Overleg:Søren Kierkegaard

Søren Kierkegaard was op 11 november ingestort in het openbaar, maar overleed pas enkele dagen later.

zal best, maar de deense wiki houdt ook deze datum aan. bron? Aleichem 29 sep 2005 21:12 (CEST)

In "De verbeelding van het denken" door "Jan Bor" en "Errit Petersma", wordt op pagina 299 vermeldt dat Kierkegaard op 11 november in elkaar is gestort in het openbaar, maar pas een aantal dagen later is overleden. Hopelijk heb ik U hiermee genoeg informatie verschaft. mijn overlegpagina kunt u evt hier vinden: [1]

m.vr.gr.

---

Als ik het goed begrijp is Kierkegaard op 2 oktober 1855 in elkaar gestort en dan op 11 november (meer dan een maand later!) overleden. Bron: "Geschichtliche Einleitung" op Der Augenblick uit de Duitse vertaling van Gerdes en Hirsch (Gesammelte Werke 34. Abteilung p. XI)--C1orja1n 12 jun 2008 14:46 (CEST)

C1orja1n Ik probeer het toch maar even, hoewel ik bang ben dat niet veel mensen ermee uit de voeten kunnen: Kierkegaard heeft zelf graag gewild, dat zijn denken gereconstrueerd wordt vanuit de Stichtelijke Toespraken (zo een brief aan zijn broer P.C. Kierkegaard van dec. 1849). Het is altijd weer oppassen met die pseudonieme geschriften. Je moet jezelf constant de vraag stellen wat wilde Kierkegaard ermee. Daarnaast is het artikel wel wat eenzijdig. Het lijkt er namelijk op, dat bij Kierkegaard de taal helemaal niet zo vervreemdt van de werkelijkheid. Het beeld van de taal bij Kierkegaard is veel genuanceerder. Zie b.v. "Tijdschrift voor Filosofie" 2001 m.n. het artikel van Johan Taels en de primaire bron daarbij "Papirer" VIII 2 B 79 - 89, maar ook een Voorwoord op "Of-Of" kan licht werpen op de zaak. Meer zou te noemen zijn, maar ik laat het even bij dit ene voorbeeld.

vervanging van eerdere tekst

De eerdere tekst, die Kierkegaards filosofie moet belichten, vertoont een hele simpele en fragmentarische bijdrage aan wat Kierkegaard werkelijk duidelijk wil maken. Kierkegaard maakt in zijn dagboeken, opbouwende toespraken, pseudonieme en niet pseudonieme werken, herhaaldelijk duidelijk dat de subjectiviteit de waarheid is, dat de mens werkelijk het leven moet aangaan, door hartstochtelijk te existeren, maar dat de mens doorgaans zijn leven besteedt in wat hij noemt 'het esthetische', of 'de onmiddelijkheid' , waar het voornamelijk gaat om het genot van het moment, i.p.v dat hij werkelijk durft te existeren. In zijn pseudonieme geschriften gaat het er vooral om, om de mogelijkheden van de existentie binnen het christendom te belichten, vandaar dat ieder pseudoniem opmerkt dat hij geen christen is, hoewel de werken bijna uitsluitend gaan om de mogelijkheid en de werkelijke betekenis van het christendom. Zo heeft hij, als 'politiespion', de gewapende neutraliteit gekozen, door bijna tegelijkertijd met de publicaties van de pseudonieme werken, de opbouwende toespraken te laten verschijnen, die het werkelijke christendom (en daarmee niet de gevestigde kerkelijkheid, en het christendom van het bidden en naar de kerk gaan, maar het werkelijk ieder mens liefhebben) tonen, en het werkelijke christendom is een hartstocht, een onvermoeide liefde voor ieder mens, waar de toespraken proberen om de innerlijke mogelijkheden van de mens zelf, naar voren te doen treden, de mogelijkheid om ieder mens lief te hebben. Vandaar dat de werkelijke schrijverswerkzaamheid, volgens Kierkegaard zelf (over mijn werkzaamheid als schrijver), de opbouwende toespraken, en de werken na Afsluitend Onwetenschappelijk Naschrift zijn, waarin hij de noodzaak en de betekenis van het christen-zijn wil belichten. Het gaat alleen om liefde, niet om systemen, regels en een esthetische vorm van het christendom (Tegen de gevestigde kerkelijkheid), maar om onvermoeide liefde voor ieder medemens, en dat is het enige waarvoor Kierkegaard schreef, het enige wat hij wilde, en waar hij zijn leven aan heeft gewijd. Ik stel daarom voor, om de eerdere tekst te vervangen, door een nieuwe. Hieronder de eerdere tekst, en daaronder, beginnend met In Afsluitend Onwetenschappelijk Naschrift formuleert Kierkegaard de gedachte vanwaaruit hij de volwaardigheid van de concrete individuele existentie wil tonen: 'subjectiviteit is waarheid'., de tekst die ik graag zou willen toevoegen. Mijn excuses mocht ik op verkeerde wijze dit eerder geprobeerd hebben; het enige wat ik wil is Kierkegaard aan het woord laten, zoals hij dat zelf gewild heeft. Hieronder de eerdere tekst:

