Brontekst bekijken van Cyclaam

{{Taxobox
| type= plant
| naam= Cyclamen
| afbeelding= Cyclamen_hederifolium.jpg
| afbeeldingtekst= ''Cyclamen hederifolium''
| rijk= ''[[Planten|Plantae]]'' (Planten)
| stam= ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
| klasse= ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
| clade1= [[Bedektzadigen]]
| clade2= [['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]
| clade4= [[Asteriden]]
| orde= ''[[Ericales]]''
| familie= ''[[Primulaceae]]''
| taxon= [[geslacht (biologie)|geslacht]]
| w-naam= ''Cyclamen''
| afbeeldingII= Cyclamen coum leaf.jpg
| afbeeldingIItekst= Blad van ''Cyclamen coum'' met "kerstboompatroon"
| auteur= [[Carl Linnaeus|L.]]
| datum= 1753
}}

'''Cyclaam''' (''Cyclamen'') is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van [[vaste plant]]en uit de [[sleutelbloemfamilie]] of volgens het [[APG II-systeem]] uit de familie ''[[Myrsinaceae]]''. Cyclamen zijn [[stengel|knol]]gewassen, die weinig gelijkenis vertonen met andere sleutelbloemachtigen hoewel ze door de omgekeerde [[petalen]] op het [[twaalfgodenkruid]] ''(Dodecatheon meadia)'' uit [[Noord-Amerika]] lijken.

De GRIN-[[taxonomie]] accepteert thans 23 soorten cyclamen. De meeste zijn afkomstig uit het [[Middellandse Zeegebied]], waar zij meestal groeien in [[bos (vegetatie)|bossen]] op droge grond in bergachtige streken. De grootste concentratie aan soorten vindt men in [[Klein-Azië]]. ''Cyclamen purpurascens'' komt voor tot in Centraal-Europa. ''Cyclamen somalense'' groeit in Noordoost-Somalië.

== Etymologie ==
[[Bestand:Cyclamen coum feuilles.jpg|thumb|left|Bladeren van ''Cyclamen coum'']]
[[Bestand:Cyclamen hederifolium pods & seeds.jpg|thumb|left|Vruchten en zaad van ''Cyclamen hederifolium'']]

Het woord ''Cyclamen'' is afgeleid van het [[Oudgrieks]]e κύκλος, ''kuklos'', dat cirkel of schietschijf betekent. In het Nederlands heet ''Cyclamen'' ook ''cyclaam''. Het laatste woord is waarschijnlijk voortgekomen uit [[hypercorrectie]] omdat men ''Cyclamen'' herkende als [[meervoud (taal)|meervoud]].

In bepaalde streken wordt beweerd dat varkens de knollen opwoelen, vandaar dat ze in de volksmond weleens ‘varkensbrood’ (in Frans: ‘Pain de pourceau’, in Italiaans: ‘Pan porcino’, in Engels: ‘Sow bread’) worden genoemd. In het ''Répertoire de Pharmacie''<ref name="autogenerated1">M. Bouchardat, Répertoire de Pharmacie, boekdeel XIV, pp. 223 en 225, 1857-1858, Germer Baillière, Paris</ref> kan men lezen: ''Son nom vulgaire de ''Pain-de-pourceau'' a été donné, dit-on, aux Cyclamens, à cause de l'avidité avec laquelle les porcs recherchent leurs racines tuberculeuses ... les porcs se nourrissent de ses tubercules, sans qu’il en résulte pour eux d’inconvénient'' ('''Nl:''' De volksnaam “Pain-de-pourceau” (N.d.R.: “varkensbrood”) is vermoedelijk afkomstig van de gulzigheid waarmee de varkens de knollen van de cyclamen opzoeken ... de varkens voeden zich met de knollen zonder nadelige gevolgen).

== Beschrijving ==
Een cyclamen is een knol[[geofyt]], en heeft een grote bolvormige en afgeplatte knol. De planten kunnen verschillende decennia leven. Er werden honderdjarige exemplaren van ''Cyclamen hederifolium'' gevonden, waarvan de knol een doorsnede van 30&nbsp;cm had.

De [[blad]]eren, die in een rozet ontstaan, zijn vaak fraai, wit gemarmerd, met een typisch kerstboompatroon in hun midden. Bij verschillende soorten hebben ze onderaan een purperen kleur. Er wordt verondersteld dat die kleur het licht, dat door het blad doordringt, opvangt en in warmte omzet in een seizoen wanneer de bomen kaal zijn en de grond sneeuwvrij is. Tijdens de zomer sterven de bladeren af, behalve bij ''[[Cyclamen purpurascens]]'' en ''[[cyclamen purpurascens#de Colchische cyclaam|Cyclamen colchicum]]''.

