Overleg:Metonymie

• "een goede boterham verdienen" vind ik meer een concretum pro abstracto dan een pars pro toto. Je inkomen bestaat immers niet letterlijk uit een stapel boterhammen, wat kleren en woning. --Marcvangend 27 feb 2007 15:02 (CET)

Mee eens, pas gerust aan in het artikel! Daar is het een wiki voor ;-) Oliphaunt 27 feb 2007 19:41 (CET)

• "een glaasje bordeaux" verwijst niet naar de streek van waar de wijn vandaan komt, maar naar de soortnaam van de wijn en die komt inderdaad van de bordeaux streek, maar dat is al weer een stap verder. Net zoals 'een stukje Goudse' niet verwijst naar 'wil je een stukje kaas dat uit Gouda komt', maar gewoon zegt 'wil je een stukje van de Goudse Kaas'. De naam van de kaas is namelijk 'Goudse' Edwin 7 mei 23:19

Waarschuwing

Het metonynimisch gebruik van merknamen als soortnamen kan onrechtmatig zijn. Omdat het misschien eigenaardig is in een lemma over taaltheorie in normatieve zin over (juridisch) toelaatbaar taalgebruik te praten heb ik dit vooralsnog maar alleen op deze overlegpagina gezet.

Volgens het merkenrecht is niet alleen echte misbruik van namen onrechtmatig, maar kan ook een gebruik van merken dat het "onderscheidende vermogen" van merken vermindert onrechtmatig zijn. De ratio is dat bedrijven veel investeren in de bekendheid van merken, en een sterk merk veel waard kan zijn, dus dat mag je niet teniet doen. Toch is het in de historie al vaak voorgekomen dat merken zogenaamd verwateren tot soortnamen: hagelslag en linoleum zijn bekende voorbeelden. Soms wordt het merk "Spa" reeds als soortnaam voor mineraalwater gebruikt, en het merk Powerpoint als soortnaam voor een computerpresentatie, ook al is die bijv. met Open Office gemaakt. Dat ook "intercity" een merk is weten de meeste mensen niet.

Bedrijven zijn hier ambivalent in. Natuurlijk willen zij niet dat hun kostbare merken verwateren. Maar ze willen ook dat je als vanzelf hun merk bestelt. De destijds beroemde reclamecampage "schat, staat de Bokma koud" wilde de mensen leren om in de winkel om Bokma te vragen als ze jenever wilden.

Gelukkig is een verwaterend gebruik van merknamen vooralsnog slechts civielrechtelijk ontrechtmatig: voordat een bedrijf een civiele procedure start moet er echt een groot probleem zijn, want dat is kostbaar. Wel is het raadzaam om bijv. in publicaties "trademark acknowledgements" op te nemen: om aan te geven dat bepaalde namen handelsmerken zijn. In de VS is dat normaal, hier komt dat soms overdreven over.

De Europese Commissie had (en heeft) plannen om elke vorm van inbreuk op een recht van "intellectuele eigendom" - waartoe ook merken behoren - strafbaar te stellen. Dat zal de drempel voor juridische actie verlagen. Het moment dat mensen gearresteerd worden omdat ze een snelle trein metonymisch als "intercity" aanduiden is niet zo ver meer. Rbakels (overleg) 5 apr 2011 08:18 (CEST)

Hallo Rbakels,

Dank voor deze waarschuwing! Wat mij op dit moment het meest interesseert is een praktisch punt: staat er op dit moment iets in het artikel dat de Wikimedia Foundation of de Nederlandse Wikipedia in moeilijkheden zou kunnen brengen? Dan hoop ik dat je dat hier kunt aangeven, zodat we er samen naar kunnen kijken.

