Naar inhoud springen

ADHD

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Gil heuvelmans (overleg | bijdragen) op 29 aug 2005 om 05:16. (→‎ADHD-ers en hun omgeving)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.

ADHD betekent Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, oftewel aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Bij een aandachtstekortstoornis zonder het element van hyperactiviteit, spreekt met ook wel van ADD. Volgens huidige inzichten komt ADHD bij 3 tot 5% van de kinderen voor en bij zeker 1% van de volwassenen.

Mensen met ADHD kunnen verschillende klachten hebben. De klachten worden in het DSM-IV verdeeld in drie groepen die in combinatie of afzonderlijk kunnen voorkomen:

  • aandachtsproblemen of concentratieproblemen
  • hyperactiviteit-impulsiviteit
  • gecombineerd type

De diagnose is sterk afhankelijk van de vaak subjectieve criteria. ADHD gaat niet over met het volwassen worden maar veel volwassenen leren er mee omgaan of vinden structuur en werk waar men ongestoord kan functioneren. Ook kiest men soms onbewust een omgeving waar men minder last ervaart of is het de omgeving die ermee heeft leren omgaan. De overbeweeglijkheid op zich vermindert meestal wel.

ADHD-ers en hun omgeving

Het gedrag van ADHD-ers en hyperactieven wordt door de omgeving in meer of mindere mate ervaren en omschreven als storender, dominanter, opdringeriger, lawaaieriger en soms agressiever dan normaal. Als gevolg kunnen ADHD-ers in een situatie geraken dat zijn sociaal worden uitgesloten. Deze gedragingen kunnen, naast het aandachtstekort, de schoolpresentaties van het kind negatief beïnvloeden.

Ook voor de ouders betekent een kind met als diagnose ADHD een extra belasting, die kan leiden tot extra stress en spanningen binnen relaties en in het gezin. Omdat van ADHD wordt aangenomen dat er ook erfelijke elementen een rol spelen, is het heel goed mogelijk dat ook bij een van de ouders een zekere mate van ADHD aanwezig is zonder dat ooit de diagnose is gesteld.

Bij ADHD-kinderen bij wie niet de juiste diagnose wordt gesteld en die geen adequate behandeling krijgen, zullen de symptomen en hun consequenties vaak onverminderd blijven bestaan tot op volwassen leeftijd. De symptomen kunnen gepaard gaan met aanhoudende emotionele en sociale problemen. In het geval dat de ADHD-er in de maatschappij niet zijn juiste plaats en omgeving weet te vinden en de maatschappij onvoldoende begrip toont en ruimte biedt tot onplooiing, kan werkeloosheid, criminaliteit en misbruik van genotsmiddelen het gevolg zijn.

Bijzondere kwaliteiten van ADHD-ers

ADHD-ers zijn beweeglijk en onrustig en minder voorspelbaar in hun motoriek en in hun denken. Ze zijn gevoelig voor prikkels van buitenaf, maar zoeken de prikkels zelf op wanneer die ontbreken. Door deze eigenschappen komen we onder ADHD-ers mensen tegen die bijzondere vaardigheden hebben ontwikkeld met betrekking tot het snel combineren van informatie en indrukken, die probleemoplossend denken, met creativiteit en originaliteit, ruimtelijk inzicht. Omdat veel ADHD-ers een bepaalde prikkeldrempel nodig hebben zullen ze in bepaalde riscovolle en crisissituaties alerter en beter gaan functioneren terwijl bij normale mensen het afbreukrisico juist toeneemt. Een ADHD-er kan een probleem als een uitdaging tegemoet willen treden terwijl normaal iemand zich ontwijkend zal opstellen. Helaas wordt weinig of geen gebruik gemaakt om juist mensen met ADHD van wege hun complementaire eigenschappen en vooral kwaliteiten bewust aan te trekken en in te zetten.
Er zijn vele bekende ADHD-ers te vinden die beroemd zijn geworden omdat ze in hun eenzijdig gebrek of kwaliteit exceleerden: politici, uitvinders, kunstenaars, cabaretiers. Niet zelden treft men in families waar ADHD voor komt ook vormen van hoogbegaafdheid aan.

AD(H)D als mode-diagnose?

