Wikipedia:Transliteratie- en transcriptiegids/Armeens
De onderstaande tabellen geven de verschillen in transliteratie aan vanuit het Oost-Armeens (het Armeens zoals gebruikt in Armenië) naar het Duits, Engels en Nederlands. Op deze wijze kan worden nagegaan hoe deze naar het Nederlands zou moeten worden getranslitereerd, wanneer je het Armeens niet machtig bent en/of de oorspronkelijke Armeense naam bijvoorbeeld niet vermeld en wel de Engelse of Duitse transliteratie. Voor het West-Armeens dat door de Armeense diaspora wordt gebruikt, zie de transcriptie in Armeens alfabet.
Geaspireerde medeklinkers (achtervoegsel ' of achtervoegsel h) worden net als bij het Georgisch niet onderscheiden. Dit omdat de weergave van de aspiratie in geen enkele algemene publiekstranslitteratie wordt meegenomen.
De letter 'ղ' (r, g of gh: Franse r, IPA: /ʁ/) ligt qua klank dicht tegen de g aan en in de praktijk wordt daarom net als in andere talen meestal gh (soms g) gebruikt in plaats van 'r'.
Verschillen per letter
[bewerken | brontekst bewerken]In onderstaande tabel zijn de verschillen per letter terug te zien.
| Letter | Armeens | Nederlands | Engels | Duits | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|---|---|
| խ | Շախիկյան | Sjachikjan | Shakhikian | ||
| Ե | Եղիազարյան | Jegiazarjan | Yegiazarian | Jegiazarjan | |
| ջ | Բաբուջյան | Baboedzjan | Babujian | Babudschjan | |
| շ | Սիրանուշ | Siranoesj | Siranush | Siranusch | |
| չ | Մուկուչյան | Moekoetsjan | Mukuchian | Mukutschjan | In dit geval wordt de չ (tsj) gevolgd door een յ (j), maar wordt deze j verkort 1 maal weergegeven. |
| կ | Մոնիկա | Monika | Monica | Monika | |
| Խ | Խանաղյան | Chanaghjan | Chanaghjan | Khanagyan | |
| յ | Հայրապետյան | Hajrapetjan | Hairapetian of Hayrapetyan | Hajrapetjan | |
| ո | Արզումանյան | Arzoemanjan | Arzumanyan of Arzoumanian (eigenlijk Frans) | Arsumanjan | Let op: ո zonder ւ transcriberen als o |
Transcriptietabel
[bewerken | brontekst bewerken]| Letter | Naam | Uitspraak naam | Uitspraak | Transcriptie |
|---|---|---|---|---|
| Ա ա | այբ | [aɪb]? | [ɑ]? | a |
| Բ բ | բեն | [bɛn]? | [b]? | b |
| Գ գ | գիմ | [gim]? | [g]? | g |
| Դ դ | դա | [dɑ]? | [d]? | d |
| Ե ե | եչ | [jɛtʃʰ]? | [ɛ]?, begin [jɛ]?1 | (j)e[1] |
| Զ զ | զա | [zɑ]? | [z]? | z |
| Է է | է | [ɛ]? | [ɛ]? | e |
| Ը ը | ըթ | [ətʰ]? | [ə]? | e |
| Թ թ | թո | [tʰo]? | [tʰ]? | t[2] |
| Ժ ժ | ժե | [ʒɛ]? | [ʒ]? | zj |
| Ի ի | ինի | [ini]? | [i]? | i |
| Լ լ | լյուն | [lʏn]?[3] | [l]? | l |
| Խ խ | խե | [χɛ]? | [χ]? | ch |
| Ծ ծ | ծա | [tsʼɑ]? | [tsʼ]? | ts |
| Կ կ | կեն | [kʼɛn]? | [kʼ]? | k |
| Հ հ | հո | [ho]? | [h]? | h |
| Ձ ձ | ձա | [dzɑ]? | [dz]? | dz |
| Ղ ղ | ղատ | [ʁɑtʼ]? | [ɫ]? | gh[4] |
