Brontekst bekijken van Germaanse goden

[[Bestand:Old norse, ca 900.PNG|thumb|Verspreiding van het [[Oudnoords]] rond 900. Rood: Oudwestnoordse dialecten; Oranje: Oudoostnoordse dialecten; Blauw: Oudgotisch; Groen en geel: West-Germaanse talen.]]

'''Germaanse en Noordse goden''' zijn goden uit de godenwereld uit het noorden van [[Europa (continent)|Europa]]. Het pantheon van de Germaanse en Noordse goden is over een ruime tijdspanne ontstaan en er hebben indertijd talloze invloeden meegespeeld, waaronder niet het minst de [[Grote Volksverhuizing|volksverhuizing]]en. Er was niet zoiets als 'dé [[Germanen#Germaanse stammen|Germanen]]'. Dit is een verzamelnaam voor min of meer losse stammen of etnieën die gebieden in het midden en het noorden van Europa bevolkten. De stammen konden zich in de eerste eeuwen na onze jaartelling onderling verstaanbaar maken, omdat zij dialecten spraken van dezelfde taal: het [[Oergermaans]].

Rond het jaar [[1000]] was ook het noorden [[kerstening|gekerstend]], maar de overlevering van oude godheden overleefden middels de [[literatuur]], zij het vaak vervormd, vermomd en vermengd. Er is met name literatuur overgeleverd over de goden waarin in [[Scandinavië]] in de [[Vikingen|Vikingtijd]] werd geloofd. Over Germaanse goden uit andere gebieden en periodes is veel minder bekend.

==Overzicht Noordse goden ==
Onderstaande tabel is een overzicht dat werd opgemaakt vanuit de [[Edda]]. De godheden staan ongeveer in de volgorde vermeld waarin zij ook daar in voorkomen in de [[Gylfaginning]], een woordenstrijd tussen drie gedaanten van [[Odin (god)|Odin]], namelijk 'Hoog', 'Evenhoog' en 'Derde' en een zekere [[Gangleri]] waarvoor de Zweedse koning [[Gylfi]] zich uitgeeft nadat hij in het geheim in [[Asgaard]] is doorgedrongen. (De volgorde lijkt overeen te komen met belangrijkheid en/of verwantschap.) Er is eerst sprake van 12 [[Asen (mythologie)|Asen]] en 14 [[Asin (mythologie)|Asin]]nen (atmosferische godheden). Daarnaast worden echter nog een aantal afstammelingen, verwanten en gezellen vermeld, die blijkbaar mettertijd mee op de Asenlijst mochten. Elders wordt ook melding gemaakt van een tweede categorie goden, de [[Wanen]] (aardgoden). Na een strijd tussen deze twee soorten had een verzoening plaats met uitwisseling van soortgenoten om dat te bezegelen.

