Brontekst bekijken van Bosbouw

[[Bestand:Naaldhoutpapierindustrie.jpg|thumb|Gezaagd naaldhout voor de [[papierindustrie]]]]
De '''bosbouw''' of '''silvicultuur''' is een vorm van [[bosbeheer]] met [[Nut (economie)|economisch nut]], waarbij [[Bos (begroeiing)|bos]] ten minste ten dele dient als [[natuurlijke hulpbron]]. Bij dergelijke deels of geheel op [[Productiebos|productie gerichte bossen]] is het verwerven van [[hout]] hoofd- of nevendoel. In [[Vlaanderen]] en [[Nederland]] zijn door boseigenaren [[coöperatie]]ve [[Vereniging (organisatie)|verenigingen]] opgericht in de vorm van [[bosgroep]]en.

== Natuurlijke en aangeplante bossen ==
Bij de bosbouw kan onderscheid gemaakt worden naar [[Oerbos|natuurlijke bossen]] en aangeplante bossen.

In Nederland zijn alle bossen [[Aanplant|aangeplante]] vormen van [[secundair bos]]. Aanvankelijk gebeurde dat alleen met het oog op de houtproductie en voor het vastleggen van [[zandverstuiving]]en en de productie van [[mijnhout]]. Hiervoor werd veel [[naaldhout]] aangeplant. Tegenwoordig is de [[ecologische betekenis]] en de [[biodiversiteit]] veel belangrijker en wordt overwegend [[loofbos]] aangeplant.

Natuurlijke (in de zin van oorspronkelijke) bossen zijn in [[West-Europa]] niet meer te vinden. Resten van natuurlijke loofbossen, zoals het [[Woud van Białowieża]] in Polen, zijn in Europa slechts op weinig plekken nog aanwezig, wel elders bijvoorbeeld in de [[taiga]]zone en in streken met [[tropisch regenwoud]].

<gallery widths="220px" heights="160px" class="center" caption="bosaanplant">
Burkina Faso - Tolotama Reforestation.jpg|[[Herbebossing]] in [[Kameroen]]
Prochistka.jpg|Uitdunning van een berkenbos in [[Rusland]]
Bendtrup Skov.jpg|Bosbouw in [[Denemarken]]
Brendstrup Skov 2.jpg|Bosbouw in Denemarken
Chopos para biomasa.JPG|Aanplant voor [[biomassa]]
</gallery>

== Houtproductie en houtteelt ==
Bij het op productie gerichte bosbeheer onderscheidt men drie typen bosbestanden: [[Hooghout (bosbouw)|hooghout]], [[middelhout]] en [[hakhout]].

Zowel natuurlijke als aangeplante bossen worden voor [[Houtindustrie|houtproductie]] door [[houtkap]] gebruikt. Natuurlijke bossen in [[Tropisch klimaat|tropische]] gebieden leveren onder meer tropisch [[Loofhout|hardhout]]. In de [[Gematigd klimaat|gematigde]] streken leveren bossen zowel naaldhout als loofhout. Op dit moment{{Wanneer?||2020|04|22}} worden tropische bossen in hoog tempo gekapt, niet alleen met het oog op winst door houtproductie maar ook in sterke mate voor het scheppen van nieuwe landbouw- en [[veeteelt]]gebieden.

Bossen in [[Scandinavië]] leveren veel hout voor de [[papierindustrie]]. De papierindustrie gebruikt weinig hout uit Nederlandse bossen; Nederlands hout wordt wel gebruikt voor de productie van vezelplaten en [[pallet]]s.{{Bron?||2014|03|20}} Bedrijfseconomisch gezien is houtteelt in Nederland niet rendabel. De overheid springt bij met verschillende subsidiemaatregelen om bosbouw mogelijk te maken.{{Bron?||2014|03|20}} 
<gallery widths="220px" heights="160px" class="center" caption="bosbouwactiviteiten">
Forstarbeiten in Österreich.JPG|Bosbouw in [[Oostenrijk]]
Zrywka drewna w Masywie Śnieżnika PL.jpg|Paarden in de bosbouw in [[Polen]]
Zrywka drewna 776.jpg|Bosarbeid in Polen
TJ harvesteri.jpg|Oogstmachine [[Finland]]
Log driving in Vancouver.jpg|[[Vlotterij]]: via een rivier drijven de stammen stroomafwaarts, [[Vancouver]]
</gallery>