ADHD kreeg in de eerste jaren van de 21° eeuw wel eens de naam een ‘mode diagnose’ te zijn. Onderzoek van Jan Buitelaar toonde evenwel aan dat de diagnose van wat nu ADHD genoemd wordt minstens teruggaat tot 1937. Destijds zijn dus heel veel kinderen wel bestempeld met het etiket: lastig, druk, moeilijk handelbaar, agressief, kan niet concentreren. Maar tot een diagnose ADHD kwam het niet omdat de kennis er toen nog niet was.

Daar boven op dragen de huidige maatschappelijke veranderingen eveneens bij tot een toename van het aantal diagnoses ADHD. Belangrijk voor iemand met ADHD is de aanwezigheid van structuur, regel en regelmaat, aandacht en waardering. In deze tijd zien we dat de structuur die de kerk, de school en de maatschappij vroeger dwingend oplegde, vervaagd is of voortdurend verandert. Ook in een maatschappij waar het verband tussen persoonlijke inzet en beloning meer en meer vervaagt en ook uitgeproken (b.v. politiek) beleid en maatregelen vaak niet met elkaar in overeenstemming zijn zal dit bij iemand met ADHD bewust of onbewust tot onbegrip en vervolgens tot onvrede leiden.

Oorzaken

De oorza(a)k(en) van AD(H)D is/zijn nog steeds niet helemaal bekend. Aan het begin van de 21e eeuw wordt AD(H)D evenwel meestal als een neurobiologische stoornis beschouwd: er zijn steeds sterker aanwijzingen dat genetisch/biologische factoren een sleutelrol spelen, met name een tekort aan (en/of onevenwicht in de aanwezigheid van) twee neurotransmitters in de hersenen: dopamine en noradrenaline. De rol van Dopamine werd al langer onderzocht, onderzoek naar de rol van Noradrenaline is recenter:

  • Dopamine zou hersenstructuren activeren die verantwoordelijk zijn voor beloning of versterking van sociaal geaccepteerd gedrag, en die de lichamelijke activiteit reguleren.
  • Noradrenaline werkt diffuser in de hersenen en zou het gevoel van ‘arousal’, het vermogen selectief aandacht te schenken en het gevoel van oriëntatie reguleren.

Het is evenwel nog niet onomstotelijk aangetoond dat de aangetoonde verschillen in het dopamine-systeem tussen gezonden en patiënten oorzaak of gevolg is van de stoornis.

Door de beperkte diagnostiek en de traditionele werkwijze in de psychiatrie werd (tot voor kort) aan de neurobiologische aspecten van deze aandoening zeer weinig aandacht besteed. Volgens sommigen is ADHD een verzamelnaam voor ten minste zes afzonderlijke neurobiologische stoornissen, die elk een andere oorzaak hebben.

Hoewel het genetisch onderzoek nog in een vroeg stadium verkeert, zijn er aanwijzingen dat ADHD een sterk erfelijke basis heeft, waarbij meerdere genen een rol zouden spelen. Kinderen in de schoolleeftijd met eerstegraads biologische verwanten bij wie de diagnose ADHD is gesteld, hebben een grotere kans op de stoornis dan kinderen zonder familieleden met ADHD.

Roken, alcoholgebruik en hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap worden beschouwd als mogelijke extra risicofactoren voor het ontwikkelen van ADHD bij het kind. Het lijkt echter minstens even waarschijnlijk dat deze zaken verband houden met de gevolgen van niet-gediagnosticeerde ADHD bij de moeder.

Behandeling

Genezing van ADHD is tot nu toe niet mogelijk. De behandeling van ADHD bestaat uit een op het individu afgestemd behandelprogramma, dat vaak medicatie en psychologische, educatieve en sociale interventies omvat. Voor het maximale succes moeten de ADHD-er en zijn of haar ouders/partner, andere familieleden en leerkrachten/schoolleiding actief bij het behandelplan betrokken worden. Lotgenotencontact wordt hier zeker ook belangrijk in gevonden.

Medicatie specifiek voor AD(H)D zijn Stimulantia waarvan methylfenidaat het meest toegepaste is. Dit medicijn is beschikbaar in de vorm van een tabletten (merknaam Ritalin in Nederland, Rilatin in België). Sinds 2004 is er ook een nieuwe variant in de vorm van een capsule met verlengde afgifte (merknaam Concerta).

