Brontekst bekijken van Cookeilanden

{{Infobox land plus
| naaminlandstaal = Cook Islands<br>Kūki 'Āirani
| vlag            = [[Bestand:Flag of the Cook Islands.svg|125px]]
| vlagartikel     = Vlag van de Cookeilanden
| wapen           = [[Bestand:Coat of arms of the Cook Islands.svg|90px]]
| wapenartikel    = Wapen van de Cookeilanden
| locatiekaart    = Cook_Islands_on_the_globe_(Polynesia_centered).svg
| volkslied       = [[Te Atua Mou E|Te Atua Mou E (God is de Waarheid)]]
| talen           = [[Engels]], [[Cookeilandmaori|Rarotongaans]]
| hoofdstad       = [[Avarua]]
| grootste stad   = [[Avarua]] (ongeveer 10.000 inwoners)
| religie         = [[Cook Islands Christian Church]] ([[protestant]]) 55%, [[Rooms-katholiek]] 17%, [[Zevendedagsadventisten]] 8%, [[Pinksterbeweging]] (Assembly of God/Apostolic Church) 4%, [[Mormonen]] 4%, [[Jehova's getuigen]] 2%
| staatshoofd     = Koning [[Charles III van het Verenigd Koninkrijk|Charles III]] vertegenwoordigd door de ''Kings Representative'' [[Tom Marsters]]
| regeringsleider = [[Mark Brown (politicus)|Mark Brown]]
| regeringsvorm   = [[Constitutionele monarchie]]
| pctwater        = 0
| munteenheid     = [[Cookeilandse dollar]],<br>[[Nieuw-Zeelandse dollar]]
| valutacode      = NZD
| tijdzone        = [[UTC−10|−10]]
| feestdag        = Constitution Day (eerste maandag in augustus)
| tld             = ck
| landcode        = COK
| tel             = 682
| CIAkaart        = Cook-Islands-map.gif
| handmatig-inwoners = 17.518 (2018) <br />42 inw/km2
}}
De '''Cookeilanden''' ([[Cookeilandmaori]]: ''Kūki 'Āirani'' genaamd<ref>{{Citeer web|url=https://namen.taalunie.org/land/ck|titel=Cookeilanden {{!}} Buitenlandse Aardrijkskundige Namen|bezochtdatum=2021-01-08|werk=namen.taalunie.org}}</ref>, [[Engels]]: ''Cook Islands'') zijn een [[archipel]] van 15 eilanden in het zuidelijke deel van de [[Grote Oceaan]], in [[vrije associatie]] met [[Nieuw-Zeeland]].<ref>{{Citeer web|url=https://www.stuff.co.nz/world/south-pacific/68986939/cook-islands-push-for-independence-from-nz|titel=Cook Islands push for independence from NZ|bezochtdatum=2021-01-08|datum=2015-05-30|werk=Stuff|taal=en}}</ref> De  eilanden hebben een totale landoppervlakte van 236&nbsp;km², de [[exclusieve economische zone]] (EEZ) is met 1.800.000&nbsp;km² echter meer dan 7.500 keer zo groot.

De grootste populatie inwoners concentreert zich op het eiland [[Rarotonga]] (14.153 inwoners in 2006), waar zich ook de internationale luchthaven bevindt. Buiten de Cookeilanden wonen er in Nieuw-Zeeland zo'n 58.000 mensen die zouden afstammen uit de Cookeilanden. Hoewel alle inwoners van de Cookeilanden officieel inwoner zijn van Nieuw-Zeeland, hebben ze een eigen status als Cookeilander.

Met meer dan 90.000 bezoekers in 2006 is [[toerisme]] de belangrijkste industrie van het land, ver voor [[offshorebank]]ing, de [[parel]]industrie en de fruitexport.