De rode, roze, witte of bonte [[bloem (plant)|bloemen]] zijn overvloedig aanwezig. Ze zijn geurloos of, bij een paar soorten zoals het alpenviooltje (''Cyclamen purpurascens''), geurend. Door de verschillende bloeiperioden van de verschillende soorten treft men bloeiende cyclamen bijna het hele jaar door.

Behalve bij ''[[Cyclamen persicum]]'' en ''[[Cyclamen persicum#een cyclamen uit Somalië|Cyclamen somalense]]'', rolt de bloemsteel zich na de bevruchting als een kurkentrekker op vanaf de '''''top'''''. Uitzonderingen: bij ''[[Cyclamen graecum]]'' gebeurt dit vanaf het midden van de bloemsteel en bij ''[[Cyclamen rohlfsianum]]'' vanaf de basis van de bloemsteel.

De doosvrucht rijpt op de grond. Eens rijp komen er 2 millimeter grote zaden die bedekt zijn met een suikerachtig slijm, waar mieren dol op zijn. Ze dragen de zaadjes mee en laten ze na een grondige ‘schoonmaak’ achter… en doen zo het nodige zaaiwerk.

== Geschiedenis ==
In de Oudheid was de cyclaam vooral gekend door zijn geneeskrachtige eigenschappen (hij bevat een heftig laxeermiddel). In het ''Répertoire de Pharmacie''<ref>M. Bouchardat, ''Répertoire de Pharmacie'', boekdeel XIV, p. 223, 1857-1858, Germer Baillière, Paris</ref> kan men lezen: ''Le Cyclamen était très employé autrefois comme purgatif, vermifuge, emménagogue, etc., et il entrait dans la composition de plusieurs médicaments, tous à peu près abandonnés aujourd’hui'' ('''nl:''' De cyclaam werd vroeger veel toegepast als [[laxeermiddel]], [[wormmiddel]], [[emmenagogum]], enz. en was een bestanddeel van verschillende medicijnen, die thans bijna alle in onbruik zijn geraakt).

De Romeinen waardeerden de cyclaam voor zijn geur en zijn bescheiden bloei. De aanwezigheid van de [[Cyclamen persicum|Perzische cyclaam]] op de Griekse eilanden [[Rodos (eiland)|Rhodos]], [[Karpathos]] en [[Kreta]], in [[Noord-Afrika]] ([[Algerije]] en [[Tunesië]]) blijkt het gevolg te zijn van invoering door [[monnik]]en of andere [[religieuze orde]]s, want die vindplaatsen zijn naast kloosters of kerkhoven.

De cyclaam werd ingevoerd in Europa in de 16e eeuw en werd in de botanische tuinen van de Engelse koningin [[Elizabeth I van Engeland|Elizabeth]] gekweekt. De katholieke kerk beschouwde de cyclaam als symbool van [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]]’s bloeiende hart. Een symboliek die door de Vlaamse schilders hernomen werd.

In de 18e eeuw werd de cyclaam verwaarloosd en was slechts een plant voor verzamelaars. Door de [[Romantiek (stroming)|Romantiek]] kwam hij weer in de mode in de 19e eeuw.

== Soorten ==
[[Bestand:Cyclamen map fr.svg|thumb|400px|right|Verspreiding van de botanische cyclamen: '''1.''' ''[[cyclamen repandum#verwante soorten|C. balearicum]]'' ; '''2.''' ''[[Cyclamen repandum|C. repandum]]'' ; '''3.''' ''[[Cyclamen purpurascens|C. purpurascens]]'' ; '''4.''' ''[[Cyclamen hederifolium|C. hederifolium]]'' ; '''5.''' ''[[cyclamen repandum#verwante soorten|C. rhodium]]'' ; '''6.''' ''[[cyclamen repandum#verwante soorten|C. creticum]]'' ; '''7.''' ''[[Cyclamen graecum|C. graecum]]'' ; '''8.''' ''[[Cyclamen coum|C. coum]]'' ; '''9.''' ''[[cyclamen purpurascens#de Colchische cyclaam|C. colchicum]]'' ; '''10.''' ''[[cyclamen coum#een dwergcyclaam|C. parviflorum]]'' ; ''[[cyclamen coum#een cyclaam uit Georgië|C. abchasicum]]'' ; '''11.''' ''[[cyclamen coum#een sierlijke cyclaam|C. elegans]]'' ; '''12.''' ''[[cyclamen coum#een cyclaam met propellers|C. alpinum]]'' ; ''[[cyclamen cilicium#een miniatuur cyclaam|C. intaminatum]]'' ; ''[[Cyclamen cilicium|C. cilicium]]'' ; ''[[cyclamen cilicium#een merkwaardige cyclaam|C. mirabile]]'' ; ''[[Cyclamen pseudibericum|C. pseudibericum]]'' ; '''13.''' ''[[Cyclamen cyprium|C. cyprium]]'' ; '''14.''' ''[[Cyclamen libanoticum|C. libanoticum]]'' ; '''15.''' ''[[Cyclamen persicum|C. persicum]]'' ; '''16.''' ''[[Cyclamen rohlfsianum|C. rohlfsianum]]'' ; '''17.''' ''[[cyclamen hederifolium#een Afrikaanse cyclaam|C. africanum]]'']]