{| class="wikitable" width="100%"
! Noordse Naam || Germaanse Naam || Functie || Echtgenote(n) || Verblijf || Vervoer || Attributen || Opmerkingen
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Odin (god)|Odin]]'''
| [[Wodan]]
| Oudste [[Asen (mythologie)|Ase]], oppergod; kennis, wijsheid, strijd
| Frig
| [[Gladsheimr]] waar zijn zetel [[Hlidskjalf]] staat
| [[Sleipnir]]
| Ring [[Draupnir]], medekelk, speer, raven: [[Huginn en Muninn]]
| Zoon van Bur en Bestla
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Frigg (godin)|Frig]]'''
| Frigga
| [[Asin (mythologie)|Asin]]
| Odin
| [[Fensalir]]
| Wagen getrokken door katten met leidsels van bloeiend vlas
| Sleutelbos, blauwe mantel, rode jurk, veer
| Moedergodin, wordt ook Saga genoemd
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Thor]]'''
| Donar
| Ase; sterkste ase, slaat rijpreuzen en bergreuzen schedel in met zijn hamer [[Mjölnir]]
| [[Sif]]
| [[Bilskirnir (mythologie)|Bilskirnir]] in [[Thrudheim|Thrudvangar]] met 5x100+40 vertrekken
| [[Tandgniostr en Tandgrisnir]] (bokken)
| [[Mjölnir]], Krachtgordel, IJzeren handschoenen
| Zoon van Odin en [[Jörd]]; verdedigt [[Asgaard]] en [[Midgaard]]
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Baldr]]'''
| Balder
| De beste en mooiste en wijste welsprekendste en genadigste
| [[Nanna (godin)|Nanna]]
| [[Breidablik]] in Asgaard
| Paard
| [[Hringhorni]] en erft [[Draupnir]]
| ‘Zijn raad wordt nooit gevolgd’; god van het wenen
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Njord (mythologie)|Njörd]]'''
| Njord
| Wane; regelt waaien van de wind, zee en vuur, rijk en vermogend
| Skaði
| [[Nóatún]] in Asgaard
|
|
| Uit [[Vanaheim]]r, geruild met [[Hœnir]]; god van voorspoed
|- style="background:#eeeeee"
|'''[[Skaði]]'''
| Skadi
| Wane; boogschieten en skiën, schoonheid
| Njǫrð
| [[Þrymheimr|Thrymheimr]]
|
| Boog
| Andere namen: Öndurgud, Öndurdis
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Freyr (god)|Freyr]]'''
| Fro/ Frea
| Wane; machtig mooi; regen en zon, vruchten en vrede
| [[Gerd (mythologie)|Gerd]]
| [[Alfheim]]
| [[Skíðblaðnir]] (opplooibaar schip) en everwagen
|
| Zoon van Njord en Skadi, God van jaargroei en voorspoed
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Freyja (godin)|Freyja]]'''
| Frîia
| Wane; mooi machtig (‘''frova''’), voortreffelijkste; liefdesgedichten
| [[Óðr|Ód]]
| [[Folkvangr]] en [[Sessrumnir]] in Asgaard
| Wagen met twee katten
| Halssnoer [[Brísingamen]]
| Helft van de strijders is voor haar; weent rood goud om verdwaalde Ód, heeft veel namen door het reizen om hem te zoeken
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Hnoss]]'''
|
| Al het mooie heet zo
|
|
|
|
| Dochter van Freyja en Od
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Týr]]'''
| Ziu / Tîw
| Ase. Stoutmoedigste, wijst zege toe, wijs
|
|
|
| Eenhandig
| 'Geen vredestichter'
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Bragi]]'''
|
| Ase; wijsheid, poëzie, retoriek en woordspel
| Iðun
|
|
| Lange baard
| Schepper van de dichtkunst
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Iðunn]]'''
|
| Bewaart in kist appelen voor verjonging van de goden
| Bragi
|
|
|
|
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Heimdall]]'''
| Heimdal
| Witte Ase, groot en heilig, had negen zustermoeders, brugbewaker tegen de reuzen
|
| [[Himinbjörg]] in Asgaard bij [[Bifröst]]
| Paard [[Gulltoppr]]
| Gouden tanden; minder slaap dan een vogel nodig, ziet overdag en 's nachts 100 mijl ver; hoort gras en wol groeien; [[Gjallarhoorn]] schalt in alle werelden
| Vijand van Loki
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Hodr]]'''
| Hödur
| Ase. Blind en sterk
|
|
|
|
| Doder van Baldr
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Vidar]]'''
|
| Ase. Zwijgzame ase bijna zo sterk als Thor
