4 Mei-Projekt

Het 4 Mei-Projekt is een organisatie in de Nederlandse stad Groningen die sinds 1979 een concertreeks in de periode rond 4 mei verzorgt, de herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Zij wil door de samenstelling van die concerten aan de herdenking vernieuwende en actuele aspecten toevoegen. Op verschillende manieren wordt aandacht gevraagd voor historische thema's in nadrukkelijke samenhang met de actualiteit of met onderbelichte historische thema's. Dus niet slechts herdenken, maar ook leren van het verleden. De muziek in de programma's is vaak niet of nauwelijks in Nederland uitgevoerd, heeft een eigen thematiek en de componist vertelt met zijn werk een eigen verhaal. Vaak worden opdrachten verstrekt voor nieuwe composities of arrangementen van bestaande werken.

De concerten worden soms gecombineerd met lezingen, films, tentoonstellingen en educatieve projecten voor jongeren. Het 4 Mei-Projekt werkt samen met schrijvers en dichters, kunstenaars, studenten en scholieren. Omdat geëngageerde herdenkende koormuziek schaars is, verleent de vereniging regelmatig compositieopdrachten aan Nederlandse componisten, onder andere Bernard van Beurden, Johan de With, Bert Heikema, Harry Over, Frank Deiman, Tera de Marez Oyens, Caroline Ansink, Gerrit Jan Niemeijer.

Geschiedenis

Het 4 Mei-Projekt is in 1979 ontstaan uit de behoefte aan een alternatieve 4 mei-herdenking. De toenmalige conservatoriumstudent Jan Lameris vormde een koor en organiseerde een concert op 4 mei. Het oorspronkelijk als eenmalig bedoelde concert vond enorme weerklank. Daarom werd het al snel een traditie. In de eerste jaren van zijn bestaan ontmoette het initiatief diepgaand wantrouwen bij de ‘gevestigde‘ verenigingen en organisatoren van de 4 mei-herdenking. Dat heeft ertoe geleid dat het 4 Mei-Projekt in het zijn programmering en presentatie altijd zorgvuldig vermeed om in conflict te komen met de bestaande 4 mei-traditie. Nu, na meer dan 35 jaar, zijn de oorspronkelijke tegenstellingen verdwenen. In 2009 was, voor het eerst in zijn geschiedenis, het 4 Mei-Projekt onderdeel van de officiële 4 mei-herdenkingsplechtigheid in de Groningse Martinikerk.

Mikis Theodorakis

Het 4 Mei-Projekt heeft een bijzondere band met muziek van de Griekse componist Mikis Theodorakis. Vanaf het begin bestond de ambitie om het muziekstuk de Canto General uit te voeren. Deze liederencyclus op teksten van de Chileense dichter Pablo Neruda vergt een groot koor, vele instrumentalisten en elektronische versterking. Die droom werd realiteit in 1985. Een première voor Nederland. Een concertserie en een integrale uitzending door de VARA radio. Solisten waren indertijd Nelly Frijda en Marius Monkau. Dit muziekstuk is daarna in Nederland nooit meer in volledige bezetting uitgevoerd. Ook andere stukken van Theodorakis kwamen aan bod.

• Liturgie nr. 2 voor kinderen in de oorlog gedood. 14-delige a-capella-liederencyclus voor 8-stemmig koor en diverse solisten. (1988 en gedeelten daarna)
• Romiosini. Vrijheidsliederen uit de Griekse Burgeroorlog en de dictatuur onder de kolonels. In een bewerking voor koor en klein orkest, ook met zanger Marius Monkau en met bouzoukispeler Michiel Koperdraat van het Griekse orkest Ano Kato. (1988)
• Mauthausenliederen. In een door Theodorakis gecomponeerde versie voor 8-stemmig koor. (2003)

Al deze stukken waren destijds nog niet eerder in Nederland uitgevoerd. Door contacten met Duitse koren is de Liturgie nr. 2 daarna ook in Duitsland veel uitgevoerd.

Armenië

Het 4 Mei-Projekt bracht in 1992 de kwestie van de Armeense Genocide onder de aandacht. Het programma bevatte het Oratorium ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Armeense Genocide in 1915 van de Armeense componist Khatchatour Avedissian en een aantal volksliederen van de Armeense componist en musicoloog Komitas. Voor dit programma werd een volledig volksmuziekorkest uit Armenië uitgenodigd. Zij hadden een eigen aandeel in dit programma met liederen en muziekstukken van onder andere Katchatour Avedissian.