Het [[geslacht (biologie)|geslacht]] '''''Cyclamen''''' wordt in vier [[ondergeslacht]]en verdeeld:
{{Stamboom2}}
* {{Stamboom2/einde aftakking}}
** '''Ondergeslacht ''Corticata'''''
*** ''[[Cyclamen cyprium]]''
*** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen libanoticum]]''
** '''Ondergeslacht ''Cyclamen'''''
*** '''Sectie ''Cyclamen'''''
**** ''[[Cyclamen africanum]]''
**** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen hederifolium]]''
*** '''Sectie ''Persicum'''''
**** ''[[Cyclamen graecum]]''
**** ''[[Cyclamen persicum]]''
**** ''[[Cyclamen rohlfsianum]]''
**** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen somalense]]''
*** {{Stamboom2/einde tak}} ''' Sectie ''Purpurascens'''''
**** ''[[Cyclamen colchicum]]''
**** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen purpurascens]]''
** '''Ondergeslacht ''Gyrophoebe'''''
*** ''' Sectie ''Cilicium'''''
**** ''[[Cyclamen cilicium]]''
**** ''[[Cyclamen intaminatum]]''
**** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen mirabile]]''
*** {{Stamboom2/einde tak}} ''' Sectie ''Pubipedia''':
**** ''[[Cyclamen abchasicum]]''
**** ''[[Cyclamen alpinum]]''
**** ''[[Cyclamen coum]]''
**** ''[[Cyclamen elegans]]''
**** ''[[Cyclamen parviflorum]]''
**** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen pseudibericum]]''
** {{Stamboom2/einde tak}} '''Ondergeslacht ''Psilanthum'''''
*** ''[[Cyclamen balearicum]]''
*** ''[[Cyclamen creticum]]''
*** ''[[Cyclamen repandum]]''
*** {{Stamboom2/einde tak}} ''[[Cyclamen rhodium]]''
{{Stamboom2/einde}}

=== Winter- en voorjaarsbloeiers ===
==== ''Cyclamen coum'' en verwante soorten ====
* ''[[Cyclamen coum]]'' Mill.: de [[Cyclamen coum|rondbladige cyclaam]] – ''coum'' verwijst niet naar het eiland [[Kos]] (waar deze plant niet inheems is), maar is vermoedelijk afgeleid van Coa (Oost-[[Cilicië]]), waar deze soort veelvuldig voorkomt. Afkomstig uit de Balkan en Klein-Azië, gemakkelijk te kweken; vlot verwilderend.
** subsp. ''caucasicum'' (K. Koch) O. Schwarz: ondersoort met hartvormige bladeren en grotere bloemen. Wordt in het oosten van de verspreiding aangetroffen.
* ''[[cyclamen coum#een cyclaam uit Georgië|Cyclamen abchasicum]]'' (Medw. ex Kusn.) Kolak. ([[synoniem (plantkunde)|synoniem]]: ''Cyclamen coum'' var. ''abchasicum'' Medw. ex Kusn.): de tussenvorm die men plaatselijk in [[Georgië]] aantreft wordt thans als een aparte soort beschouwd.
* ''[[cyclamen coum#een sierlijke cyclaam|Cyclamen elegans]]'' Boiss. & Buhse (synoniem:''Cyclamen coum'' subsp. ''elegans''): nog meer in het oosten, in de [[Zuidelijke Kaukasus]], wordt ''Cyclamen coum'' vervangen door ''Cyclamen elegans'', een teerdere soort met meer getande of gelobde bladeren en slankere bloemen.
* ''[[cyclamen coum#een cyclaam met propellers|Cyclamen alpinum]]'' hort. Dammann ex Sprenger (synoniem: ''Cyclamen trochopteranthum''): uit Turkije afkomstig. Met eerder horizontale bloemblaadjes, waardoor de bloem op een schroef lijkt; minder winterhard.
* ''[[Cyclamen pseudibericum]]'' Hildebr.: een cyclaam uit Turkije, met grote, licht geurende bloemen. Weinig winterhard.
* ''[[cyclamen coum#een dwergcyclaam|Cyclamen parviflorum]]'' Pobed.: klein broertje van ''Cyclamen coum'', uit het hooggebergte van Turkije. Moeilijk te kweken.
** var. ''subalpinum'' Grey-Wilson: minder iel; op geringere hoogte.