Deze stimulantia hebben invloed op de hoeveelheid dopamine in de hersenen. Medische behandeling wordt meestal gecombineerd in een multimodale aanpak van ADHD, d.w.z. dat nog andere vormen van behandeling plaats vinden zoals opvoedingsondersteuning, sociale vaardigheidstraining, leervaardigheden, enz..., afhankelijk van de secundaire problemen die zich door ADHD voordoen.

In een MTA-studie, de grootste goed gecontroleerde studie waarin 2 typen behandelingen werden vergeleken, werd aangetoond dat medicatie (in dit geval methylfenidaat) een zeer positief effect toevoegde aan de gedragstherapie, terwijl de gedragstherapie veel minder toevoegde aan de medicamenteuze behandeling.

Onderzoek heeft aangetoond dat ongeveer 80% van de kinderen met ADHD positief reageert op methylfenidaat, waarbij het aandachtstekort, de hyperactiviteit en de impulsiviteit aanzienlijk minder worden. Het misleidende is evenwel dat ook niet-ADHD-ers eveneens beter presteren met dit medicijn. Bovendien bestaat het gevaar alle heil van het medicament wordt verwacht, en men onvoldoende aandacht besteedt aan de pedagogische taak. Het komt helaas vaak voor dat doseringen van Ritalin door dokters te hoog worden voorgeschreven, informeer U dus over de geschikte dosis bij meerdere bronnen. Overdosering kan leiden tot een moeilijk van af te kicken verslaving. Bij Concerta is dat gevaar minder groot omdat de normale dosering 1 capsule van 18 of 36 mg. methylfenidaat per dag is, ongeacht de vorm van de aandachtsstoornis. Waar wel voor moet opgelet worden bij concerta is de inloopperiode waar zware hoofdpijnen en duizeligheid regelmatig voorkomen.

Medicatie

Medicatie met methylfenidaat (Ritalin of de effectievere Concerta) is de meest gebruikte behandeling voor ADHD-ers en heeft direct invloed op hun gedrag.

Wanneer men spreekt van een positieve reaktie op medicatie, dan beoordeelt men dat meestal vanuit het slagen in symptoomonderdrukking en vanuit het oogpunt van de omgeving die de ADHD-er hinderlijk vindt. De medicatie is vaak een zware ingreep op de persoonlijkheid van de ADHD-er. Zo zal Ritalin agressieve emoties afvlakken maar zal dat afvlakken ook doen met de positieve emoties die samenhangen met gevoelens van geluk en het genieten van de vele dagelijkse zaken in het leven.

Ritalin

Geneesmiddelen die uitsluitend direct na inname methylfenidaat in het lichaam afgeven, zoals Ritalin (Rilatin) moeten veelal vaker dan één keer per dag worden ingenomen. Dit betekent dat ouders, kinderen en leerkrachten er tijdens en na schooltijd aan moeten denken dat het geneesmiddel moet worden ingenomen. Mensen met ADHD vergeten snel en gemakkelijk iets te doen. Het is daarom lastig voor kinderen met ADHD om het tijdig innemen van medicijnen niet te vergeten, terwijl het bovendien gênant en stigmatiserend is. Dit kan leiden tot een verminderde therapietrouw en daardoor tot een minder effectieve behandeling. Concerta zou in een oplossing kunnen bieden.

Doordat iedere drie à vier uur een dosis ingenomen moet worden is er sprake van piek- en dalspiegels van het middel in het bloed. Hierdoor kan er soms sprake zijn van reboundverschijnselen als een dosis is uitgewerkt: het gedrag wordt dan drukker en impulsiever dan vóór de medicatie.

Vergoeding van Rilatin en Concerta

Sind kort wordt Rilatin terugbetaald door de Belgische ziekteverzekering. Er is echter wel een attest van een neuroloog-psycholoog voor nodig dat voor één jaar geldt. Bovendien wordt het maar terugbetaald voor kinderen tot achttien jaar. In Nederland wordt Ritalin doorgaans vergoed. In Nederland wordt Concerta niet vergoed. Concerta is (nog) duurder dan Ritalin en daardoor niet opgenomen in de lijst van te vergoeden geneesmiddelen. Wel wordt prijs vergoed die in mg overeenkomt met Ritalin.

