Elektriseermachine: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 8: | Regel 8: | ||
===Nieuwe tijd=== |
===Nieuwe tijd=== |
||
[[Image:Electrostatic generator Teylers Museum.jpg|thumb|left|400px|[[Martinus van Marum]]'s elektriseermachine in [[Teylers Museum]] (Haarlem)]] |
[[Image:Electrostatic generator Teylers Museum.jpg|thumb|left|400px|[[Martinus van Marum]]'s elektriseermachine in [[Teylers Museum]] (Haarlem)]] |
||
De eerste "moderne" elektriseermachine werd gemaakt door [[Otto von Guericke]] in de [[zeventiende eeuw]] die ook de [[Maagdenburger halve bollen]] introduceerde. Zijn eenvoudige apparaat bestond uit een bol van [[zwavel]] die door middel van een zwengel snel werd rondgedraaid. Als dan iemand zijn handen op de bol legde werd deze door de wrijving elektrisch geladen. Latere modellen gebruikten glazen bollen of glazen schijven. Met deze elektriseermachines was het voor het eerst mogelijk om [[elektrische lading]] doelbewust te manipuleren. Een grote verbetering was de uitvinding van de eerste [[condensator]] om lading in op te slaan: de [[Leidse fles]]. In de [[18e eeuw]] werden de machines steeds groter en een van de grootste die ooit gebouwd is, de machine van [[Martinus van Marum]], kan men heden nog bezichtigen in [[Teylers Museum]] te [[Haarlem]]. De lading die hiermee geproduceerd kan worden is zo groot, door de opslag in een hele batterij Leidse flessen, dat deze bij ontlading absoluut ''dodelijk'' voor mensen is. Volgens een waarschijnlijk 'apocriefe' anekdote heeft men ter demonstratie eens een [[stier (rundvee)|os]] gedood met de ontlading. |
De eerste "moderne" elektriseermachine werd gemaakt door [[Otto von Guericke]] in de [[zeventiende eeuw]] die ook de [[Maagdenburger halve bollen]] introduceerde. Zijn eenvoudige apparaat bestond uit een bol van [[zwavel]] die door middel van een zwengel snel werd rondgedraaid. Als dan iemand zijn handen op de bol legde werd deze door de wrijving elektrisch geladen. Latere modellen gebruikten glazen bollen of glazen schijven. Met deze elektriseermachines was het voor het eerst mogelijk om [[elektrische lading]] doelbewust te manipuleren. Een grote verbetering was de uitvinding van de eerste [[condensator]] om lading in op te slaan: de [[Leidse fles]]. In de [[18e eeuw]] werden de machines steeds groter en een van de grootste die ooit gebouwd is, de machine van [[Martinus van Marum]], kan men heden nog bezichtigen in [[Teylers Museum]] te [[Haarlem]]. De lading die hiermee geproduceerd kan worden is zo groot, door de opslag in een hele batterij Leidse flessen, dat deze bij ontlading absoluut ''dodelijk'' voor mensen is. Volgens een waarschijnlijk 'apocriefe' anekdote heeft men ter demonstratie eens een [[stier (rundvee)|os]] gedood met de ontlading. [http://www.bungie.net/Stats/Halo3/Default.aspx?player=Arrapad] |
||
===Wimshurst machine=== |
===Wimshurst machine=== |
||
Versie van 29 nov 2007 18:41
Een elektriseermachine is een apparaat waarin statische elektriciteit wordt opgewekt door middel van wrijving of influentie.
Geschiedenis
Oudheid
De oude Grieken wisten al dat sommige materialen zoals glas en barnsteen na wrijving met een doek of dierenvel kleine voorwerpjes konden aantrekken. Naar het griekse woord voor barnsteen, elektron, noemden ze dit een "elektron" kracht. Hiervan is het moderne woord elektriciteit afgeleid. Zover bekend hadden de griekse wetenschappers geen idee van de achterliggende oorzaken van deze vreemde kracht en waarschijnlijk ook geen apparaten om grotere ladingen te verzamelen.
Nieuwe tijd
De eerste "moderne" elektriseermachine werd gemaakt door Otto von Guericke in de zeventiende eeuw die ook de Maagdenburger halve bollen introduceerde. Zijn eenvoudige apparaat bestond uit een bol van zwavel die door middel van een zwengel snel werd rondgedraaid. Als dan iemand zijn handen op de bol legde werd deze door de wrijving elektrisch geladen. Latere modellen gebruikten glazen bollen of glazen schijven. Met deze elektriseermachines was het voor het eerst mogelijk om elektrische lading doelbewust te manipuleren. Een grote verbetering was de uitvinding van de eerste condensator om lading in op te slaan: de Leidse fles. In de 18e eeuw werden de machines steeds groter en een van de grootste die ooit gebouwd is, de machine van Martinus van Marum, kan men heden nog bezichtigen in Teylers Museum te Haarlem. De lading die hiermee geproduceerd kan worden is zo groot, door de opslag in een hele batterij Leidse flessen, dat deze bij ontlading absoluut dodelijk voor mensen is. Volgens een waarschijnlijk 'apocriefe' anekdote heeft men ter demonstratie eens een os gedood met de ontlading. [1]
Wimshurst machine
In de 19e eeuw werd een nieuw model elektriseermachine ontwikkeld die van influentie tussen twee tegengesteld draaiende schijven gebruik maakt: de machine van James Wimshurst. De in 1865 door Wilhelm Holtz ontworpen elektriseermachine, die niet door wrijving maar via inductie lading opwekte, kreeg zijn uiteindelijke vorm van James Wimshurst in 1880. De "Wimshurst" werd de krachtigste producent van statische elektriciteit en verwierf enorme populariteit als demonstratietoestel. Vanaf 1895 werd de machine gebruikt voor het activeren van röntgenbuizen. Twee in tegengestelde richting draaiende schijven van glas of eboniet, bekleed met strips van tinfolie, vormen het hoofdonderdeel. Een strip krijgt lading geïnduceerd door de langszoevende strips van de andere schijf. Collectorkammen vangen de lading af en transporteren deze naar de Leidse flessen (de condensatoren) op de hoeken. Tussen de grote en de kleine metalen bol bovenop de machine komt zo een allengs groter wordend spanningsverschil tot stand. Wanneer dat groot genoeg is geworden, springt er een vonk over en het proces begint opnieuw.
Van de Graaff machine
In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog bouwde de Amerikaanse natuurkundige Robert van de Graaff een influentiemachine die werkt met een rubber band over rollen: de Van de Graaffgenerator.
Zelfbouw
Deze twee machines zijn de bekendste elektriseermachines die nog altijd vaak voor proeven in natuurkunde onderwijs gebruikt worden. Er zijn ook hobbyisten die graag zulke apparaten bouwen. Op internet zijn hiervoor veel bouwtekeningen en aanwijzingen te vinden. Zie hiervoor de links bij de afzonderlijke artikelen van de desbetreffende generators.