== Duurzame bosbouw ==
Het begrip 'duurzaamheid' komt uit de bosbouw. Het werd in Duitsland in 1713 gemunt vanwege de tekorten aan hout in die tijd. De bosbouwkundige Hans Carl von Carlowitz legde de nadruk op een continue houtvoorziening maar beschreef ook al de esthetische waarden van bos.<ref>{{aut|Jansen, P. e.a.}} (2012), ''Bosgeschiedenis en erfgoed'', [[Probos]], Wageningen</ref>

<gallery widths="280px" heights="220px" class="center" caption="duurzame bosbouw">
Umatilla National Forest, salvage thinning Badger TS (36044553064).jpg|Bomen worden gekapt om het hout te gebruiken als [[natuurlijke hulpbron]], maar een deel blijft staan, zodat het bos op een duurzame manier terug kan aangroeien. Dit proces heet selectieve kap.
Red je het klimaat door bomen te kappen.webm|[[Bart Muys]] (hoogleraar [[bosbeheer]]) over duurzame bosbouw - [[Universiteit van Vlaanderen]]
</gallery>

Hout uit duurzaam beheerde [[productiebos]]sen heeft soms het [[Forest Stewardship Council|FSC-keurmerk]] of een [[Programme for Endorsement of Forest Certification Schemes|PEFC-keurmerk]]. Deze bossen zijn per definitie bosteeltkundig beheerde bossen. In dergelijke 'duurzaam' beheerde productiebossen kan selectief gekapt worden, waarbij alleen bepaalde bomen gekapt worden en de rest langer blijft staan. Daarnaast kan ook [[kaalslag]] plaatsvinden, waarbij op een perceel vrijwel alles ineens wordt gekapt. Als er daarna weer bos wordt [[Aanplant|aangeplant]] is er sprake van [[Kunstmatige verjonging in de bosbouw|kunstmatige verjonging]].

Bij selectieve kap kan het bos in stand gehouden worden door [[Natuurlijke verjonging in de bosbouw|natuurlijke verjonging]] uit jonge bomen die soms al voor de kap opgekomen waren, of door zaden die bijvoorbeeld door de overblijvende bomen geproduceerd worden. Bij selectieve kap zullen veelal [[Schaduwtolerantie van boomsoorten|schaduwtolerante]] soorten zich verjongen, die horen bij de latere ontwikkelingsstadia van het bos. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld [[Beuk (boom)|beuk]], [[Esdoorn (geslacht)|esdoorn]] en [[Es (plant)|es]]. Een alternatief voor natuurlijke verjonging is aanplant. In Nederland vindt uit kostenoverwegingen meer en meer natuurlijke verjonging plaats.

Bij kaalkap worden de zaden doorgaans van verder aangevoerd en zullen de jonge bomen meer aan klimaatinvloeden blootstaan. Daardoor zullen vaak andere soorten zich vestigen, namelijk soorten die bij de [[Successie (ecologie)|beginstadia van bosontwikkeling]] horen. In Nederland zijn dit vaak [[berk]], [[grove den]] of [[wilg]]ensoorten. Als natuurlijke verjonging niet goed van de grond komt, kunnen er hulpmaatregelen genomen worden, zoals het bewerken van de bodem of het beschermen tegen schade door wildvraat. Eventueel kan er ook gezaaid worden.