==== Varkensbroden ====
* ''[[Cyclamen repandum]]'' Sm.: licht geurende mediterrane soort, die men aantreft van de Provence tot Noord-Griekenland.
* ''[[cyclamen repandum#verwante soorten|Cyclamen rhodium]]'' Gorer ex O. Schwarz & Lepper (synoniem: ''Cyclamen peloponnesiacum'' (Grey-Wilson) Kit Tan): zeer gelijkend op ''Cyclamen repandum'', met drie ondersoorten:
** subsp. ''rhodium'': deze ondersoort groeit op Rhodos en Kos.
** subsp. ''peloponnesiacum'': deze ondersoort vervangt ''Cyclamen repandum'' in Griekenland.
** subsp. ''vividum'': deze ondersoort groeit in het oosten van de [[Peloponnesos]].
* ''[[cyclamen repandum#verwante soorten|Cyclamen balearicum]]'' Willk.: groeit op de Balearen en een paar plaatsen in Languedoc - Roussillon.
* ''[[cyclamen repandum#verwante soorten|Cyclamen creticum]]'' (Dörfl.) Hildebr.: groeit op Kreta en Karpathos.

'''NB:''' Sommige exemplaren uit Corsica zouden hybriden ''Cyclamen repandum'' × ''balearicum'' kunnen zijn.

==== Cyclamen uit Libanon en Perzië ====
* ''[[Cyclamen libanoticum]]'' Hildebr.: een grootbloemige cyclaam uit Libanon. Weinig winterhard.
* ''[[Cyclamen persicum]]'' Mill.: de [[Cyclamen persicum|Perzische cyclaam]]: Afkomstig uit het oosten en het zuiden van het Middellandse zeegebied. Niet winterhard, behalve enkele klonen uit de [[Golanhoogten]]. De voorouder van de [[cyclaam#De huiskamercyclaam|huiskamercyclamen]].
** ''Cyclamen persicum'' var. ''autumnalis'' Grey-Wilson uit de streek van [[Hebron (Palestina)|Hebron]] bloeit in de herfst.

<gallery widths="220px" heights="220px" class="center" caption="Verschillende Cyclamen-soorten">
Cyclamen abchasicum.jpg|''C. abchasicum''
Cyclamen trochopteranthum.jpg|''C. alpinum''
Cyclamen balearicum Mallorca 002.jpg|''C. balearicum''
Cyclamen coum clump2.jpg|''C. coum''
Cyclamen parviflorum-2.JPG|''C. coum'' subsp. ''caucasicum''
Cyclamen creticum 002.JPG|''C. creticum''
Cyclamen elegans.jpg|''C. elegans''
Cyclamen libanoticum01.jpg|''C. libanoticum''
Cyclamen parviflorum.jpg|''C. parviflorum''
Wild cyclamens.jpg|''C. persicum''
Cyclamen pseudibericum04.jpg|''C. pseudibericum''
Cyclamen repandum.jpg|''Cyclamen repandum''
Cyclamen peloponnesiacum04.jpg|''C. rhodium'' subsp. ''peloponnesiacum''
</gallery>

=== Zomer- en herfstbloeiers ===
==== Cyclaam van Napels ====
* ''[[Cyclamen hederifolium]]'' Aiton (synoniem: ''Cyclamen neapolitanum''): uit het noorden van het Middellandse zeegebied. De makkelijkste tuincyclaam, die vlot verwildert.
** ''Cyclamen hederifolium'' var. ''confusum'' Grey-Wilson werd recent als volwaardige soort beschouwd: ''Cyclamen confusum'' (Grey-Wilson) Culham, Jope & P. Moore.

