Schans van Castelré
De schans van Castelré in Nederland is van het type redoute. Het ligt net ten noorden van het bruggetje over de Mark naar Minderhout.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Castelré, een historisch plaatsje waarvan de geschiedenis van de schans zelf grotendeels onbekend blijft, heeft door de eeuwen heen gefungeerd als een belangrijk knooppunt voor militaire verplaatsingen. Dit wordt duidelijk geïllustreerd op de kaart van militaire wegen van Eugène-Henri Fricx uit 1712. Ondanks dat Castelré volledig omsloten is door Belgisch grondgebied, ligt het onder de invloedssfeer van Breda. Nochtans ligt het op een steenworp van het Gelmelslot.
De unieke geografische ligging van Castelré maakt het de enige plaats in Nederland waar België zowel ten zuiden, ten westen als ten noorden ligt. Het ligt omsloten door twee grensrivieren, de Mark in het westen en 't Merkske in het noorden. Ten zuiden wordt de grens bepaald door de Hollandse Loop. De geïsoleerde ligging wordt geïllustreerd door het historisch plaatsje 't Groeske. Deze bijzondere positie kan worden verklaard door de historische rol van Castelré als militair knooppunt, wat waarschijnlijk de reden is waarom de vestingstad Breda vasthield aan de controle over dit gebied. In 1554 sprak Karel V een geschil uit over de rivier de Mark. De heer van Breda wilde aan zijn kant geen bruggen die zwaar verkeer konden dragen omdat dit concurrentie was voor zijn tolbrug. Aan Hoogstraatse kant wilde de heer van Hoogstraten de mogelijkheid open houden voor licht scheepsverkeer. Zo waren er in 1550 lichte schuiten van vijftien meter lang en drie meter breed mogelijk tot aan de watermolen van Ibbrugge (Volmolenbrug), waar de samenvloeiing is van Mark en Merkske. De stuw van deze watermolen kon ook de waterstand aan de schans regelen. Hierdoor waren militaire bewegingen pas mogelijk ter hoogte van Castelré. Hier ontstond dan ook een verkeersas van west naar oost en omgekeerd. Er was hier op de rechteroever een afbuiging naar het noorden via Meerle naar het kasteel van Breda, en een afbuiging naar het zuiden naar de poort aan de achterkant van het kasteel van Hoogstraten. De brug bij Minderhout werd bij militaire conflicten dikwijls vernield en in brand gestoken. Mensen van Castelré legden dan een voetbrug aan om naar de kerk in Minderhout te kunnen blijven gaan.
Op de kaart van Frickx is een cirkelvormige randweg te zien, die het schootsveld van de kanonnen op het bastion van de schans markeert. Het gehucht Schootsenhoek is een verwijzing naar het schootsveld, mogelijk een oefenveld. Daarnaast wordt de middeleeuwse rechte weg in de heide tussen de Schoorbrug aan Hal (Minderhout) en de brug aan Minderhout onderbroken op een afstand van ongeveer 1.2 kilometer van de plaats van de kanonnen. Deze onderbreking geeft een indicatie van de schootsafstand en het bereik van de kanonnen.
| Bronnen, noten en/of referenties |