Concerta, methylfenidaat met verlengde afgifte

Concerta is een geneesmiddel dat in 2004 beschikbaar werd in Europa. De werkzame stof is eveneens metylfenidaat. Met behulp van een speciaal ontwikkelde technologie maakt Concerta de eenmaaldaagse toediening mogelijk en worden pieken en dalen in de bloedspiegels vermeden. Omdat mensen met ADHD vaak vergeten medicijnen als Ritalin met vaste regelmaat in te nemen zou dit medicijn voor de behandeling van ADHD een oplossing bieden. De overheid (Nederland) vergoedt Concerta echter niet. Het Nederlands ambtelijk apparaat kijk alleen naar de werkzame stof metylfenidaat die hetzelfde is als het goedkopere Ritalin en gaat daarmee volledig voorbij aan het doel van de medicatie.

De afgifte van een eerste hoeveelheid methylfenidaat uit de tablet vindt onmiddellijk na inname plaats. Vervolgens wordt volgens een gepatenteerd procédé in stijgende lijn gedurende de volgende 12 uur methylfenidaat afgegeven. Concerta is bedoeld zowel voor de behandeling van kinderen in de leeftijd vanaf 6 jaar, als van adolescenten en volwassenen met aandachtstekort - hyperactiviteitstoornis (ADHD).

Concerta hoeft slechts één keer per dag, ’s ochtends voor het naar school/werk gaan te worden ingenomen. Concerta dient met vloeistof te worden ingenomen; inname met voedsel is niet nodig (dit is een ander voordeel t.o.v. Rilatin/Ritalin: veel mensen met ADHD vinden het moeilijk om onmiddellijk na het ontwaken te eten). Concerta werd geïntroduceerd in tabletten van 18 en 36 mg. Het werd door de fabrikant voorzien dat op termijn tabletten van 27 mg en 54 mg beschikbaar worden. Het gebruik van Concerta wordt voorgeschreven als onderdeel van een uitgebreid behandelprogramma, dat ook gedragstherapie en psychologische en educatieve interventies omvat.

Positief effect

Uitgebreid onderzoek en praktijkervaring tonen aan dat kinderen met ADHD die Concerta gebruiken, zich snel beter kunnen concentreren, beter opletten, en minder impulsief en/of hyperactief zijn. Hierdoor nemen de negatieve symptomen af.

De werking

Aan de buitenkant ziet de capsule eruit zoals andere capsules, maar aan de binnenkant zijn er drie compartimenten die worden omgeven door een semi-permeabel membraam (een membraan waar sommige moleculen wel doorheen kunnen en andere niet). Twee compartimenten bevatten actieve medicatie en de derde is ontworpen om het geneesmiddel op het juiste moment ‘naar buiten te werken’. Water dat door het semi-permeabele membraan het systeem binnendringt, wordt door dit derde compartiment geabsorbeerd, waardoor het uitzet en de medicatie via een klein, lasergeboord gat aan het ene uiteinde van het tablet vrijkomt.

De coating (omhulsel) van de capsule bevat ook methylfenidaat waardoor al snel een eerste dosis vrijkomt.

Niet-medicinale behandelingen

Naast de klassieke medicinale behandelingen met Ritalin (Rilatin) en Concerta, zijn er intussen heel wat niet-medicinale behandelingen. Sommige hiervan zijn gefundeerd op wetenschappelijk onderzoek, anderen zijn dan echter weer slechts empirisch vastgesteld en worden momenteel onderzocht.