|
| [[Vidi]]
|
| Schoen met dikke zool of IJzeren schoen
| Doodt [[Fenrir (mythologie)|Fenrir]]
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Vali|Váli]]'''
|
| Ase; moedig en goed schutter
|
| [[Valaskjálf]]
|
|
| Zoon van Odin en Rind; vijand van Höd, die hij doodt
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Ullr|Ull]]'''
| Uller
| Ase; boogschutter skiloper, mooi, strijder
|
| [[Ydalir]]
|
|
| Zoon van Odin en [[Sif]], stiefzoon van Thor
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Hœnir]]'''
|
| Vlugge ase of langpoot
|
|
|
|
|
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Fosite|Forseti]]'''
|
| Ase; verzoener, rechtspreker
|
| [[Glitnir]] in Asgaard
|
|
| Zoon van Baldr en [[Nanna (godin)|Nanna]]
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Loki]]''' of '''[[Loki|Loptr]]'''
| Loki
| Mooi en knap, boosaardig en grillig; sluwheid
| [[Sigyn]]
| Overal
|
|
| Zoon van reus [[Farbauti (mythologie)|Farbauti]] en reuzin [[Laufey]]
|- style="background:#e6f3ff"
| '''Loki''' of '''Loptr'''
| Loki
| Boosaardig, sluw, grillig
| reuzin [[Angrboða]]
| Overal
|
|
| Nageslacht: [[Fenrir (mythologie)|Fenrir]]; [[Midgaardslang|Jörmungandr]] (Midgaardslang) en [[Hel (godin)|Hel]]
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Sága]]'''
|
| Asin
| Odin
| [[Sökkvabekkr]]
|
|
| Andere naam van Frig
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Eir]]'''
|
| Asin Heelmeesteres
|
|
|
|
|
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Gefion]]'''
| Gifioen
| Asin, ongehuwd; rukte [[Seeland (eiland)|Seeland]] (Selund) uit [[Zweden]] weg
|
|
|
|
| Haar dienen alle vrouwen die ongehuwd sterven
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Fulla]]'''
|
| Asin; deelt Frigs geheimen
|
| Zorgt voor Frigs kousen en schoeisel
|
| Los haar met gouden band; draagt kistje van Frig
|
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Sjöfn]]'''
|
| Asin. Richt gedachten van mannen en vrouwen op de liefde
|
|
|
|
| Een minnaar heet ''[[sjafni]]''
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Lofn]]'''
|
| Asin. Mild en goed, bemiddelend bij [[Odin (god)|Alvader]] bij verboden omgang tussen seksen
|
|
|
|
| ‘ver''lof''’ en ‘''lov''en’
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Vár]]'''
|
| Asin. Zij luistert naar eden en afspraken
|
|
|
|
| ‘''waar''borgen’, trouw
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Vör]]'''
|
| Asin. Wijs en nieuwsgierig, niets is haar verborgen
|
|
|
|
| ‘ge''waar''’ worden
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Syn (mythologie)|Syn]]'''
|
| Asin. Deurbewaakster in de hal
|
|
|
| Betwisting op het [[Ding (rechtspraak)|thing]]
| ‘''Syn voor de deur zetten''’ = iets betwisten
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Hlín]]'''
|
| Asin. Waakt over mensen die men tegen gevaar in bescherming neemt
|
|
|
|
| ‘''[[hleina]]''’ = zichzelf beschermen, Hoedster = andere naam van Frig
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Snotra]]'''
|
| Asin. Verstandig bescheiden
|
|
|
|
| ‘''[[snotr]]''’ = bescheiden man of vrouw
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Gná]]'''
|
| Asin. Boodschapster van Frig
|
|
| Paard Hófvarpnir, berijdt wolken en water
|
| ‘''[[gnaefar]]''’ = hoog oprijzen
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Sól]]'''
| Sunna
| Wane; zonnegodin
|
|
| Strijdwagen getrokken door de twee paarden, Arvakr en Alsvidr
|
|
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Ran (godin)|Ran]]
|
| Zeegodin
| Aegir (zee)
|
|
|
|
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Jörd]]'''
| Ertha 
| Asin van de aarde
|
|
|
|
| Moeder van Thor, oorspronkelijk een Vane
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Rind]]'''
|
| Asin
|
|
|
|
| Moeder Vali
|}

