Stikmat

Stikmat met dubbelschaak en dameoffer

Er is bij het schaken sprake van een stikmat als de koning schaak staat, alle vluchtvelden door zijn eigen stukken zijn geblokkeerd en het schaak niet kan worden opgeheven. De koning stikt als het ware, en staat schaakmat.

Aangezien alleen een paard over andere stukken kan springen, kan stikmat alleen door een paard worden gegeven.

Voorbeelden

Er zijn verscheidene voorbeelden van een stikmat bekend, maar de meest kenmerkende is die welke ontstaat na een dameoffer, soms voorafgegaan door een dubbelschaak. Wit is aan zet en speelt Dg8†. Zwart kan de witte dame niet met de koning slaan en moet dus T×g8 spelen. Nu speelt wit Pf7 mat en de koning is "gestikt".

8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h Wit is aan zet

8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h De zwarte koning is "gestikt"

Stikmat in de opening

Stikmat kan ook in de opening voorkomen.

Blackburne Shilling gambiet

8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h Amateur - Blackburne: 0-1

Dit gambiet is genoemd naar Joseph Blackburne die er veel mee won als hij in cafés om geld (meestal een shilling) speelde. 1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-c4 Pc6-d4? Geen sterke zet, maar niet meteen te weerleggen. Wit kan 4.Pc3 of 4.0-0 doen en staat dan prima. 4. Pf3×e5? Een aanval op de kwetsbare pion f7. 4 ..... Dd8-g5! 5. Pe5×f7?? Ziet er heel aantrekkelijk uit, een vork op dame en toren. 5 ..... Dg5×g2 6. Th1-f1 Om de toren te redden. Maar daarmee wordt de koning door eigen stukken omringd. 6. ..... Dg2×e4† 7. Lc4-e2? 7. De2 is minder dodelijk, maar dan sneuvelt de dame. 7. ..... Pd4-f3 #

Boedapestgambiet

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	Stand na 8. ... Pd3#

In het Boedapestgambiet zit een val die tot stikmat kan leiden:
1. d2-d4 Pg8-f6
2. c2-c4 e7-e5
3. d4×e5 Pf6-g4
4. Lc1-f4 Pb8-c6
5. Pg1-f3 Lf8-b4+
6. Pb1-d2 Dd8-e7
7. a2-a3 Pg4×e5
8. a3×b4?? Pe5-d3 mat

Caro-Kann

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	Stand na 6. Pd6#

In de Caro-Kann komt de volgende zettenreeks regelmatig voor:
1. e2-e4 c7-c6
2. d2-d4 d7-d5
3. Pb1-c3 d5×e4
4. Pc3×e4 Pb8-d7
5. Dd1-e2!? Pg8-f6??
6. Pe4-d6 mat.

Trivia

De prent Metamorphose van Escher toont een stelling in een schaakpartij van waaruit stikmat kan worden gegeven.

Bronnen, noten en/of referenties