| Ճ ճ | ճե | [tʃʼɛ]? | [tʃʼ]? | tsj |
| Մ մ | մեն | [mɛn]? | [m]? | m |
| Յ յ | հի | [hi]? | [h]?[5], [j]? | j |
| Ն ն | նու | [nu]? | [n]? | n |
| Շ շ | շա | [ʃɑ]? | [ʃ]? | sj |
| Ո ո | ո | [vo]? | [o]?, begin [vo]?[6] | (v)o[7] |
| Չ չ | չա | [tʃʰɑ]? | [tʃʰ]? | tsj[2] |
| Պ պ | պե | [pʼɛ]? | [pʼ]? | p |
| Ջ ջ | ջե | [ʤɛ]? | [ʤ]? | dzj |
| Ռ ռ | ռա | [ɾɑ]? | [ɾ]? | r |
| Ս ս | սե | [sɛ]? | [s]? | s |
| Վ վ | վեվ | [vɛv]? | [v]? | v |
| Տ տ | տյուն | [tʼʏn]?[8] | [tʼ]? | t |
| Ր ր | րե | [ɹɛ]?[9] | [ɹ]?[9] | r |
| Ց ց | ցո | [tsʰo]? | [tsʰ]? | ts[2] |
| Ւ ւ | n.v.t.[10] | [hʏn]? | [v]?[11] | v/oe |
| Փ փ | փյուր | [pʰjuɾ]? | [pʰ]? | p[2] |
| Ք ք | քե | [kʰɛ]? | [kʰ]? | k[2] |
| Օ օ | օ | [o]? | [o]? | o |
| Ֆ ֆ | ֆե | [fɛ]? | [f]? | f |
| Ու ու | ու | [u]? | [u]? | oe |
| և | և | [jɛv]? | [ɛv]? / [jɛv]?[12] | (j)ev[13] |
- ↑ Als beginklank je /jɛ/?, anders e /ɛ/?. De reden is dat de j /j/? uitvalt in samenstellingen.
- ↑ a b c d e Met aspiratie
- ↑ Bij het gebruik van de hervormde Armeense spelling (1922-1924; alleen van toepassing in Armenië) wordt de naam van <լ> uitgesproken als [ljun]?.
- ↑ De uvulaire tril: qua klank klinkt deze als een Franse r (als in het Franse Paris).
- ↑ Alleen in de klassieke spelling aan het begin van een woord en voor een stam binnen een woord.
- ↑ Als beginklank vo /vo/?, anders o /o/?. De reden is dat de /v/? uitvalt in samenstellingen. Bijvoorbeeld որդի (ordi, /voɹˈtʰi/? (zoon), maar քեռորդի (k‘eṙordi, /kʰeroɹˈtʰi/? (zoon van de oom aan moederszijde).
- ↑ Als beginklank 'vo', anders 'o' (uitzonderingen: ո՞վ en ովքե՞ր). De reden is dat de 'v' uitvalt bij samenstellingen.
- ↑ Bij het gebruik van de hervormde Armeense spelling wordt de naam van <տ> uitgesproken als [tʰyun]?.
- ↑ a b In de praktijk alleen in gebruik in het Oost-Armeens in Iran [ɹ]?. In het Oost-Armeens van Armenië is de klassieke Armeense [ɹ]? (ր) verplaatst naar [ɾ]?.
- ↑ In de hervormde spelling is deze letter vervangen door de eenklank <ու> die de [u]? ('oe') weergeeft.
- ↑ Meestal geeft het de /v/? weer, maar er zijn een aantal uitzonderingen. In Oudarmeens geeft աւ aan het begin van een woord (wanneer gevolgd door een medeklinker) een /au/? (als in dauw) weer. Bijvoorbeeld աւր (aur, /auɹ/?, dag). Door een klankverschuiving in de Middeleeuwen is deze uitspraak veranderd naar /oɹ/? en sinds de 13e eeuw wordt het geschreven als օր (ōr); de oorspronkelijke eenklank ու (geeft /ov/? weer of /ou/?) werd /u/?; de eenklank իւ (iw) geeft /ju/? weer. De spellingshervorming in Armenië verving ի (i) door յ (j) en ւ (v) door ու (oe), waarmee de tweeklank յու (joe) werd gevormd.
- ↑ Aan het begin van een woord
- ↑ Vooral als beginklank en in samengestelde woorden.