Volgens Kierkegaard vervreemdt de taal ons van de levende ervaring aangezien ze een abstract gegeven is. Ook is uit zijn werk op te maken dat hij denken en bestaan als twee verschillende dingen ziet. Kierkegaard vindt namelijk dat bestaan niet gedacht, maar geleefd moet worden. Dit betekent volgens hem niet dat de twee niets met elkaar te maken hebben. Bestaan gaat zelfs nauw samen met existentieel denken, het moet ervan doorregen zijn. Kierkegaard geeft in dit opzicht een nieuwe betekenis aan Hegels term "synthese". Beter is het daarom misschien te spreken van het Deense begrip "Sammensætning". Het "krachtens het absurde" krijgt hier zijn beslag. De waarheid is een samen-stelling van onverbindbaarheden, die desondanks zijn samen-gesteld. Het geloof krachtens het absurde is dan ook de diepste werkelijkheid en volgens Johannes de Silentio hoogst haalbare voor een mens. Het geloof is echter niet door de mens zelf te bewerken. God zelf moet daar als instantie bij. Kierkegaard onderscheidt hierbij twee soorten denken: Het eerste is objectief denken: het is onverschillig tegenover bestaansvragen en bestaat uit objectieve waarheden (waarheden als "1 + 1 = 2" en "een groot deel van Nederland ligt onder zeeniveau"). Het tweede is subjectief denken: het bezit geen objectieve waarheid (zo kun je bijvoorbeeld beweren dat het niet goed is om een mens dwars te zitten, maar kun je dit niet onderbouwen met waarheden, het is namelijk een waarde). Mensen besteden volgens Kierkegaard hun leven aan onbeduidende gedachten (zoals: "Zit mijn haar wel goed?") en zinloze ondernemingen (zoals: 'het doen van 'leuke dingen"). Dit keurt hij ten zeerste af; hij denkt dat de mens is opgebouwd uit allemaal subjectieve waarheden. Als men deze ontdekt, wordt het leven echter en dieper. Werkelijkheid bestaat, vindt Kierkegaard, maar is niet uit te drukken in een taal, omdat we er dan meteen subjectieve, abstracte waarden aan verbinden. Het boek "Enten-Eller" ("Of-of") is een voorbeeld van directe kritiek van Kierkegaard op Hegel. Hij gaf Hegel er de schuld van dat het intellectuele leven van een hele generatie ontmenselijkt was. De oorzaak hiervan vond Kierkegaard in het feit dat Hegel de oer-logica van Aristoteles had aangepast. Hij wees niet alleen de Hegeliaanse filosofie van zijn tijd af, maar ook de - in zijn ogen - lege vormelijkheid van de Deense kerk. "Afsluttende uvidenskabelig efterskrift" (1845-1846; Afsluitend onwetenschappelijk naschrift) wordt beschouwd als een van de beste werken van Søren Kierkegaard. Met zijn literatuur wilde Kierkegaard de lezer een spiegel voorhouden die, "wanneer een aap er in kijkt, geen apostel reflecteert". Zijn specifieke existentialisme laat zich illustreren aan het volgende citaat: "Het is allemaal waar wat de filosofie zegt: het leven moet achterwaarts worden begrepen. Maar dan vergeet men de tweede zin: dat het voorwaarts moet worden geleefd. Wat een zin. Hoe diep je er ook over nadenkt, uiteindelijk is het zo dat het leven tijdens het aardse nooit helemaal wordt begrepen, juist omdat ik nooit volledige rust kan krijgen om die positie in te nemen: achterwaarts". Kierkegaard wordt algemeen gezien als de eerste existentialistische filosoof. Recentelijk echter worden er andere stemmen hoorbaar, die Kierkegaard in zijn historische context willen begrijpen en niet langer willen interpreteren vanuit de existentialistische beweging, die zich misschien onterecht op hem heeft beroepen (Stewart, J. (ed.) 2003). Een goede start om het werk van Kierkegaard te leren kennen is zijn boek "Oefening in christendom". Het verdient aanbeveling om zich de Deense taal eigen te maken om de subtiliteiten van Kierkegaards uitweidingen te kunnen waarderen.