== Geschiedenis ==
Volgens de legendes van de Cookeilanden worden de eilanden al honderden, zo niet duizenden jaren bevolkt. Feit is dat de Cookeilanden in de zesde eeuw voor het eerst werden bevolkt door [[Polynesiërs]], die vanuit het zuidoosten uit het nabijgelegen [[Tahiti]] migreerden. Van oorsprong zijn de bewoners dus ook nauw verwant aan de [[Maori (volk)|Maori's]].

De eerste schriftelijke overdragingen over deze eilandengroep zijn die van de Spanjaarden die in de late zestiende eeuw enkele malen bij de eilanden aanmeerden. De eilanden zijn echter genoemd naar de Engelse ontdekkingsreiziger Kapitein [[James Cook]], die ze in 1773 en 1777 bezocht. Cook gaf de eilanden de naam "Hervey Islands". De Russen gaven de eilanden, ter ere van Cook, omstreeks 1820 de naam "Cook Islands".

In 1821 arriveerden de eerste Engelse missionarissen. Het [[christendom]] vond vrij spoedig een grote aanhang en veel eilandbewoners zijn er tot op de dag van vandaag aanhangers van.

De Cookeilanden werden op eigen verzoek een Brits [[protectoraat]] in 1888; dit moet gezien worden als een reactie op het Franse expansionisme in die jaren. In 1901 werden de eilanden onder het protectoraat van [[Nieuw-Zeeland]] gesteld. Dat bleef zo tot 1965, het jaar waarin de eilanden zelfbestuur kregen.

Nadat de eilanden autonomie verkregen, werd [[Albert Henry]] van de [[Cook Islands Party]] verkozen als de eerste [[minister-president]]. In 1978 werd Henry opgevolgd door [[Tom Davis]] van de [[Democratic Party (Cookeilanden)|Democratic Party]].

Op 11 juni 1980 tekenden de [[Verenigde Staten]] een overeenkomst met Nieuw-Zeeland waarmee ze de maritieme grenzen tussen de Cookeilanden en [[Amerikaans-Samoa]] vaststelden en waarmee ze hun claim op [[Penrhyn]], [[Pukapuka (Cookeilanden)|Pukapuka]], [[Manihiki]] en [[Rakahanga]] opgaven.

== Geografie ==
=== Algemene geografie ===
De Cookeilanden zijn gesitueerd in de zuidelijke [[Grote Oceaan]], ten noordoosten van [[Nieuw-Zeeland]], tussen [[Niue]], [[Samoa]] en [[Tokelau]] in het westen en [[Frans-Polynesië]] in het oosten. De 15 eilanden hebben een totale landoppervlakte van {{statsland-oppervlaktekort}} en zijn verspreid over 2,2 miljoen vierkante kilometer [[oceaan]]. Alle Cookeilanden zijn [[Atol (geologie)|atollen]]; door de combinatie van [[vulkanisme|vulkanische activiteit]] en [[koraal (zoölogie)|koraalgroei]] ontstaan.

De eilanden zijn onderverdeeld in twee groepen: de Zuidelijke Cookeilanden, waarop de bevolking grotendeels is geconcentreerd, en de Noordelijke Cookeilanden. De negen Zuidelijke Cookeilanden zijn in verhouding hoger en jonger dan de zes Noordelijke, die alle [[Atol (geologie)|atollen]] zijn. Ook onder de Zuidelijke Cookeilanden bevinden zich enkele eilanden die feitelijk een atol zijn. Het hoogste punt van de Cookeilanden is de [[Te Manga]] (652 m) op het hoofdeiland Rarotonga.

