Gebruiker:Ciell/Wikipedia en het Nederlands journaille

Nav Wikipedia en Henk Bleker in de Kink-podcast 2-9-2022

Het schrijven van een encyclopedisch artikel vereist specifieke vaardigheden. Je wordt als schrijver geacht een afweging te maken over de betrouwbaarheid van je bronnen, en ook vooral verder te kijken dan de resultaten die een zoekmachine als Google je geeft. Je kunt geen eigen conclusies trekken op basis van de gevonden informatie: als encyclopedist is dat niet je plek. De kennis in een encyclopedisch artikel dient al eerder gepubliceerd te zijn, en heeft liefst een peer-review ondergaan. Zo niet, probeer dan ten minste het onderwerp van verschillende kanten te belichten.

De Nederlandstalige Wikipedia vierde dit jaar haar 21ste verjaardag. Dit betekent dat er nu een generatie van journalisten en medewerkers in de media is, die een wereld zonder de online encyclopedie niet kent. Waar de eerste tien jaar op de scholen nog werd gedoceerd: "Wikipedia is onbetrouwbaar!", lijken redacties steeds zwaarder te gaan leunen op deze bron voor hun eerste informatie. Sterker nog, af en toe krijgt de encyclopedie mailtjes vanuit de redacties met verzoeken om meer informatie, of over de voorwaarden van hergebruik van de tekst in het Wikipedia-artikel. Licentietechnisch mag dit, maar de journalistiek dient zich ervan bewust te zijn dat de encyclopedie wordt gebouwd op onder andere hun journalistieke publicaties en dat je wilt voorkomen om samen in een bevestigings-loop terecht te komen, waarbij Wikipedia de media aanhaalt als referentie, en de media vervolgens weer naar Wikipedia verwijst als bron.

Ik zou daarom willen pleiten voor meer aandacht op de media-opleidingen over Wikipedia. En dan niet een enkele middag, maar breder. Er zijn veel vaardigheden die nodig zijn om een goed encyclopedisch artikel te schrijven, die voor studenten ook zeer interessant zijn om onder de knie te krijgen. Het doen van een goed vooronderzoek dus, maar ook onder andere het taalgebruik, de toon, en structuur en opbouw van een artikel. Vervolgens het ontvangen en verwerken van feedback en kritiek op je artikel (Wikipedianen zijn superkritisch op elkaars publicaties!), en dat nog de visuele presentatie: welke afbeeldingen gebruik je, hoeveel gebruik je er? Zijn er grafieken die je woorden kunnen ondersteunen en de lezer helpen de artikelinhoud te begrijpen? Verder moet men een basale kennis hebben van auteursrechten: niet alles is voor altijd van de maker, auteursrechten zijn tijdelijk. Een maker van tekst of een afbeelding kan er zelfs voor kiezen (zoals Wikipedia ook doet) om al bij publicatie af te zien van een deel of zelfs van alle rechten die de maker heeft. Dit maakt hergebruik voor iedereen makkelijker, hoewel er soms nog enkele kleine voorwaarden zijn zoals het noemen van de naam van originele de maker bij hergebruik.

Wikipedia is niet meer weg te denken: we zijn er al 20 jaar, en we zijn niet van plan om nog weg te gaan. Daarom: meer voorlichting, meer opleiding, en als gevolg daarvan hopelijk meer vrije kennis en meer vrijwilligers voor de encyclopedie.