Brontekst bekijken van Ceratonykus

{{Taxobox reptiel
| titelweergave =cursief
| naam = ''Ceratonykus''
| status = fossiel
| afbeelding = Ceratonykus BW.jpg
| afbeeldingtekst = ''Ceratonykus oculatus''
| superorde = [[Dinosauria]] (Dinosauriërs)
| orde = [[Saurischia]]
| onderorde = [[Theropoda]]
| clade onderorde = [[Ornithomimiformes]]
| familie = [[Alvarezsauridae]]
| taxon = [[Geslacht (biologie)|Geslacht]]
| auteur = Alifanov & [[Rinchen Barsbold|Barsbold]]
| datum = 2009
| typesoort = ''Ceratonykus oculatus''
| commons = Category:Ceratonykus
}}
'''''Ceratonykus''''' is een geslacht van [[Theropoda|theropode]] [[dinosauriërs]], behorend tot de groep van de [[Alvarezsauridae]], dat tijdens het late [[Krijt (periode)|Krijt]] leefde in het gebied van het huidige [[Mongolië]].

== Vondst en naamgeving ==
In 2003 vond een preparateur van het Paleontologisch Centrum van de Mongoolse Academie van Wetenschappen, Otchoon Zjargal, tijdens een Russisch-Mongoolse expeditie bij Chermiin Tsav een skelet van een kleine theropode.
  
De [[typesoort]] '''''Ceratonykus oculatus''''' is in 2009 benoemd en beschreven door [[Wladimir Alifanov]] en [[Rinchen Barsbold]]. De geslachtsnaam, afgeleid van het [[Klassiek Grieks]]e ''keras'', "hoorn" en ''onyx'', "klauw", verwijst naar de kenmerken van de hand; dat de spelling "nykus" in plaats van "nychus" gebruikt wordt, is naar analogie met de verwante [[Alvarezsauridae|alvarezsauride]] ''[[Mononykus]]''. De soortaanduiding ''oculatus'' betekent "scherpziend" in het [[Latijn]], een verwijzing naar de grote oogkassen.

Het [[fossiel]], [[holotype]] '''MPD 100/120''', gevonden in de Baroengojotformatie ([[Campanien]] - [[Maastrichtien]], 70 miljoen jaar oud) bestaat uit een fragmentarisch skelet. Bewaard gebleven zijn: de schedel waarvan alleen de snuit en het achterste deel ontbreekt, drie nekwervels, drie staartwervels, een chevron, een gekield borstbeen, het bovenstuk van een bovenarmbeen, een ravenbeksbeen, wat polsbeenderen met daarop uitstekende korte "sporen" waarnaar de geslachtsnaam verwijst, een middenhandsbeentje, het achterste stuk van een darmbeen, het bovenstuk van een dijbeen, een scheenbeen en twee voeten.

==Beschrijving==
''Ceratonykus'' heeft, volgens een schatting van [[Gregory S. Paul]] uit 2010, een lengte van zestig centimeter en een gewicht van één kilogram.

De schedel bevat ook een natuurlijk afgietsel van de inhoud en daaruit blijkt dat deze, hoewel tamelijk langwerpig en laag, naar de opvatting van de beschrijvers zeer vogelachtig was.

In 2009 werden enkele onderscheidende kenmerken gegeven die ook na latere vondsten van verwanten nog uniek zijn. Het bovenste slaapvenster is korter dan bij ''[[Shuvuuia]]'' 27 % van de lengte van het voorhoofdsbeen beslaand in plaats van 33 %. De voorhoofdsbeenderen zijn langgerekter dan bij ''Shuvuuia'', waarbij de breedte 30 % van de lengte bedraagt in plaats van de helft. De prefrontalia raken elkaar op een middenlijn. De ''processus basipterygoidei'' hebben twee derden van de hoogte van de quadrata. Het buitenste zijvenster van de onderkaak heeft een uitholling die naar voren over het dentarium uitloopt. De voorrand van het buitenste zijvenster van de onderkaak is afgerond. De voorste staartwervels zijn overdwars afgeplat. In zijaanzicht is het dijbeen sterk gebogen. Het onderbeen is zeer langgerekt met bijna tweemaal de lengte van het dijbeen. Op het scheenbeen strekt de ''crista cnemialis'' zich niet ver naar onderen uit. De middenvoet is zeer langgerekt, een derde langer dan het dijbeen. 

Het dijbeen is relatief kort.

==Fylogenie==
De beschrijvers plaatsten ''Ceratonykus'' in de [[Mononykinae]], zelf deel van de [[Parvicursoridae]] die weer deel zouden uitmaken van de [[Alvarezsauria]]. Dit is niet een indeling die veel gevolgd wordt: meestal plaatst men de Mononykinae binnen de Alvarezsauridae. De beschrijvers houden het voor mogelijk, een hypothese die eerder in het begin van de jaren negentig al populair was, dat deze Alvarezsauria tot de [[Aves (taxonomie)|Aves]] (vogels) behoren. Ze denken, zij het niet op basis van een exacte [[kladistiek|kladistische]] analyse, ook dat de Alvarezsauria in het algemeen en ''Ceratonykus'' eigenschappen vertonen die een plaatsing binnen de Theropoda uitsluiten — zo menen ze dat de "sporen" [[homologie (anatomie)|homoloog]] zijn aan de vierde en vijfde vinger die (althans geavanceerde) theropoden verloren hadden — en dat dit bewijst dat ook vogels geen theropoden zijn. Dit is een standpunt dat door weinigen gedeeld wordt.

==Levenswijze==
''Ceratonykus'' leefde, als de gangbare veronderstellingen over het dieet van de Alvarezsauridae correct zijn, van insecten.

{{appendix||2=
== Literatuur ==
* {{cite journal |author=Alifanov, V.R. |coauthors=Barsbold, R. |year=2009 |title=&nbsp;''Ceratonykus oculatus'' gen. et sp. nov., a new dinosaur (?Theropoda, Alvarezsauria) from the Late Cretaceous of Mongolia |journal=Paleontologicheskii Zhurnal |publisher= |volume=2009 |issue=1 |pages=86-99 |url= |doi=10.1134/S0031030109010109 |pmid= |pmc= }}
}}

[[Categorie:Maniraptora]]