==== Cyclamen uit de Alpen en de Kaukasus ====
* ''[[Cyclamen purpurascens]]'' Mill.: bergen van Centraal- en Oost-Europa. Bloeit in de nazomer, geurend (volksnaam ''[[Cyclamen purpurascens|alpenviooltje]]'').
* ''[[cyclamen purpurascens#de Colchische cyclaam|Cyclamen colchicum]]'' (Albov) Albov, [[cyclamen purpurascens#de Colchische cyclaam|de Colchische cyclaam]]: een zeer gelijkende cyclaam uit het zuidwesten van de Kaukasus. Minder winterhard.

==== Turkse cyclamen ====
* ''[[Cyclamen cilicium]]'' Boiss. & Heldr.: een sierlijke cyclaam die vrij gemakkelijk kweekt.
* ''[[cyclamen cilicium#een miniatuur cyclaam|Cyclamen intaminatum]]'' (Meikle) Grey-Wilson: een miniatuur, teerder cyclaam met ongevlekte bloemen.
* ''[[cyclamen cilicium#een merkwaardige cyclaam|Cyclamen mirabile]]'' Hildebr.: een '' buitengewone'', minder winterharde cyclaam. De ontluikende bladeren zijn rood, daarna fraai getekend.
* ''[[Cyclamen maritimum]]'' Hildebr.: Zuid-Turkije, vroeger beschouwd als een ondersoort van ''C. graecum''

==== Cyprische cyclaam ====
* ''[[Cyclamen cyprium]]'' Kotschy, met rijzige, geurende witte bloemen. Deze soort is weinig winterhard.

==== Griekse cyclaam ====
* ''[[Cyclamen graecum]]'' Link, weinig winterhard. Merkwaardige bladeren door hun verschillende tekening.

==== Afrikaanse cyclamen ====
* ''[[cyclamen hederifolium#een Afrikaanse cyclaam|Cyclamen africanum]]'' Boiss. & Reut.: lijkt op ''Cyclamen hederifolium'' en kruist er gemakkelijk mee.
* ''[[Cyclamen rohlfsianum]]'' Asch.: endemisch in Libië. De minst winterharde cyclaam.
* ''[[Cyclamen persicum#een cyclamen uit Somalië|Cyclamen somalense]]'' Thulin & Warfa: een verwant van ''Cyclamen persicum''. In 1986 gevonden in Noordoost-Somalië.

<gallery widths="220px" heights="220px">
Cyclamen africanum hy.jpg|''Cyclamen africanum''
Cyclamen cilicium01.jpg| ''Cyclamen cilicium''
Bestand:Cyclamen colchicum 13-10-2009.jpg|''Cyclamen colchicum''
Cyclamen hederifolium ssp confusum1.jpg|''Cyclamen confusum''
Cyclamen cyprium.jpg| ''Cyclamen cyprium''
Cyclamen graecum04.jpg| ''Cyclamen graecum''
Cyclamen hederifolium.jpg| ''Cyclamen hederifolium''
Cyclamen intaminatum02.jpg|''Cyclamen intaminatum''
Cyclamen_mirabile02.jpg| ''Cylamen mirabile''
Cyclamen purpurascens 280803.jpg| ''Cyclamen purpurascens''
Cyclamen rohlfsianum02.jpg| ''Cyclamen rohlfsianum''
</gallery>

== Kweken van botanische soorten ==
Bij kweek in de tuin doen de cyclamen het uitstekend aan de voet van bomen of struiken. Cyclamen kunnen verschillende decennia leven. Er werden honderdjarige exemplaren van ''[[Cyclamen hederifolium]]'' gevonden, die in de 19e eeuw geplant werden en waarvan de knol een doorsnede van 30 cm had en meer dan 15 kg woog.

De winterharde soorten moeten zeer oppervlakkig geplant worden. Minder winterharde soorten moeten echter dieper – 5 à 10 cm diep – geplant worden. Niet winterharde soorten moeten, behalve in streken met een zachter klimaat – zoals het zuiden van Engeland en het westen van Frankrijk – gekweekt worden in een koude kas.

== Huiskamercyclaam ==
[[Bestand:CyclamenPink.jpg|thumb|Huiskamercyclaam]]
De huiskamercyclamen zijn tri- of tetraploïde cultivars van ''Cyclamen persicum'', die in vele kleurvarianten bestaan. Veel van deze [[cultivar|rassen]] zijn F1-[[Hybride (biologie)|Hybriden]]. Naast planten van normale grootte komen er ook rassen voor met miniplanten. Van [[zaaien]] tot het opkweken van een verkoopbare plant duurt twaalf tot vijftien maanden.