Een overzicht van de eilanden:
*'''Noordelijke Cookeilanden:'''
**[[Manihiki]]
**[[Nassau (Cookeilanden)|Nassau]]
**[[Penrhyn]]
**[[Pukapuka (Cookeilanden)|Pukapuka]]
**[[Rakahanga]]
**[[Suwarrow]] (onbewoond).
*'''Zuidelijke Cookeilanden:'''
[[Bestand:Cook Landing.jpg|miniatuur|Kliffen van het eiland [[Atiu]]]]
**[[Nga-pu-Toru]] (De groepsnaam voor de meest oostelijke eilanden van de Zuidelijke Cookeilanden):
***[[Atiu]]
***[[Mauke]]
***[[Mitiaro]]
***[[Takutea]] (onbewoond)
**Overige Zuidelijke Cookeilanden:
***[[Aitutaki]]
***[[Mangaia]]
***[[Manuae (Cookeilanden)|Manuae]] (onbewoond)
***[[Palmerstoneiland]]
***[[Rarotonga]] (hoofdeiland)

=== Geologie ===
Op de Cookeilanden kunnen we de vijf soorten [[eiland]]systemen terugvinden, die men tegenkomt op de [[Stille Oceaan]].
{| class="wikitable" align="center" width="80%"
! Type eiland
! Kenmerken
! Eilanden
|-
| style="width:20%;" align="center"| [[Hoog eiland]]
| Een eiland met [[vulkanische]] oorsprong.
| [[Rarotonga]]
|-
| align="center"|[[Laag eiland]]
| Een eiland dat ontstaan is als gevolg van [[sedimentatie]] op een [[koraalrif]] of door opheffing.
| [[Atiu]], [[Mangaia]], [[Mauke]] en [[Mitiaro]]
|-
| align="center"|[[Zandbank]]
| Een klein eiland of [[motu]], dat gevormd is uit zand en koraal.
| [[Nassau (Cookeilanden)|Nassau]] en [[Takutea]]
|-
| align="center"|Bijna-atol
| Een atol, die nog niet volledig gevormd is.
| [[Aitutaki]]
|-
| align="center"|[[Atol (geologie)|Atol]]
| Een ringvormig eiland van koraal, dat ontstaan is door relatieve zeespiegelstijging en erosie van het eiland.
| [[Manihiki]], [[Manuae (Cookeilanden)|Manuae]], [[Palmerstoneiland|Palmerston]], [[Pukapuka (Cookeilanden)|Pukapuka]], [[Rakahanga]], [[Suwarrow]] en [[Penrhyn]]
|+
|}
De Cookeilanden liggen op de grootste [[Pacifische Plaat|tektonische plaat]] van de wereld. Geologisch kan men de Cookeilanden opdelen in twee grote delen: de Noordelijke Cookeilanden en de Zuidelijke Cookeilanden. De oudere Noordelijke Cookeilanden zijn alle geëvolueerd in [[Atol (geologie)|atollen]] zonder ondergrondse grotten. Ook zijn hier geen sporen van [[Karst (geografie)|karst]] terug te vinden. Al deze atollen liggen op het onder water gelegen [[Manihiki Plateau]], dat op zo'n 3000 meter diepte ligt. De Zuidelijke Cookeilanden, die jonger zijn en ongeveer 90% van de totale landoppervlakte bedekken, hebben een [[hoog eiland|vulkanische oorsprong]]. Het grootste eiland Rarotonga is zo'n vulkanisch eiland dat 653 meter boven het zeeniveau uitsteekt. Rarotonga werd 2 miljoen jaar geleden gevormd als gevolg van een hoge vulkanische activiteit in het gebied. De overige vier eilanden in het zuiden (Atiu, Mangaia, Mauke en Mitiaro) hebben een complexe geologische structuur met sporen van karst en een vertakt [[grot]]tensysteem. De vorming van deze laatste vier gebeurde zo'n 10 miljoen jaar geleden.

De Zuidelijke Cookeilanden zijn gekenmerkt door de steile kusten. Deze zijn ontstaan na jaren van kalkophoping. Deze ophoping is een natuurlijke bescherming voor de reserves van [[zoet water]] op de eilanden. [[Mineraal (geologie)|Mineralen]] voor [[mijnbouw]] zijn echter niet te vinden op de Cookeilanden. Er is wel onderzoek gebeurd naar mineralen zoals [[mangaanknol]]len en [[kobalt]] in de [[exclusieve economische zone]] van de Cookeilanden. Daarvan zouden de Cookeilanden met 7,5 miljoen ton een van de grootste reserves hebben. Maar tot op dit moment zijn er nog geen ontginningen gebeurd.