==Overzicht continentaal Germaanse goden ==
Hieronder volgt een overzicht dat het overzicht hierboven aanvult. Alleen worden hieronder de goden benoemd die specifiek (ook) bekend zijn van de continentale Germanen. Deze godheden worden genoemd bij, onder anderen, de Romeinse geschiedschrijvers [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]], [[Plinius de Oudere|Plinius]] en de Angelsaks [[Beda]]. Van veel goden is geen uitgebreide literatuur bekend.

{| class="wikitable" width="100%"
! Germaanse Naam || Noordse Naam || Functie || Attributen || Opmerkingen || Literatuur
|- style="background:#eeeeee"
| '''Wodan''', '''Woutan''', '''Weda''' 
| ''Odin''
| Oppergod, scheppergod
| Wolven, raven, achtbenig paard, speer
| [[Wilde Jacht]]
| [[Oudsaksisch doopgelofte]], [[Merseburger toverspreuken]], Beda, Edda
|- style="background:#e6f3ff"
| '''Donar''', '''Thunaer''', '''Tonger'''
| ''Thor''
| Dondergod
| Hamer
| Maakt met hamer bliksem en donder
| Oudsaksisch doopgelofte, Edda
|- style="background:#eeeeee"
| '''(H)irmin''', '''(H)ermen'''
| ''Jörmunr'' 
| Voorouder der [[Herminones]]
| De Saksen vereerden hem in hun [[Irminsul]]
| Naam betekent ''groots'', ''weids'', ''drager''
| [[Vita Karoli Magni]]
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Inguz (god)|Ing(uz)]]''', '''Ingwaz'''
| ''Yngvi''
| Voorouder van de [[Ingvaeones]], god van erfelijkheid; vernoeming, licht
| 
| Een Germaanse naam voor Freyr
| [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]]
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Istvae]]''' 
| 
| Voorouder der [[Istvaeones]]
| 
| 
| Tacitus
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Mannus]]'''
| 
| Vader voorouder-goden Hirmin, Ing en Istwa
|
| Naam betekent 'mens(heid)'
| Tacitus
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Tuïsto]]''' 
| 
| Oergod der Germanen, vader van Mannus
| 
| Uit de aarde ontstaan
| Tacitus
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Nerthus]]'''
|  
| [[Tellus (godin)|Aardgodin]], moedergodin, vruchtbaarheidsgodin
| Getrokken met paard en wagen
| Later bekend als Friia en/of Ertha
| Tacitus
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Ostara (godin)|Ostara]]''', '''Ēostre''' 
|  
| Vruchtbaarheidsgodin van de lente en de wedergeboorte
| Ei, haas
| Naam verwant aan ''oosten'', daar de zon opkomt
| [[Beda]], Angelsaksische kalender
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[saxnot|Saxnôt]]''', '''Seaxneat'''
| 
| Stamgod der Saksen; recht, oorlog, verbond
| 
| Verwant aan Tîw
| Oudsaksisch doopgelofte
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Vrouw Holle|Holda]]''' 
| ''[[Huldra]]''
| Onderwereld- en bosgodin; mooi; lang haar; staart van koe; gedaante wisselen, magie
| Wilde Jacht
| Folklore uit Scandinavië en [[Westfalen (streek)|Westfalen]]; verwant aan [[Huld]]
| Folklore uit Scandinavië en [[Westfalen (streek)|Westfalen]]; Edda
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Tanfana]]'''
|  
| 
| 
| Godin van Istvaeonen, stam der [[Marsi]]
| archeologie
|- style="background:#eeeeee"
| '''[[Hretha]]'''
|  
| 
| 
| Naam betekent ''de beruchte'', ''de zegevierende''
| [[Angelsaksische kalender]]
|- style="background:#e6f3ff"
| '''Balder''', '''Baldaeg'''
| ''Baldr''
| 
| 
|
| Beda, Edda; Merseburger toverspreuken
|- style="background:#eeeeee"
|'''Frigga''', '''Frija'''
| ''Frig''
|  
|
| Moeder der goden
| Beda, Edda
|- style="background:#e6f3ff"
| '''Fro''', '''Frea'''
| ''Freyr''
| Mannelijk [[fallussymbool]]
|
| Rijdend op een everzwijn
| Edda; volkslegenden
|- style="background:#eeeeee"
| 
| ''Freyja''
| Vrouwelijke seksualiteit
| 
| Verwant aan Ostara, mooiste der god(inn)en
| Merseburger toverspreuken
|- style="background:#e6f3ff"
| '''Ziu''', '''Tîw''', '''Thingsus'''
| ''Týr'' 
| Rechtvaardigheid, orde
| 
| God van het [[Ding (rechtspraak)|Thing]]
| archeologie
|- style="background:#eeeeee"
| '''Heimdal''', '''Heime'''
| ''Heimdall''
| Brugbewaker tegen de Hunen (reuzen)
| [[Gjallarhoorn]]
| Ziet overdag en 's nachts 100 mijl ver, hoort gras en wol groeien
| Merseburger toverspreuken; Edda
|- style="background:#e6f3ff"
| '''Sunna''', '''Sigel'''
| ''Sól''
| Zonnegodin
|
| [[Zonnestrijdwagen van Trundholm|Paard en wagen]] rijdend rond Midgaard; achternagezeten door [[Helhond]]
| Merseburger toverspreuken
|- style="background:#eeeeee"
| ''' Hertha , Ertha '''
| ''Jörd'' 
| [[Tellus (godin)|Aardgodin]]
|
| Verwant aan [[Gaia (mythologie)|Gaia]]
| Beda
|- style="background:#e6f3ff"
| '''[[Nehalennia (godin)|Nehalennia]]'''
| 
| beschermgodin voor zeelui en handelaars
| Hond, vruchten, lang gewaad, schelpdak van de altaarnis, bloemslingers
| West-Germaanse godin uit 2e en 3e eeuw na Chr.
| archeologie
|}

== Verwantschap ==
=== Stamboom van Odin ===
{{Stamboom Noordse mythologie Odin}}

=== Stamboom van Loki ===
{{Stamboom Noordse mythologie Loki}}

=== Stamboom van Njord ===
{{Stamboom Noordse mythologie Njord}}

== Referenties ==
* {{aut|[[Snorri Sturluson]]}} (1225): ''Over de noordse goden – Verhalen uit Edda en Heimskringla'', Nederlandse vertaling 1983 door P. Vermeyden, Meulenhoff, ISBN 9029019018

[[Categorie:Germaanse god| ]]
[[Categorie:Germaanse mythologie]]
[[Categorie:Noordse mythologie]]