George Santayana
George Santayana, geboren Jorge Agustín Nicolás Ruiz de Santayana y Borrás (Madrid, 16 december 1863 – Rome, 26 september 1952) was een Spaans-Amerikaans schrijver, dichter en filosoof. Hij hield zijn leven lang de Spaanse nationaliteit, maar schreef al zijn werken in het Engels.
Leven en werk
Santayana verhuisde op 9-jarige leeftijd naar de Verenigde Staten. Hij studeerde aan de Harvard-universiteit en later te Berlijn en te Cambridge. Tot 1912 doceerde hij vervolgens zelf filosofie te Harvard (waar hij onder meer T.S. Eliot onder zijn leerlingen telde), daarna vestigde hij zich als literator in Frankrijk, tijdens de Eerste Wereldoorlog in Engeland en uiteindelijk in Italië.
Santayana begon zijn loopbaan als schrijver van lucide, beschouwende gedichten: Sonnets and Other Verses (1894). Hij werd echter vooral bekend door zijn omvangrijk filosofisch en kritisch oeuvre, dat geroemd werd om zijn artistieke kwaliteit en zijn beheerste, poëtische stijl. Tegenover de moderne wereld neemt hij een sceptische houding aan. Als tegenstander van het utilitarisme en pragmatisme bepleit hij een ‘redelijk leven’, gebaseerd op het Griekse ideaal van schoonheid en goedheid.
Santayanas hoofdwerken zijn The Life of Reason (1905-1906) en The Realms of Being (1927-1940). In het eerste wordt kritiek geleverd op de beperktheid van de rede op alle gebieden van de menselijke activiteit (godsdienst, kunst, wetenschap, enzovoort). In het tweede werk worden de vier ‘realms’ van materie, essentie, waarheid en geest nauwkeurig onderzocht.
Santayana schreef ook nog tal van andere filosofische werken, veel kritieken, een autobiografie en één roman: The Last Puritan (1935). Deze “biographie romanceé” speelt zich af tijdens de ondergang van het Calvinisme in New England en schetst op ironische wijze de contrasterende waarheden van een puritein en een hedonist. Dit boek wordt wel gezien als Santayanas meest toegankelijke werk en werd een bestseller.
Citaten
"Fanatisme bestaat eruit dat je dubbele pogingen onderneemt als je je doel bent vergeten"
"Wie de geschiedenis niet kent is gedoemd ze te herhalen" (1905)
Bibliografie (selectie)
- The Sense of Beauty (1896)
- The Life of Reason (1905/06)
- Three Philosophical Poets (1910)
- Soliloquies in England and Later Soliloquies (1922)
- Scepticism and Animal Faith (1923)
- Dialogues in Limbo (1925)
- Platonism and the Spiritual Life (1927)
- The Realms of Being (1927-1940)
- The Realm of Matter (1930)
- Some Turns of Thought in Modern Philosophy (1933)
- The Last Puritan (1935)
- Obiter Scripta (1936)
- The Idea of Christ in the Gospels; or, God in Man: A Critical Essay (1946);
- Nederlands: God in de mens - de christusidee in de evangeliën (2007)
Literatuur en bronnen
- A. Bachrach e.a.: Encyclopedie van de wereldliteratuur. Bussum, 1980-1984. ISBN 90-228-4330-0
- Irving Singer: George Santayana, Literary Philosopher. Yale University Press, 2000.