Biofeedback

Biofeedback is een redelijk recente behandeling van AD(H)D en wordt momenteel nog maar door enkel neurologen toegepast in Nederland en België. Het principe van biofeedback is gebasseerd op het EEG-scanbeeld van een AD(H)D-er. Het onevenwicht tussen trage (bijzaken) en snelle (hoofdzaken) hersengolven wordt geregistreerd en weergegeven op een computerscherm. Wanneer echter de trage onder een bepaald niveau én de snelle hersengolven boven een bepaald niveau komen, komen er punten bij op een teller. Hierdoor wordt men gestimuleerd om de hersengolven langer op ditzelfde niveau (d.i. op een geconcentreerd niveau) te houden. Door de positieve feedback merkt men dat dit niveau langer gerekt kan worden en dus de concentratie van de AD(H)D-er. Hierbij is het echter wel noodzakelijk dat men regelmatig deze biofeedback ondergaat én nadat de behandeling vruchten heeft afgeworpen, ze nog regelmatig moet worden onderhouden. Ook kan deze vorm van biofeedback AD(H)D niet volledig verhelpen, maar ze geeft wel een extra ondersteuning aan AD(H)D-ers.

Diëten

Er zijn verscheidene diëten voor AD(H)D-ers. Zo wordt bijvoorbeeld een suikervrij dieet aangeraden. Ook andere diëten zijn onderzocht op hun effect op AD(h)D-ers.

Natuurproducten

Voor hun concentratiebevorderende eigenschappen zijn visolie of omega-3 (DHD/EPA), ginkgo biloba, lecithine (o.a. van soja, noten, enz.) en anderen zeer gekend. Ze worden dan ook vaak aangewend als alternatief voor de medicinale behandeling of in aanvulling hiervan. Hoewel hun effect op korte termijn niet zo spectaculair is als bij gewone klassieke medicatie, wordt er toch duidelijke vooruitgang vastgesteld bij AD(H)D-ers die deze nemen.

AD(H)D en autisme, ODD, CD ("Conduct Disorder")

Er blijken vele misvattingen te bestaan omtrent het ontstaan van autistische aandoeningen en ADHD; zoals:

  • Autisme oorzaak door het MMR-vacinatie;
  • Slechte ouders zijn de oorzaak van ADHD;
  • Voedselverslaving is de oorzaak van ADHD;
  • Slecht dieet is de oorzaak van ADHD;
  • Ze groeien er wel overheen.

Evenwel,

  • Kinderen met deze stoornissen doen niet dezelfde dingen als andere kinderen zonder die stoornissen op dezelfde leeftijd.
  • Iedereen heeft wel eens last van de ADHD-achtige symptomen, alleen heeft een ADHD-er hier continu last van.
  • Ouders moeten uiteindelijk beslissen of hun ADHD-kind medicijnen zal toenemen.

Specifiek voor autisme:

  • Autisme is altijd levenslang.
  • Autisten voelen de liefde van de mensen uit hun omgeving niet, waardoor ze ook moeilijk liefde terug/door kunnen geven.
  • Autisten luisteren niet naar hun ouders/leerkrachten, doordat zij in een eigen leef- en vooral gedachtewereld zitten.
  • Autisten zijn vaak overgevoelig voor geluid, bewegingen, licht en bepaalde woorden.
  • De meeste autisten kennen periodes van zeer agressief gedrag.
  • Kinderen met autisme vertonen zelfverwondend gedrag.
  • Ook bij autisten komt hyperactief gedrag vaak voor (... één van de oorzaken van verwarring met ADHD)

Voor agressieve/disrupieve gedragsstoornissen (ODD en CD) en autisme wordt aan een medische behandeling gewerkt, zie: risperidone ("Risperdalâ"). Via een aantal van de hieronder gegeven externe links kan men ook informatie vinden over deze aan ADHD verwante aandoeningen.

Statistische gegevens

De hieronder weergegeven statistische gegevens werden publiek ter beschikking gesteld op de IACAPAP conferentie, 25 augustus 2004 te Berlijn. Aan deze conferentie werd deelgenomen door volgende onderzoekers: Jan Buitelaar uit Nederland, Helmut Remschmidt uit Duitsland, en uit Amerika waren er: Ken Steinhoff, Peter Jensen, Robert Fielding en Larry Scahill.

Algemeen

  • Bij jongens wordt de diagnose drie keer zo vaak vastgesteld dan bij meisjes.
  • Naar schatting blijft 60% van de kinderen met ADHD deze symptomen houden tot in de volwassenheid.
  • Niet minder dan 20-30% van de personen met ADHD lijdt aan een depressieve stoornis met slechte prognose, waaronder misbruik van middelen en suïcide.
  • ADHD wordt in Nederland nauwelijks bij allochtonen gediagnosticeerd of behandeld; dit wil niet zeggen dat er onder allochtonen geen ADHD voorkomt.
  • Algemeen houdt men rekening met een erfelijke overdracht.

