Brontekst bekijken van Vogelmelk

{{Taxobox
| type = plant
| naam = Vogelmelk
| afbeelding = Ornithogalum umbellatum Vogelmelk.JPG
| afbeeldingtekst = De bloem lijkt op een ster.
| rijk = [[Planten|''Plantae'']] (Planten)
| stam = ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
| klasse = ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
| clade1 = [[Bedektzadigen]]
| clade2 = [[Eenzaadlobbigen]]
| orde = ''[[Asparagales]]''
| familie = ''[[Asparagaceae]]'' (Aspergefamilie)
| onderfamilie = ''[[Scilloideae]]'' [&nbsp;APG&nbsp;III&nbsp;]
| taxon = [[geslacht (biologie)|geslacht]]
| w-naam = ''Ornithogalum''
| auteur = [[Carl Linnaeus|L.]]
| datum = 1753
| afbeeldingII = GewoneVogelmelk-plant-hr.jpg
| afbeeldingIItekst = Gewone vogelmelk, overzicht van de gehele plant
| afbeeldingIII = Ornithogalum nutans bloemen.jpg
| afbeeldingIIItekst = Knikkende vogelmelk, bloeiwijze
| afbeeldingIV =  Vogelmelk (Ornithogalum). Gesloten bloemknop. 01-05-2022 (d.j.b.) 01.jpg
| afbeeldingIVtekst = Gesloten bloemknop
}}

'''Vogelmelk''' (''Ornithogalum'') is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van [[bolgewas]]sen uit de [[aspergefamilie]] (''Asparagaceae''). Eerder werd het geslacht bij de [[hyacintenfamilie]] (''Hyacinthaceae'') ingedeeld. De [[botanische naam]] ''Ornithógalum'' is afkomstig van de [[Oudgrieks]]e plantennaam ὀρνιθόγαλον, ''ornithogalon'', die vogelmelk betekent (ὄρνις, ''ornis'' = vogel, γάλα, ''gala'' = melk).

De meeste soorten komen van nature voor in [[Zuid-Europa]] en [[Klein-Azië]], al zijn er ook een aantal soorten die van nature voorkomen in [[Zuid-Afrika]].

== Kenmerken ==
De trosvormig gegroepeerde bloemen staan op stelen die ontspringen in de oksels van lancetvormige, schutbladen. De [[bloem (plant)|bloemen]] hebben zes [[kroonblad]]en met op het midden van de achterzijde een duidelijk herkenbare groene streep.

De vrucht is een zeshoekige [[doosvrucht]] en bevat zwarte zaden.

De vogelmelksoorten hebben een 3 cm brede bol, van waaruit kleinere nevenbollen kunnen ontstaan. De lijnvormige bladeren spruiten hier grondstandig uit voort. Ze zijn wat vlezig.

== Soorten in de Lage Landen ==
* [[Bosvogelmelk]] (''O. pyrenaicum''), ook wel Pruisische asperge of Pyrenese vogelmelk genoemd. De bloemstengel wordt 1 m hoog, de bloemtrossen worden 30-50 cm groot. Na de bloei blijven de bloemen geopend.
* [[Gewone vogelmelk]] (''O. umbellatum'')
* [[Knikkende vogelmelk]] (''O. nutans'')
* [[Piramidevogelmelk]] (''O. pyramidale'') ([[Adventief (biogeografie)|adventief]] in Noordwest-Europa voorkomend) is 40-80 cm hoog en afkomstig uit Zuid-Europa en Klein-Azië. De witte bloemen verschijnen in juni-juli in rijke trossen, die in het begin van de bloei piramidevormig zijn. De bloemblaadjes draaien na de bloei ineen.

== Andere soorten ==
Naast bovengenoemde soorten omvat dit geslacht:
* ''[[Ornithogalum arabicum|O. arabicum]]'' is een 30-80 cm hoge soort die begin zomer bloeit met komvormige witte bloemen. De plant overleeft in ons klimaat alleen zeer zachte winters.
* ''[[Ornithogalum balansae|O. balansae]]'' is inheems in [[Anatolië]], het bloeit in maart-april met een groot aantal stervormige witte bloemen.
* ''[[Ornithogalum caudatum|O. caudatum]]'' is inheems in [[Zuid-Afrika]], die hier lang populair was als kamerplant of kasplant. In Noordwest-Europa is deze plant met haar 30-60 cm lange bladeren en 9-10 cm brede knol niet winterhard. De 90 cm lange bloeistengel zit vol witte bloemen, en is uitstekend bruikbaar als snijbloem.
* ''[[Ornithogalum dubium|O. dubium]]'' komt van origine uit [[Zuid-Afrika]], en wordt tegenwoordig als kamerplant geteeld. De plant heeft een tot drie bloemstelen met fel oranjegekleurde bloemen. De soort wordt in de handel ook wel ''Ornithogalum aureum'' genoemd.
* ''[[Ornithogalum narbonense|O. narbonense]]'' komt van nature voor in het Midden-Oosten. De bloemen zijn stervormig.
* ''[[Ornithogalum thyrsoides|O. thyrsoides]]'' wordt wel zuidenwindlelie genoemd. Deze tot 70 cm hoge soort bloeit afhankelijk van de planttijd begin voorjaar of begin zomer met dichte aren van komvormige, 3 cm grote witte bloemen. Ook deze soort is in Noordwest-Europa slechts half winterhard. Omdat ze daar niet winterhard zijn, moeten ze er in kassen gekweekt worden. In Zuid-Afrika worden ze veel als snijbloem gekweekt.

== Toepassingen ==
{{Twijfel-gedeelte|Onderstaande geldt niet voor het hele geslacht ('''de''' plant).|2020|03|20}}
De bollen van de plant zijn eetbaar, vergelijkbaar met [[grote schorseneer|schorseneer]].{{Bron?||2022|05|10}} De stengel met bloemknop van de bosvogelmelk wordt op dezelfde manier als asperges gegeten (in Parijs zeer gewild) en heet daar "asperges de bois", niet te verwarren met de echte bosasperge (''Asparagus acutifolius'').

== Externe links ==
* {{Link eFloras|1|123199|Ornithogalum}}
* {{Link eFloras|11|123199|Ornithogalum}}
* [http://www.floriterapia.com/giardino/29.htm fitoterapia] {{it}} gewone vogelmelk
* {{Link FloraBase|Ornithogalum|054h|g|391}}
* {{Link NCBI|51466|Ornithogalum}}

{{Navigatie Asparagaceae}}

[[Categorie:Aspergefamilie]]