=== Klimaat ===
Op de Cookeilanden heerst een [[tropisch klimaat|tropisch maritiem klimaat]], met een duidelijk [[regenseizoen]] van november tot april en een droog seizoen van mei tot oktober. Tijdens het regenseizoen, waarin ook de tropische [[orkaan|cyclonen]] voorkomen, valt twee derde van alle regen van een heel jaar. Cyclonen vormen zich meestal ten westen van de Noordelijke Cookeilanden, en bewegen dan in zuidelijke richting tot 15° zuiderbreedte, waarna ze in zuidoostelijke richting bewegen. Tijdens [[El Niño (verschijnsel)|El Niño]] merkt men op dat de cyclonen in de buurt van de Noordelijke Cookeilanden richting [[Frans-Polynesië]] gaan. Dit geeft een scherpe daling van de regenval (tot 60%) op de zuidelijke eilanden, terwijl op de Noordelijke Cookeilanden de regenval met wel 200% kan toenemen. Tijdens de [[La Niña]] gebeurt het omgekeerde.

Gedurende bijna het hele jaar worden de Cookeilanden overheerst door [[passaatwinden]], die het sterkst zijn gedurende de wintermaanden. De gemiddelde jaarlijkse temperatuur varieert van 21&nbsp;°C tot 28&nbsp;°C, en is grotendeels afhankelijk van de huidige El Niño.

{| class="wikitable" width="60%"
! rowspan="2" | Periode
! colspan="3" style="text-align:center;width:40%;" | Gemiddelde temperatuur
! colspan="3" style="text-align:center;width:40%;" | Totale regenval
! colspan="1" | Aantal uren zonlicht
|-
! style="text-align:center;width:13%;" | Rarotonga
! style="text-align:center;width:13%;" | Aitutaki
! style="text-align:center;width:13%;" | Penrhyn
! style="text-align:center;width:13%;" | Rarotonga
! style="text-align:center;width:13%;" | Aitutaki
! style="text-align:center;width:13%;" | Penrhyn
! style="text-align:center;width:13%;" | Rarotonga
|-
! 2005
| 24,6
| 25,5
| 29,0
| 1,969
| 793
| 1,179
| 2,099
|-
! 2006
| 24,8
| 25,5
| 29,1
| 2,246
| 1,460
| 1,882
| 2,169
|-
! 2007
| 25,5
| 25,3
| 29,0
| 1,991
| 1,828
| 2,024
| 2,084
|-
! 2008
| 25,0
| 26,1
| 28,5
| 1,991
| 1,358
| 1,213
| 2,088
|-
! 2009
| 24,3
| 26,1
| 28,9
| 1,657
| 1,230
| 1,356
| 2,282
|-
| colspan="8" | [https://web.archive.org/web/20100922121216/http://informet.net/ckimet/ <small>''Bron: Meteorological Office, Rarotonga.''</small>]
|}

=== Bodem en hydrografie ===
[[Bestand:Aitutaki Lagune.JPG|miniatuur|De [[lagune]] van het atol [[Aitutaki]]. De meeste Cookeilanden hebben geen natuurlijke zoetwaterreserves of rivieren.]]
De bodem van de verschillende Cookeilanden is afhankelijk van het [[eiland]] systeem. We kunnen hier een opdeling maken aan de hand van de ligging. De bodem van de Noordelijke Cookeilanden is gelijkaardig aan deze van andere [[Atol (geologie)|atollen]] in [[Oceanië]]. Ze zijn opgebouwd uit [[koraal (zoölogie)|koraal]], waarboven een dunne laag organisch materiaal ligt. De bodem is voedselarm, poreus en ze is bijna enkel geschikt voor [[kokospalm]]en, [[pandanus]] en enkele andere soorten tropische planten. Door de inwoners wordt in waterrijk gebied [[taro]] geteeld. De bodem van de meeste Zuidelijke eilanden is daarentegen van [[vulkanisch eiland|vulkanische oorsprong]] en dus vruchtbaarder. Hierdoor zijn ze meer geschikt voor landbouw. De laaglanden van deze eilanden worden gedomineerd door vruchtbare [[alluviaal|alluviale]] bodems. Het binnenland van Atiu en het hele eiland van Rarotonga zijn blootgesteld aan sterke erosie, mede door de ananasplantages.

