Overleg:Transformisme

Afbakening en plaats in de geschiedenis

WNT (evt. klikken op het plusje) geeft aan dat de term niet alleen duidt op de theorie, maar ook op het proces, dus in de zin van: ´De gewervelde landdieren zijn door transformisme ontstaan uit de vissen.´ Dit woordenboek stelt de term gelijk aan evolutie. Gezien de Wikipediatekst vermoed ik dat het eerder een voorloper van de evolutietheorie is en misschien zelfs niet meer dan een stel noties en vermoedens zonder duidelijke samenhang.

Kortom: ik zou graag lezen wat de mate van uitwerking was en wat de plaats in de wetenschapsgeschiedenis is. Vooropgesteld dat ik blij ben met het lemma, voedt het meer mijn honger dan mijn verzadiging — bertux 1 nov 2018 14:09 (CET)

Heel merkwaardig dat het woord 'transformisme' ook zou slaan op het proces. Het woord 'transformisme' is immers, althans dat lijkt me zeer waarschijnlijk, afgeleid van het woord 'transformatie'. En dat is nou net de term die op het proces duidt. Volgens mij zou je moeten zeggen: "De gewervelde landdieren zijn door transformatie ontstaan uit de vissen." Misschien is het door een proces van taalvervuiling nu ook tot een term voor het proces verworden, maar ik voel me niet geroepen om dat dan ook in Wikipedia te gaan introduceren; zeker niet zolang het niet gestaafd wordt door praktijkvoorbeelden.

De relatie tussen het transformisme en de evolutietheorie is volgens mij - althans na de korte studie die ik van deze materie gemaakt heb - dat de evolutietheorie een specifieke vorm van transformisme is, dus niet zozeer een opvolger. De - zeker wel samenhangende! - theorieën van o.a. de Lamarck en van Saint-Hilaire waren transformistisch; de evolutietheorie van Darwin eveneens. Pas in een later stadium is de theorie van Darwin verreweg favoriet geworden en de andere transformistische theorieën raakten geleidelijk op de achtergrond.

Ik kan nog eens kijken of ik de tekst nog wat helderder kan krijgen. Erik Wannee (overleg) 1 nov 2018 19:21 (CET)

Je gebruikt zelf het woord transformisme ook in de zin van proces in Étienne Geoffroy Saint-Hilaire: "Saint-Hilaire geloofde in een onderliggende eenheid in het ontwerp van organismen en in de mogelijkheid van transformisme." Daar bedoel je toch immers niet "Saint-Hilaire geloofde in de mogelijkheid van [de theorie]"? Jürgen Eissink (overleg) 3 nov 2018 18:20 (CET).

Je hebt gelijk. In dat artikel heb ik, toe ik de inkomende links aan het controleren was, domweg de link 'transmutatie van soorten' vervangen door 'Transformisme (biologie)' zonder erop te letten of de zin nog wel klopte. Ik heb het nu aangepast. Erik Wannee (overleg) 3 nov 2018 19:24 (CET)

Je bedoelt nu toch niet te zeggen dat je vindt dat de zin niet klopte omdat het woord 'transformisme' niet op een proces zou kunnen duiden? Het 'principe van transformisme' duidt immers ook op een proces.

Vergelijk je voorbeeld hierboven: "De gewervelde landdieren zijn door transformatie ontstaan uit de vissen." Dat gaat dan om transformatie van de soort, niet van het ene individu (vis) plots op het andere (landdier). Het proces van transformatie(s) kan zeer wel als 'transformistisch proces' worden omschreven, waar 'transformatief proces' volgens mij niet echt lekker bekt. Een transformistisch proces is een transformisme. Ook transformisme als theorie (of als principe) wijst juist op een proces van transformaties, het is geen theorie die slechts één transformatie beschrijft. Jürgen Eissink (overleg) 3 nov 2018 21:05 (CET).

Mijn voorbeeldzin met 'transformisme' was wat klungelig, zodat ik heel goed begrijp dat Erik protest voelde opborrelen. Toch zijn er in de bronnen genoeg voorbeelden te vinden waarin de term wordt gebruikt om een proces aan te duiden. Bijvoorbeeld: ´[...] bij Lamarck is er nog geen sprake van evolutie (het ontstaan van nieuwe soorten op basis van natuurlijke selectie) maar van transformisme, de geleidelijke verandering van soorten. Dat korte, maar nuttige artikel bevestigt trouwens wel degelijk mijn hierboven geuite vermoeden dat er toen van serieuze theorievorming rond dit proces nauwelijks sprake was, toch zeker niet volgens hedendaagse maatstaven. Lamarcks veronderstelling is bekend geworden als het Lamarckisme, een begrip dat bij de bespreking van het transformisme niet mag ontbreken. Maar het Lamarckisme is geen logisch of empirisch samenhangende theorie, eerder een bespiegelende hypothese zonder veel grondslag. Nog problematischer is Lamarcks achterliggende stelling dat alle natuurlijke processen, van continentale drift tot haargroei, directe gevolgen zijn van hydrodynamische processen. Het moet gezegd worden, dat ook het Darwinisme geen duidelijk verklaringsmodel kon bieden, maar die theorie had een veel sterkere innerlijke samenhang en was gebaseerd op nauwkeurige waarnemingen en proeven. Pas met Gregor Mendel ontstond er een basis van erfelijke overdracht onder de evolutietheorie.

Ik merk verder op, dat dit citaat uit Trouw evolutie en transformisme tegenover elkaar zet. Dat is niet per se onverenigbaar met de stelling in ons lemma, dat evolutie transformistisch van aard is, en mogelijk kan het helpen om de tekst aan te scherpen. Verder vond ik dit stuk over de wetenschap in België verhelderend. Geologen blijken een grote hand gehad te hebben in het ontwikkelen en verspreiden van transformistische ideeën. Jean d'Omalius d'Halloy en Constantin Wesmael worden met ere genoemd.

Bovenstaande en andere teksten vond ik met met de simpele zoekopdracht transformisme Lamarck. Ons lemma kan zeker nog feiten en een betere afbakening gebruiken — bertux 3 nov 2018 21:23 (CET)

Bronnen, noten en/of referenties