Backgammon

Backgammon is een bordspel voor twee spelers. Het is een van de oudste spelen die ons bekend zijn. De Nederlandse versie van dit spel (met iets andere regels) wordt triktrak genoemd.

Geschiedenis

Backgammon komt uit het Perzische rijk (nu Iran, Irak en Syrië) en werd vroeger veel gespeeld door belangrijke mensen. In 1920 kwam er een verdubbelingsdobbelsteen, die dobbelsteen had de waarden 2, 4, 8, 16, 32 en 64. De regels zoals wij die nu kennen zijn in 1931 bedacht in de Verenigde Staten. In de jaren 60 werd backgammon steeds populairder. Dit kwam mede doordat Prins Alexis Obelensky wereldkampioenschappen had georganiseerd op de Bahamas. In de jaren 70 werd het spel ook gespeeld door jongere mensen. Er kwamen veel toernooien, waarbij je soms wel een paar ton kon winnen. In de jaren 80 nam de populariteit af, omdat er computerspelletjes kwamen. In de jaren 90 kwamen er ook computerspelletjes van backgammon. Zo konden mensen via die computerspelletjes ook tegen computers spelen. In 2000 kwamen er online servers en kunnen liefhebbers over de hele wereld tegen elkaar spelen.

Backgammon heeft al veel verschillende namen gehad. Nederland heeft een eigen versie die triktrak wordt genoemd. Door de Romeinen werd het spel ‘’Tabulae’’ (tafel), ‘’Tali’’(kleine stenen), ‘’Alea’’(dobbelstenen) of ‘’Ludos Duodecim Scriptoum’’ (spel met twaalf lijnen) genoemd. In Frankrijk heet het ‘’Tric Trac” en in Spanje ‘’Tables Reales’’.

De naam backgammon komt van het Engelsen woorden ‘’back’’ (terug) en ‘’gamen’’ (spelen).

Beginsituatie en doel

Het speelbord bestaat uit vier kwadranten, ieder weer bestaande uit zes driehoeken (zogenaamde punten). De punten zijn vanuit de speler gezien genummerd van 1 (rechtsonder voor een speler die, vanuit de foto gezien, onderaan zit, voor de andere speler is het uiteraard helemaal andersom) via 12 (linksonder), 13 (linksboven) tot 24 (rechtsboven). Iedere speler heeft in de beginsituatie 15 schijven, die als volgt verdeeld zijn vanuit de speler gezien:

• 5 schijven op punt 6
• 3 schijven op punt 8
• 5 schijven op punt 13
• 2 schijven op punt 24

De spelrichting voor iedere speler is van rechtsboven tegen de klok in (dus aflopend in puntnummering). Het doel van de spel is om als eerste alle eigen schijven van het bord te verwijderen.

Indien een speler al zijn schijven verwijderd heeft en zijn tegenstander nog geen enkele, wint hij een 'gammon'. Een gammon is twee keer de inzet waard. Heeft een speler al zijn schijven verwijderd en zijn tegenstander heeft niet alleen geen enkele schijf uit, maar heeft ook nog een schijf in het thuisvak van de speler staan, dan wint hij een 'backgammon'; een backgammon telt voor drie keer de inzet.

Verplaatsing van schijven

Door met twee dobbelstenen te gooien, bepaalt een speler hoeveel plaatsen hij een, twee en in sommige gevallen zelfs drie of vier schijven mag verplaatsen. Als een speler een 3 en een 6 gooit, mag hij een schijf eerst 3 en dan 6 punten opschuiven, of een schijf 3 en een andere schijf 6 punten. Hierbij is het belangrijk dat de punt waarop de schijf terecht zal komen niet bezet is door schijven van de tegenstander. Daarom is het ook niet toegestaan om één schijf direct 9 punten te verplaatsen; de punt 3 plaatsen verder of 6 plaatsen verder dient vrij te zijn.

Indien een speler met zijn dobbelstenen gelijke cijfers gooit (bijvoorbeeld tweemaal een 5), dan telt deze worp dubbel. De speler mag dan 4 schijven over 5 punten verplaatsen. Uiteraard mag de speler dan ook viermaal met dezelfde schijf bewegen, indien dit mogelijk zou zijn.

Indien de punt waarop de schijf terecht zou komen bezet is door slechts één schijf van de tegenstander, mag de verplaatsing wel uitgevoerd worden. De schijf van de tegenstander wordt dan geslagen, en op de balk in het midden gelegd. Indien schijven van een speler geslagen zijn, moeten deze eerst weer terug in het spel worden gebracht voordat andere verplaatsingen toegestaan zijn. Het terugbrengen van schijven gebeurt door de schijf in het kwadrant rechtsboven terug te zetten volgens de gegooide worp met de dobbelsteen. Een worp van 1 betekent dat de schijf teruggezet mag worden op punt 24, een worp van twee op punt 23, etc. Ook hier geldt dat als deze punt bezet is door twee of meer schijven van de tegenstander, de eigen schijf niet in het spel gebracht mag worden via deze punt.