Kinderen

  • ADHD is een veelvuldig voorkomende psychosociale/psyschische aandoening bij kinderen.
  • De stoornis manifesteert zich in principe vroeg in het leven.
  • Naar schatting hebben 50% van de ADHD-Kinderen aanzienlijke problemen in hun sociale relaties. Uit recent onderzoek is gebleken dat meer dan 30% van de kinderen met ADHD een jaar op school doubleert en dat 56% extra begeleiding nodig heeft. Ongeveer de helft van de ADHD-kinderen heeft ook een leerstoornis.
  • Naar schatting lijdt twee derde van de ADHD-kinderen ook aan oppositioneel opstandige gedragsstoornissen.
  • Onderzoek heeft tevens aangetoon dat 25-35% van de kinderen met ADHD aan een angststoornis lijdt, zoals agorafobie, paniekstoornis, obsessief-compulsieve stoornis en gegeneraliseerde angststoornis.
  • Tot op heden is de term ADHD nog steeds niet duidelijk gedefinieerd.

Adolescenten

  • 60% van de kinderen met klinisch gediagnostiseerde ADHD op de schoolleeftijd houdt gedurende de adolescentie ook symptomen van ADHD.
  • 25-50% van deze adolescenten heeft symptomen van een oppositionele of antisociale persoonlijkheidsstoornis ontwikkeld.
  • Evenveel hebben een schoolachterstand opgelopen met een historie van meer dan gemiddeld doubleren, spijbelen, uitval zonder diploma, een lager schooltype en een lagere score op gestandaardiseerde tests.

Volwassenen

  • Pas sinds kort wordt ook het erkend dat ADHD bij volwassenen en op hogere leeftijd voor komt.

Statistische verdeling per leeftijdscategorie

Leeftijden van personen bij wie ADHD gediagnosticeerd werd:

  • 1 t/m 5 jaar 5%
  • 6 t/m 8 jaar 22%
  • 9 t/m 12 jaar 35%
  • 13 t/m 18 jaar 22%
  • 19+ jaar 16%


Op internet is zeer veel informatie te vinden over ADHD. Zo zijn er online lotgenotenorganisaties en zijn er belangenverenigingen. Ook zijn er site's met uitgebreide informatie over ADHD, behandeling, enz...

Interactieve websites van en voor mensen met ADHD en hun partners (informatie en lotgenotencontact)
  • http://www.adhdplus.nl - ADHD+: informatie over ADHD en aanverwante stoornissen. Aan deze website zijn verschillende mogelijkheden voor lotgenotencontact verbonden (volwassenen)(Nederland).
  • http://jeugd.adhdplus.nl - ADHD+ jeugd: voor jongeren tussen de 6 en de 21 jaar(Nederland).
  • http://www.partnersvanadhd.nl - Partners van ADHD: site voor volwassen familieleden van mensen met ADHD(Nederland).
  • http://www.adhdxtra.nl - adhdXtra is een online lotgenoten site met een forum en chatmogelijkheid en een jaarlijkse meeting, voor de jeugd en partners zijn er aparte forums(Nederland).
Informatie-sites, specifiek ADHD en ADD
  • http://www.adhd.nl - adhd-land: Nederlandstalige webplek over ADHD bij kinderen èn volwassenen(Nederland).
  • http://www.hersenstorm.com - Hersenstorm: Een zeer uitgebreide site over ADHD en het leven met ADHD (volwassenen)(Nederland).
  • http://www.zitstil.be - Centrum Zit Stil vzw is het kennis en expertisecentrum rond ADHD in Vlaanderen. Het stelt zich tot doel de problematiek van ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) bekend te maken en mensen met ADHD, ouders, leerkrachten en deskundigen te begeleiden en op te leiden.


Zelfhulpgroepen


Nieuwsgroepen
Ervaringsdeskundigen
ADHD en vergelijkbare stoornissen
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=ADHD&oldid=1913242"