Intellectueel (persoon)

Een intellectueel is een persoon met een grote algemene ontwikkeling en een goed ontwikkeld oordeelsvermogen die betrokken is bij het wetenschappelijk, maatschappelijk en cultureel debat. Intellectuelen worden vaak beschouwd als de hoeders en voortbrengers van de cultuur. De verzameling van intellectuelen in een maatschappij wordt soms aangeduid met het begrip intelligentsia.

Het begrip 'intellectueel' is in gebruik sinds de Dreyfusaffaire, toen een aantal mensen zich bekommerde om de onterechte veroordeling van kapitein Dreyfus. Deze mensen werden vervolgens intellectuelen genoemd.

Kenmerken

• Onafhankelijkheid. Het standpunt van de intellectueel is niet gebonden aan specifieke belangen, waardoor hij vrij is om aan elke belanghebbende partij in een kwestie kritische vragen te stellen. De intellectueel verdedigt soms het standpunt van de universaliteit. Een waarde die door intellectuelen regelmatig wordt toegejuicht, is het vermogen een onafhankelijk en autonoom leven te leiden.
• Kritisch denken. Een intellectueel vraagt graag aandacht voor wat anderen het liefst vergeten. Hij neemt vaak het voortouw in een aanval op de gevestigde orde en op gangbare opvattingen en conventies.
• Betrokkenheid. De intellectueel is veelal betrokken bij de toestand in de wereld met betrekking tot waarheid, gerechtigheid, meningsvorming en smaak. Hij gaat er meestal van uit dat hij maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft en politiek stelling moet nemen. Intellectuelen worden daarom soms het geweten van de natie of de wereld genoemd.

Invloed

Hoewel verschillende intellectuelen verschillende ideeën hebben, hebben zij het verlangen invloed uit te oefenen op de wereld gemeen. Aan intellectuelen is in het verleden vaak een grote invloed toegedicht. Het gezag van de intellectueel berust op de aanspraak dat hij namens de gehele samenleving optreedt en spreekt.