Als een speler slechts één van zijn twee gegooide cijfers kan uitvoeren, maar hij kan kiezen welke, dan moet hij verplicht het hoogste cijfer uitvoeren. Als een speler geen legale verplaatsing tot zijn beschikking heeft, moet hij passen.

Schijven verwijderen

Een speler mag zijn eigen schijven verwijderen van het speelbord als al zijn schijven in het kwadrant rechtsonder zijn. De schijven worden dan weer verwijderd volgens de gegooide dobbelstenen: een worp van 1 en 4 betekent dat er een schijf van punt 1 en een schijf van punt 4 verwijderd mogen worden. Als de worp een punt betreft waarop geen schijf ligt, moet er een normale verplaatsing gebeuren. Als de gegooide worp echter hoger is dan het hoogste nummer van een punt waarop nog schijven aanwezig zijn, mag de speler een schijf van een willekeurige punt verwijderen. De speler die het eerste al zijn schijven van het bord verwijderd heeft is de winnaar.

Puntentelling

Backgammon wordt vaak gespeeld om punten, bijvoorbeeld als er voor geld wordt gespeeld. Er wordt dan onderscheid gemaakt hoeveel punten je krijgt bij winst.

• Je krijgt 3 punten als je een backgammon hebt gehaald. Dit betekent dat je tegenstander nog schijven op de balk heeft liggen. Ook indien je tegenstander je thuisvak niet heeft kunnen verlaten is er sprake van een backgammon.
• Je krijgt 2 punten als je een gammon hebt gehaald. Dit betekent dat alle schijven van je tegenstander nog op het bord liggen.
• Je krijgt 1 punt als je tegenstander ook al bezig was met het verwijderen van zijn stukken van het bord.

Verdubbelen

De verdubbelingsdobbelsteen

Een speler die met redelijke kans verwacht te winnen kan het aantal punten waarvoor gespeeld wordt aanbieden om te verdubbelen. De tegenstander kan dit accepteren, en dan telt het spel voor het dubbele aantal punten. Hierbij wordt een speciale dobbelsteen geplaatst bij de tegenstander met de verdubbeling waarmee wordt gespeeld omhoog. De tegenstander kan het verdubbelen ook weigeren, dan krijgt de speler die het verdubbelen heeft het aantal punten alsof hij normaal had gewonnen (dus met het aantal punten wat de verdubbelingsdobbelsteen aangeeft).

De speler waar de verdubbelingsdobbelsteen ligt kan opnieuw verdubbelen. Zo kan één spel veel meer punten waard worden. Als het verdubbelen wordt geaccepteerd wordt de verdubbelingsdobbelsteen weer bij de andere speler gelegd, en als het wordt geweigerd verliest de speler die weigert het aantal punten wat de verdubbelingsdobbelsteen aangeeft. Dit kan meerdere keren worden herhaald. Er wordt bijna nooit meer dan vier keer verdubbeld in een spel, maar er is geen limiet aan. Ook is de hoogste waarde op de verdubbelingsdobbelsteen 64, toch kan er daarna nog steeds worden verdubbeld.

Soms is het toegestaan wanneer er een verdubbeling wordt aangeboden, het meteen nog een keer te verdubbelen, terwijl de verdubbelingsdobbelsteen bij de speler blijft die de tweede keer verdubbeld.

Strategie

Omdat schijven niet verplaatst mogen worden naar een punt waarop twee of meer schijven van een tegenstander staan, is het vaak verstandig om meerdere rijen met twee of meer eigen schijven achter elkaar te hebben. Hierdoor wordt het de tegenstander vaak onmogelijk gemaakt om deze blokkade te omzeilen, waardoor worpen verloren gaan.

Het omgaan met de verdubbelingsdobbelsteen vergt ook veel strategie. Je moet niet verdubbelen als je te weinig voorstaat, omdat je tegenstander dan nog te makkelijk kan winnen. Het is daarentegen ook niet slim om te verdubbelen als je heel ver voorstaat, omdat je misschien nog met een gammon kan winnen, en dan haal je het dubbele aantal punten als wanneer je tegenstander weigert te dubbelen.

Symboliek

In de beeldende kunst is het triktrakspel het symbool van de luiheid, één van de zeven hoofdzonden. Het komt voornamelijk voor in de Nederlandse kunst van de zestiende en zeventiende eeuw..

Bronnen, noten en/of referenties

Externe links

• Backgammon Info
• Alles over Backgammon

Mediabestanden

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Backgammon op Wikimedia Commons.