===Ziekten===
Cyclamen zijn gevoelig voor wortelrot en voor bladziekten. Ze staan het beste op een koele plek, want ze zijn niet goed bestand tegen de warmte binnenshuis. Gieten moet met mate gebeuren, bij voorkeur van onder af (op de schotel). Bemesten wordt afgeraden omdat dit leidt tot een overdadige groei van de bladeren ten koste van de bloei.

== Trivia ==
* Cyclamen bevatten '''''cyclamine''''', een [[triterpeen]]-[[saponine]], waarvan de hoogste concentratie in de knol aanwezig is. De inname van cyclamine veroorzaakt een zware irritatie die zich uit door hevige braakneigingen en overgeven. De inspuiting van cyclamine heeft een systemische uitwerking, die lijkt op die van het [[curare|indiaanse curare]] (verlamming). In het ''Répertoire de Pharmacie''<ref name="autogenerated1" /> kan men lezen:
:''... principalement en Calabre, on fait usage des tubercules de Cyclamen pour la pêche du poisson d’eau douce. ... le jus de Cyclamen, en quantité qui varie de 1 à 4 grammes, produit la mort, mais moins énergiquement que le curare'' ('''Nl:''' ... vooral in Calabrië gebruikt men de knollen van de cyclaam om zoetwatervissen te vangen. ... één tot vier gram van het sap van de cyclaam veroorzaakt de dood, wel minder snel dan het curare).
* In [[Japan]] is de cyclaam de heilige bloem van de liefde.

== Noten en referenties ==
{{References}}

== Bronnen ==
* Grey-Wilson C. - ''Cyclamen: A Guide to Gardeners, Horticulturists and Botanists'' (New edition), [[Timber Press]] Inc., Portland, Oregon, 2003 {{ISBN|088192587X}}
* Réginald Hulhoven, ''Bijzondere Planten uit de Sleutelbloemfamilie''
# I: '' Winter- en lentebloeiende cyclamen'', De Tuinen van Eden, 21: 99-105, 2004
# II: ''Zomer- en herfstbloeiende cyclamen'', De Tuinen van Eden, 22: 6-11, 2005

== Externe links ==
* {{en}} [http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=500649 ITIS Report – ''Cyclamen'']
* {{en}} [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?mode=Info&id=59973&lvl=3&p=has_linkout&lin=f&keep=1&srchmode=1&unlock NCBI Taxonomy – ''Cyclamen'']
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20120921034835/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/genus.pl?3232 NPGS-GRIN information – ''Cyclamen'']
* {{en}} [http://www.environment.gov.au/biodiversity/trade-use/lists/cites/pubs/cites.pdf List of CITES Species ] [https://sea.unep-wcmc.org/isdb/CITES/Taxonomy/tax-genus-result.cfm?displaylanguage=eng&source=plants&Genus=7998 – ''Cyclamen'']{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot}}
* {{en}} [http://www.cyclamen.org The Cyclamen Society]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20070928141404/http://www.imep-cnrs.com/affre/publispdf/Thompson%20et%20al%202005.pdf John D. Thompson, Sébastien Lavergne, Laurence Affre, Myriam Gaudeul & Max Debussche, Ecological differentiation of Mediterranean endemic plants]
* {{en}} [https://www.cbif.gc.ca/pls/pp/ppack.info?p_psn=223&p_type=all&p_sci=sci&p_x=px&p_lang=en Canadian Poisonous Plants Information System: ''Cyclamen persicum'']{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot}}
* {{fr}} [http://books.google.com/books?id=2fEKAAAAYAAJ&pg=PA224&lpg=PA224&dq=cyclamine+chemistry&source=web&ots=378VOcCFim&sig=4ZypW7t1vmnpm3pkFfYIwg9Vnhk#PPA223,M1 Répertoire de pharmacie – Sur le cyclamen]
* {{en}} [https://archive.today/20130801115428/http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1599755 Chris Yesson & Alastair Culham, A phyloclimatic study of Cyclamen]

{{Commons|Cyclamen}}
{{Navigatie Cyclamen}}
{{Navigatie Primulaceae}}

[[Categorie:Sleutelbloemfamilie]]
[[Categorie:Kamerplant]]
[[Categorie:Vaste plant]]