Het weinige water dat door de grond van de noordelijke eilanden sijpelt is licht [[brak water|brak]], en is uitgeput. Om de eilanders van drinkbaar water te voorzien moeten ze dus regenwater opslaan in speciale tanks. Op Pukapuka, Nassau en Rakahanga zijn er waterputten waar het regenwater wordt opgeslagen. Op de vulkanische eilanden in het zuiden is het grondwater wel van goede kwaliteit. Op Rarotonga en Mangaia haalt men water uit bronnen en kleine beekjes. Op de andere eilanden halen ze hun water uit grote [[grondwater]]reserves.

== Politiek ==
De Cookeilanden beschikken over zelfbestuur en zijn dus volledig verantwoordelijk voor binnenlandse zaken. Door middel van een [[vrije associatie]] zijn de eilanden verbonden met [[Nieuw-Zeeland]]. Nieuw-Zeeland draagt wel, altijd in overleg met het bestuur van de Cookeilanden, de verantwoordelijkheid voor enkele buitenlandse zaken, zoals defensie. Recentelijk hebben de Cookeilanden het buitenlands beleid meer naar zich toegetrokken. Sinds 2005 hebben de eilanden diplomatieke relaties met 18 andere landen.

De [[uitvoerende macht]] ligt op de Cookeilanden bij de [[regering]]. De [[wetgevende macht]] wordt gedeeld door de [[regering]] en het [[parlement]]. De [[rechtspraak]] is onafhankelijk van de uitvoerende en wetgevende macht.

== Bestuurlijke indeling ==
Buiten het hoofdeiland Rarotonga, dat geen lokaal bestuur meer heeft, bestaan eilandraden (''island councils''), en daaronder dorpsraden (''village councils'').

== Sport ==
[[rugby (balspel)|Rugby]] is een populaire sport op de Cookeilanden. De Cookeilanden hebben ook een eigen [[Cookeilands voetbalelftal (mannen)|voetbal-]] en [[Cookeilands honkbalteam|honkbalteam]].

== Literatuur ==
De schrijver [[Robert Dean Frisbie]] en zijn dochter schreven over het leven en de avonturen rondom de Cookeilanden. Een aantal boeken van hen zijn uitgegeven met de titels: ''The Book of Puka-Puka'' en ''The Island of Desire'' en ''Miss Ulysses of Puka-Puka''.

== Zie ook ==
Men dient de Cookeilanden niet te verwarren met het [[Cookeiland (Zuidelijke Sandwich Eilanden)|Cookeiland]] dat in de [[Atlantische Oceaan]] ligt en onderdeel uitmaakt van [[Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden]] of met het Australische [[Cookeiland (New South Wales)|Cookeiland]].

== Externe links ==
{{Commonscatklein|Cook Islands}}
* [http://www.ck Cook Islands, the best kept secret in the Pacific Ocean] - Uitvoerige website over de verschillende eilanden
* [http://www.cookislands.org.uk Cook Islands] - Vrij gedetailleerde website over de verschillende eilanden

{{Appendix|1=alles|2=
* Lonely Planet: ''Rarotonga and the Cook Islands'' (vijfde druk)
----
{{References}}
}}
{{Navigatie overzeese gebiedsdelen Nieuw-Zeeland}}
{{Navigatie landen en gebieden Oceanië}}
{{Coor title dms|17|0|0|S|162|0|0|W|type:country_region:CK}}
{{authority control}}

[[Categorie:Cookeilanden| ]]
[[Categorie:Eilandengroep]]
[[Categorie:Eponiem]]