Bolwerk (bouwwerk)

Rondeel in de Belgische stad Binche

Een bolwerk is een uitbouw in een verdedigingsmuur of -wal van waaruit flankerend vuur kon worden gegeven.

Het woord 'bolwerk' wordt over het algemeen gebruikt als Nederlandstalige benaming voor een bastion. De term bolwerk kan men verder voor andere soorten verdedigingswerken gebruiken, bijvoorbeeld rondeel of bastei (zoals deze door Albrecht Dürer waren ontworpen). Ook een aarden verdedigingswerk voor een stadspoort, zoals deze wel eens werden aangelegd om stadsmuren te versterken tegen kanonvuur, worden aangeduid met 'bolwerk'.

Een bolwerk is meestal qua oppervlak groter en uitgebreider dan een waltoren.

Het woord kan ook in nog algemenere zin gebruikt worden om een belangrijk punt (fort of vesting) in een verdedigingslinie aan te duiden.

In het Frans werd het woord 'bolwerk' overgenomen als boulevard, om daarmee een brede weg op een voormalige vestingwal aan te geven. Later werd de term ook gebruikt voor lange, brede wegen in het algemeen. In deze betekenis is boulevard weer overgenomen in het Nederlands.

Zie ook de Alfabetische lijst van vestingbouwkundige termen.

Trivia

• Het woord bolwerk wordt ook wel in overdrachtelijke zin gebruikt voor een organisatie of bedrijf waar voornamelijk een bepaalde groep mensen de dienst uitmaakt, zoals in "De consultancy is nog steeds een mannenbolwerk" of "Oost-Groningen is steeds minder een NCPN-bolwerk".