De nieuwe tekst

In Afsluitend Onwetenschappelijk Naschrift formuleert Kierkegaard de gedachte vanwaaruit hij de volwaardigheid van de concrete individuele existentie wil tonen: 'subjectiviteit is waarheid'. De objectieve waarheid is waarheid die we kunnen kennen, de waarheid van feiten en logische systemen. Subjectiviteit is waarheid betekent niet dat de waarheid subjectief is, maar legt de nadruk op de waarheid van de concrete individuele existentie, en betekent dat het niet gaat om wat het individu kan kennen, maar wat hij moet doen, dat het individu niet alleen mogelijkheid heeft, maar mogelijkheid is, dat hij het is die de waarheid moet vinden waar hij voor leven en sterven wil (Dagboeken, 1836). Subjectiviteit is waarheid wil zeggen dat het alleen gaat om de concrete individuele existentie, dat ieder mens waarheid is, en dat ieder mens existeert, en dat dit nooit te licht moet worden opgevat. Want het leven is een hartstocht, maar het leven is tegelijkertijd de mogelijkheid om het geloof als de grootste hartstocht en waarheid te beschouwen, en het is de taak van het individu om ‘de sprong naar het geloof’ te maken voorbij het verstand, 'want het geloof begint waar het denken ophoudt', voorbij het kenvermogen, en beginnend bij de existentie (Vrees en Beven) En dit geloof, en het enige wat Christus wil, is dat een mens ieder mens liefheeft. Het is het individu zelf die waarheid is, en mogelijkheid om de waarheid van het bestaan zelf te ontdekken, wat voor Kierkegaard het Christendom is. Het is het individu zelf die waarheid in zich draagt, omdat hij altijd eerst innerlijk existeert, los van logische en wetenschappelijke systemen, van omgeving en invloeden van buitenaf, : ::"Het is allemaal waar wat de filosofie zegt: het leven moet achterwaarts worden begrepen. Maar dan vergeet men de tweede zin: dat het voorwaarts moet worden geleefd. Wat een zin. Hoe diep je er ook over nadenkt, uiteindelijk is het zo dat het leven tijdens het aardse nooit helemaal wordt begrepen, juist omdat ik nooit volledige rust kan krijgen om die positie in te nemen: achterwaarts".

Kierkegaards vroegere werken zijn indirect religieus, oftewel, ‘staan stil bij het geloof, waar de filosofie verder wil gaan’ (Vrees en Beven), maar raken nog niet aan de werkelijke existentie van het christendom, wat voor Kierkegaard de enige volwaardig menselijke existentie is, omdat het christendom alleen maar liefde is, vergeving, en zachtmoedigheid. Kierkegaards nadruk op de individuele existentie, waarin een keuze noodzakelijk is, is het begin om dit te ontdekken, zoals Christus de mens vrij heeft gelaten, om hier zelf, uit eigen beweging, voor te kiezen. De existentie moet als waarheid begrepen worden, als mogelijkheid, om de enige waarheid van de existentie na te volgen. Zijn werk vat zich daarom ook samen in de volgende uitspraak uit Afsluitend Onwetenschappelijk Naschrift: 'Hoe word ik een christen?' Deze vraag wil Kierkegaard in zijn vroegere werken, die hij schreef onder pseudoniemen, naar voren brengen, zonder dit expliciet en direct te beschrijven, want de vroegere pseudonieme werken, voelen het christendom alleen nog maar aan, maar beleven het nog niet. In zijn latere werken wil hij dit expliciet beschrijven vanuit het christendom zelf, als de werkelijke beleving van de existentie, door in hartstocht, en in liefde te leven, niet vanuit regels van de kerk, maar werkelijk vanuit hoe Christus heeft gesproken en heeft geleefd op aarde, als het voorbeeld voor hoe de mens kan zijn. De latere werken zijn direct religieus, waar de nadruk alleen wordt gelegd op de mogelijkheid van het individu zelf, die die onvoorwaardelijke en absolute liefde nastreeft. Zijn latere geschriften gaan over hoe die liefde werkelijk is, en hoe die liefde werkt. Want het gaat alleen om de handeling, om de existentie vanuit liefde in het christendom: 'wat de liefde doet, dat is ze, en wat ze is, dat doet ze.' (Wat de liefde doet) – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 92.110.7.33 (overleg · bijdragen)