Wat je eigenlijke punt betreft: een artikel knapt er juist van op als het onderwerp van verschillende kanten belicht wordt, ik zou alleen even een apart ==Kopje== maken waaronder dit aspect behandeld kan worden. Het valt me verder op dat je het in je bijdrage hebt over merknamen hebt. Ik ben geen jurist, maar het lijkt me dat het verschil maakt of iets een bedrijfsnaam of een productnaam is. Het artikel merknaam onderscheidt ook nog handelsnamen en gedeponeerde handelsmerken. Een vraag die mij nog bezighoudt: Mijn Wolters woordenboek heeft voorin de vermelding (ik citeer uit mijn hoofd): "Het opnemen van een woord predisponeert geenszins ten aanzien van het al dan niet bestaan van merkenrechten op dit woord." Beïnvloedt zo'n vermelding daadwerkelijk de juridische status van de lemma's in een woordenboek? En in een encyclopedie, die immers meer inhoudelijk op de zaak ingaat? En is er verschil tussen papieren verspreiding en elektronische weergave?

Veel vragen dus, maar besteed er niet overdreven veel tijd aan, want nieuwsgierigheid is een onverzadigbaar monster.

Met vriendelijke groet, ^{b222  ?!}bertux 5 apr 2011 15:31 (CEST)

Juridisch is een merk een geregistreerde aanduiding van een product. We hebben het in dit lemma over taal, maar een merk kan ook een vorm zijn, een (2- of 3-dimensionale) vorm, een deuntje zijn of zelfs een kleur. Een handelsnaam behoort bij een bedrijf. Rechten op een handelsnaam ontstaan door gebruik. Het probleem van "verwatering" (verworden tot soortnaam) bestaat (juridisch) alleen bij merken.

In het bedrijfsleven leerde ik dat het eigenlijk een kwestie van fatsoen is om respectvol met merken om te gaan, waarbij overdrijving natuurlijk gemeden moet worden. het is ook wel informatief voor de lezer om te weten dat een naam eigenlijk een merk is. En ik erger mij persoonlijk dood als "powerpoint" wordt gebruikt als synoniem voor een computerpresentatie.

Last zul je niet gauw krijgen als je een merk "verwatert". De handhaving gaat puur privaatrechtelijk, dus de merkhouder moet al gauw duizenden tot tienduizenden euro's neertellen voor een proces. Om nog maar te zwijgen van de plannen van Opstelten om de griffierechten kostendekkend te maken. Rbakels (overleg) 27 apr 2011 16:47 (CEST)

Kan iemand niet het Franse artikel vertalen? Ik vind dat het persoonlijk veel duidelijker uitgelegd wordt, vooral het verschil tussen een metafoor en metonymie.

Help

Mag het beginstuk alsjeblieft herschreven worden? Ik raak volledig de weg kwijt in al het jargon. (Lathuvan) – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door Lathuvan (overleg · bijdragen) PS: Wil je voortaan alsjeblieft op overlegpagina's ondertekenen met vier tildes (~~~~)? Er wordt dan automatisch een link naar je gebruikerspagina geplaatst.

Natuurlijk. Dat is het leuke van wikipedia. Toch kun je het jargon beter laten staan, want ook dat is nuttige informatie. Kleuske (overleg) 3 aug 2012 10:25 (CEST)

Praktisch elke collectie jargon is leesbaar te maken door invoeging van hooguit een paar woorden en in elk geval hoort jargon niet thuis in de inleiding van een artikel, tenzij het overduidelijk alleen voor specialisten bedoeld is. ^{b222  ?!}bertux 3 aug 2012 15:11 (CEST)

De kaars brandt

Ik vind dit geen goed voorbeeld van een totum pro parte (tenzij gestaafd door goede bronnen, taalwetenschappers? Pyromanen? ;-). Het is slechts een langzaam proces: uiteindelijk zal de hele kaars opbranden. De kaars brandt wel degelijk, het duurt alleen uren of meer voor hij opgebrand is. In die zin is elke brand een totum pro parte, tot het brandbaar materiaal opgebrand is. Een slechte basis voor een stijlfiguur, meer een uitermate pedante interpretatie van het begrip "branden", in mijn optiek. Digital Brains (overleg) 13 sep 2019 05:15 (CEST)

Een olielamp is hetzelfde totum-pro-parte-principe als de kaars, maar eentje waar ik wel achter kan staan. Ik heb de kaars dus maar in een olielamp veranderd.Digital Brains (overleg) 27 sep 2019 12:13 (CEST)