Naast dit culturele programmaonderdeel was er ook een film- en lezingencyclus. Het programma kreeg ook landelijk veel aandacht, onder andere door een volledige uitzending van ‘Met het oog op morgen’.

Recente programma’s

• 2002: ‘Wir spielen auf’, over ‘Entartete Musik’, de verboden muziek in de nazitijd in Duitsland
• 2003: ‘En ver zal ik nog moeten gaan’, met de Mauthausencyclus van Mikis Theodorakis in een door hemzelf geschreven koorbewerking, de door de Friese componist Johan de With voor het 4 Mei-Projekt geschreven ‘Canto para Paz’ op tekst van Pablo Neruda en een aantal Macedonische volksliederen.
• 2004: “De stroom”, over de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog met twee werken van de Joods-Nederlandse componist Lex van Delden: 'De Stroom, Mei 1940' en de 'Canto della Guerra'. In samenwerking met een voor deze gelegenheid samengesteld amateur-symfonieorkest.
• 2005: “Tijd sleep mij een bril”, concert ter herdenking van hen die niet zijn teruggekeerd uit de kampen. Met een accent op de joodse geschiedenis van Winschoten.
• 2006: “Anda Jaleo!”, een muzikaal programma over idealisme en solidariteit. “Laat je stem horen!”. Met een accent op de Spaanse Burgeroorlog.
• 2007: “Over Holland” een reactie op gebeurtenissen dicht bij huis: de zich verhardende samenleving waarin angst en intolerantie de plaats lijken in te nemen van gastvrijheid en solidariteit.
• 2008: “I have a dream”, over mensenrechten, 60 jaar nadat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aannam.
• 2009: “Ik zie mijn schaduw dansen”, een doorsnede van de geëngageerde muziek die het 4MP de afgelopen 30 jaar uitvoerde. Slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden gememoreerd en met een nieuwe compositie van de Groninger componist Gerrit-Jan Niemeijer werd stilgestaan bij de bedreigingen van toen, maar ook bij mogelijke bedreigingen van nu.
• 2010: “Kind en Oorlog”, een thema dat al erg lang leefde in de vereniging en dat op een indringende manier de thema's dodenherdenking, actuele problematiek wereldwijd en de strijd voor de rechten van de mens met elkaar in verband brengt. Onderdeel van het programma was de kinderopera Brundibár (ooit uitgevoerd in Theresienstadt), uitgevoerd door het jeugdkoor van Kielzog Koorschool uit Hoogezand-Sappemeer o.l.v. Wim van de Laar.
• 2011: "Walls between People", liederen en moderne composities over mensen die door muren gescheiden van elkaar moeten leven. O.a. composities van Orlando Cough en Richard Chew (delen van The Shouting Fence), Merlijn Twaalfhoven, Bernstein, Shaun McLaughlin en Manu Chao. De voorstelling werd ondersteund door een regisseur, een videopresentatie en lichtontwerp. (In samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis).
• 2012: "Schrittweise|Stapsgewijs", Een grensoverschrijdend herdenkingsprogramma samen met twee bevriende Duitse koren; de Bremer Chorwerkstatt en het Oldenburger Chor Bundschuh.
• 2013: "Spiegeling", over vervreemding en de verscherping van onderlinge verschillen tussen bevolkingsgroepen.
• 2014: "Wie hoort mij?!", een programma over hedendaagse slavernij en uitbuiting.
• 2015: "Over de oorlog", verhalen van de ervaringen en dilemma's van mensen in 26 eeuwen oorlogsgeschiedenis.
• 2016: "Jouw vrijheid, Mijn vrijheid", 'Freiheit ist immer die Freiheit der Andersdenkenden. An was aber denken die Anderen? Und wie frei denken Sie?' (Rosa Luxemburg)

Trivia

• De bekende Groninger kunstenaar Henri de Wolf ontwierp bij de start in 1979 een logo voor het 4 Mei-Projekt. (Dit logo is recent vervangen.)
• In 2009 optreden tijdens een internationale politieconferentie 'Pearls in Policing' in Den Haag met een tweetal muziekstukken uit het programma van 2008 over de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
• Een aantal jaren werden de voorstellingen uitgebreid geregisseerd door regisseur Tim Meeuws.
• De laatste jaren werkte het 4 Mei-Projekt mee aan de Kristallnachtherdenking in Groningen en incidenteel in Duitsland.

Externe link

• 4 Mei-Projekt