== Nevenfuncties ==
{{Zie ook|Zie ook [[Bosbeheer]] en [[Bosbeheer en biodiversiteit]]}}
Een steeds belangrijker wordend aspect bij bosbouw is het bevorderen van [[biodiversiteit]]. Traditioneel bosteeltkundig beheerde bossen zijn vrijwel altijd aanzienlijk armer aan soorten en eenvormiger van structuur dan spontaan gevormde bossen. Een bos waar ook [[Dood hout|dode bomen]] in staan of liggen is een 'levendiger' bos dan bos met alleen levende bomen, omdat op en in het dode materiaal talloze organismen kunnen leven. In als [[productiebos]] beheerde bossen werden aanvankelijk alle omgewaaide en dode bomen uit het bos verwijderd. Sinds er meer aandacht is voor de [[natuurwaarde]] van productiebossen laat men in veel bossen meer [[dood hout]] achter. Dit is zowel voor het bereiken van de in het beleid vastgestelde [[natuurdoeltypen|natuurdoelen]] als om financiële redenen aantrekkelijk. Uiteraard vergt de houtproductie het periodiek verwijderen van levende bomen uit bosteeltkundig beheerde bossen.

Tot de jaren 1970 waren bosbouw en [[natuurbeheer]] in Nederland twee verschillende vakgebieden, hoewel er altijd veel overleg tussen bosbouwers en natuurbeschermers is geweest.{{Bron?||2020|04|22}} Vanwege de vele pleidooien door moderne bosbouwkundigen van bijvoorbeeld [[Pro Silva]] en de [[Stichting Kritisch Bosbeheer]] voor een natuurlijker bosbeheer, kwam er meer discussie over de relatie tussen bosbouw en natuurbeheer. Ook [[Storm (wind)#Zwaarste stormen in Nederland sinds 1910|zware stormen]] in 1972 en 1973 droegen bij tot het inzicht dat het bossen ook natuurlijke ecosystemen zijn en meer dan een 'houtvoorraad'. Sindsdien worden de Nederlandse bossen meer beheerd als [[Ecosysteem|bosecosysteem]] en minder als 'houtakker'. Bosbeheerders bij de natuurbeschermingsorganisaties geven de [[Natuurlijk proces|natuurlijke processen]] meer ruimte. Er is ook meer aandacht voor een natuurlijker soortensamenstelling en [[Vegetatiestructuur|bosstructuur]]. Toch bevatten veel bossen vooral economisch interessante boomsoorten. [[Linde (geslacht)|Lindesoorten]], [[taxus]], [[iep]]ensoorten, [[wilde appel]], [[wilde peer]] zijn in deze bossen zeldzaam tot verdwenen. Naast houtproductie vragen tegenwoordig ook natuurbehoud, [[recreatie]], [[opwarming van de Aarde|klimaatverandering]], [[landschap]]szorg, [[bodemverontreiniging|bodem-]] en [[drinkwater]]bescherming en andere maatschappelijke thema's de aandacht van de bosbeheerder.

== Zie ook ==
* [[Bosbouw in Suriname]]
* [[Bebossing]]
* [[Sociale bosbouw]]
* [[Lijst van bosbouwkundigen]]
* [[Opleiding bos- en natuurbeheer]]

== Externe links ==
{{Link portaal|Landbouw}}
* [http://www.knbv.nl/ Koninklijke Nederlandse Bosbouwvereniging]
* [https://www.bosplus.be/ BOS+, de voormalige Vereniging voor Bos in Vlaanderen]
* [http://www.bosgroepen.nl Unie van Bosgroepen (vereniging van boseigenaren)]
* [https://www.bosgroepen.be/ Vlaamse Bosgroepen]

{{Appendix}}
{{Navigatie bosbouw en -beheer}}
{{Commonscat||Bosbouw}}

[[Categorie:Bosbouw| ]]
[[Categorie:Landbouw]]
[[Categorie:Natuurbeheer]]