarring een optie zijn? Dat is nu een redirect naar Verstijving. Kattiel (overleg) 23 jan 2022 17:18 (CET)

Dank je wel, Kattiel! Marjon maakte hierboven een soortgelijke opmerking. Misschien heb ik het wat te stellig geformuleerd, maar wat ik in de literatuur steeds lees is dat het een overlevingsreactie is omdat de hersenen de inschatting maken dat er levensgevaar is. Misschien is dat niet in alle gevallen zo, het kan ook zijn dat iemand je alleen aanraakt en je hoopt dat door totaal niet te reageren en diegene te negeren de vervelende aanraking stopt, maar dat je het niet bewust als levensbedreigend ervaart. Van Minnen suggereert dat in zo'n geval de hersenen overreageren en verlamming inschakelen als reactie in een situatie waarbij vluchten, vechten of vrede bewaren ook nog opties zijn. Als dat beter anders geformuleerd kan worden, dan vind ik dat goed, zolang dat gebaseerd is op wat er in betrouwbare bronnen over wordt geschreven.

Zinnen met de ene persoon en de andere persoon zijn standaard formuleringen in literatuur en wetgeving over seksueel geweld. Ik snap dat dat soms wat gekunsteld of verwarrend kan overkomen, maar daar zijn goede redenen voor. Men wil geen gender aannemen (immers kan iedereen dader of slachtoffer worden) en in bepaalde situaties ook (nog) geen daderschap of slachtofferschap aannemen. Als er nog niks is gebeurd, is er immers nog geen sprake van een 'dader' of 'slachtoffer' (of survivor). Soms gebruik ik het woord 'initiatiefnemer' voor degene die de seksuele avance maakt, of 'agressor' als diegene al over de seksuele grenzen van de ander heen is gegaan (vanaf dat moment zou je 'de ander(e persoon)' overigens ook al wel kunnen vervangen door 'slachtoffer'). Er zijn nog veel meer termen, waarbij het steeds afhankelijk van de context is welk woord je het beste kunt gebruiken. Zie bijvoorbeeld en:Rape laws in the United States#Terminology, dat ik een tijdje geleden heb geschreven om alles op een rijtje te zetten toen ik het zelf ook even niet meer snapte. Op Overleg:Seksueel consent#Personen heb ik ook wat aantekeningen gemaakt over wat het beste woord is in een gegeven context (en hoe we bepaalde Engelse termen het beste kunnen vertalen). Het staat je natuurlijk vrij om te proberen het hier en daar leesbaarder te maken, maar ik wil je er wel voor waarschuwen dat het gekozen woord goed in de context moet passen en geen onnodige aannames zou moeten doen die de betekenis van de zin zodanig veranderen dat deze geen goede weergave van feiten of van een gegeven gedachte-experiment meer is.

Het woord 'verstarring' ben ik nergens in de literatuur tegengekomen. Heb je daar een goede bron voor? Mvg, Nederlandse Leeuw (overleg) 23 jan 2022 18:25 (CET)

Van Minnen (2017) p. 15 omschrijft verlamming als volgt: "Verlammen: Als ook de vrede bewaren niet lukt, is je laatste optie om deze situatie te overleven door te verlammen. Je bevriest. Je voelt je verlamd, je kunt je spieren niet bewegen en niets meer zeggen. Je doet als het ware net alsof je al dood bent, en daardoor overleef je deze gevaarlijke situatie." Ze benadrukt verder dat dit een reflexmatige en automatische reactie van de hersenen is die in een fractie van een seconde kan worden uitgevoerd zonder dat je je daarvan bewust bent, laat staan dat je er bewust voor kiest. Ook al denkt misschien een deel van je hersenen dat dit geen levensbedreigende situatie is (of denk je dat achteraf), een ander deel denkt van wel, dus wordt verlamming ingeschakeld als overlevingsreactie, soms ook wanneer dat eigenlijk niet nodig is. De hersenen maken immers wel eens inschattingsfouten (p. 15–17).

Bracha (2004) p. 680 is iets minder stellig, maar trekt dezelfde conclusie: 'Tonic immobility may enhance survival and is therefore adaptive when there is no perceived possibility of escaping or winning a fight.^11,12 The tonic immobility survival response may be the best explanation for the behavior of some rape victims during the assault.' Mvg, Nederlandse Leeuw (overleg) 23 jan 2022 19:07 (CET)

Na enig overleg, vergelijken van literatuur en nadenken lijkt me dit voorlopig een betere omschrijving als eerste zin: 'Verlamming, verstijving of tonische immobiliteit[1] is een natuurlijke lichamelijke overlevingsreactie die automatisch geactiveerd kan worden door de hersenen van een persoon die zich bedreigd voelt door seksueel geweld.' Zo heb ik de tekst net aangepast. Verbeteringen en suggesties blijven welkom. Mvg, Nederlandse Leeuw (overleg) 23 jan 2022 20:43 (CET)

Prima zo, dank voor het vele werk dat je voor dit artikel hebt verricht. Groet, Kattiel (overleg) 24 jan 2022 09:45 (CET)

Graag gedaan, bedankt voor je commentaar en bijdragen. Mvg, Nederlandse Leeuw (overleg) 24 jan 2022 13:21 (CET)