Bedankt voor uw toelichting. Dat de huidige tekst van het hoofdstuk over zijn filosofie/theologie fragmentarisch is, dat heb ik zoals u weet al zelf gesteld in een commentaar. Het betreffende hoofdstuk zou een overzicht moeten geven van Kierkegaards denken, en hoe het is geëvolueerd. Helaas vind ik dat in uw nieuwe tekst evenmin terug. Zo wordt er met geen woord gerept over de drie fasen of stadia van existentie die hij onderscheidt (esthetisch-ethisch en religieus). Er zitten goede dingen in uw tekst, maar ik vrees dat de 'middlebrow' lezer (ons doelpubliek dus) er niet veel aan zal hebben. Een tweede bezwaar: een encyclopedisch artikel schrijven is niet hetzelfde als een betoog of essay, en daar heeft uw tekst wel wat van weg. Een derde bezwaar tegen uw tekst is dat er geen enkele bron wordt genoemd, zodat de indruk van eigen onderzoek en eigen conclusies wordt gewekt.

Voor de uitwerking is het misschien een goed idee om even naar goede voorbeelden te kijken (bv. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Britannica enz.) en de tekst dan op uw gemak in uw gebruikersruimte uit te werken. Veel succes ermee, Beachcomber (overleg) 24 nov 2015 10:38 (CET)

Ik vind het jammer uw reactie te lezen, aangezien ik dacht dat wikipedia bedoelt was om mensen die het lezen, een beeld te verschaffen van het onderwerp wat ze opzoeken, en niet louter een kort stukje waar ik niet van begrijp hoe het er eigenlijk op is gekomen, aangezien het fragmentarisch is, geen enkele werkelijke inhoud bedraagt, noch een bron vermeld. Ik snap ook niet het commentaar over dat het een eigen onderzoek moet bedragen. Lees ieder werk van Kierkegaard waar hij openhartig spreekt over zijn schrijverswerkzaamheid, en je vindt dit terug. Ik heb nu een kort stuk erbij toegevoegd over de drie stadia. – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 92.110.7.33 (overleg · bijdragen)

Dat is al mooi, hoewel de andere aangekaarte problemen nog niet aangepakt zijn. Ik begrijp een beetje uw frustratie als beginnend wikipediaan, en ik ga u dan ook even rustig laten verder werken. Probeer a.u.b. rekening te houden met de opmerkingen die ik maakte. Misschien is het in dat verband voor u wel nuttig om even rustig de Wikipedia-hulppagina's en afspraken erover na te lezen.

Kan u ons al eens vertellen op welke secundaire literatuur u zich baseert? Het is namelijk zo dat het schrijven van een wikipedia-artikel op basis van de primaire bronnen (i.c. de teksten van Kierkegaard) beschouwd wordt als "eigen onderzoek". mvg, Beachcomber (overleg) 24 nov 2015 16:33 (CET)

naschrift

Collega's, ik ben al begonnen met enige redactie van dit artikel. Niet omdat ik de Kierkegaard-kenner par excellence van de Lage Landen ben, maar omdat ik als eeuwig filosofiestudent gewoon toegang heb tot voldoende literatuur om er een beter artikel van te kunnen maken. Beginnen bij het begin leek me logisch :) dus de introductie eerst, daarna bekijk ik de structuur van het artikel en hoe die eventueel kan worden verbeterd. De huidige tekst onder het kopje "Filosofie" zal overigens niet in de huidige vorm behouden kunnen blijven omdat het niet beantwoordt aan de eisen van leesbaarheid, overzichtelijkheid en verifieerbaarheid. Wie wil meedenken is uiteraard welkom! Beachcomber (overleg) 25 nov 2015 21:43 (CET)

Met uw aller welnemen heb ik de uitputtende biografie van Garff toegevoegd, die in uitstekend leesbaar Nederlands is vertaald en mij als geïnteresseerde veel goed gefundeerde en transparante inzichten heeft geboden over herkomst en inhoud van Kierkegaards denkbeelden. Theopoot (overleg) 8 apr 2024 15:51 (CEST)