Gebruiker:Guaka/Ravage-Wikipedia
Dit is een voorlopige versie van een artikel over Wikipedia, voor Ravage, een progressief tijdschrift. Wijzigen is prima, graag zelfs!
De doelstelling is om lezers van Ravage bekend te maken met Wikipedia. Die dan hopelijk ook zelf informatie gaan toevoegen. Dus dat lezers worden gestimuleerd om Wikipedia als een medium te zien waar ze kritische info kunnen toevoegen, en dat deze info ook blijft staan als de info op een neutrale wijze wordt vermeld. (Zie bijv. Biomedical Primate Research Centre :)
nl.Wikipedia.org[bewerken | brontekst bewerken]
"Imagine a world in which every single person on the planet is given free access to the sum of all human knowledge. That’s what we’re doing." -- Jimmy Wales, oprichter van Wikipedia
Wikipedia is een internetencyclopedie die op een bijzondere manier wordt samengesteld. Iedere bezoeker kan namelijk pagina's toevoegen en bewerken. Op deze manier wordt de kennis van de gebruikers op een zeer efficiënte manier gedeeld. Iedereen kan een artikel nemen en wijzigingen erin aanbrengen als hij of zij meer informatie over het onderwerp beschikbaar heeft, of een nieuw artikel beginnen. En dat systeem blijkt nog te werken ook.
Wikipedia is een internationaal project met als doel in zoveel mogelijk talen een vrije enyclopedie te schrijven. "Vrij" houdt in dat alle informatie door iedereen hergebruikt mag worden. Dit wordt geregeld door de GNU Vrije Documentatie Licentie. Dit is een copyleft licentie, hetgeen in essentie inhoudt dat iedereen het materiaal mag gebruiken, maar bij herdistributie wel de oorspronkelijke auteurs moet vermelden en de nieuwe publicatie ook weer onder dezelfde licentie moet plaatsen.
Het schrijven van de tekst gebeurt volledig door vrijwilligers die het leuk vinden hun kennis te delen via Wikipedia. Iedereen heeft de mogelijkheid op deze wijze zijn of haar kennis verder te brengen. Velen komen een keer langs om een artikel te schrijven of te verbeteren, maar er is ook een harde kern die wekelijks, of soms zelfs dagelijks, met Wikipedia bezig is.
In januari 2001 werd de Engelstalige Wikipedia gestart. Deze telt nu reeds meer dan 420.000 artikelen, en is Encyclopedia Britannica al een tijdje geleden voorbijgestreefd in grootte. De Nederlandstalige Wikipedia ("Wikipedia NL") ontstond in de zomer van 2001, en heeft sindsdien een telkens toenemende groei doorgemaakt. Op dit moment (december 2004) telt Wikipedia NL ruim 43.000 artikelen. Inmiddels zijn er projecten in meer dan honderd talen, waaronder het Fries, al leidt de Friese versie een beetje een sluimerend bestaan.
Wikiwat?[bewerken | brontekst bewerken]
'Wiki' in de naam Wikipedia verwijst naar de software die het bewerken van de pagina's mogelijk maakt. De gebruiker, die met zijn webbrowser bijdragen wil schrijven, hoeft geen ingewikkelde opmaaktaal te kennen; links worden bijvoorbeeld gevormd door [[ en ]] rond een stuk tekst te zetten. De wiki-software zet de ingevoerde tekst zelf om in een nette pagina, daar hoeft de gebruiker zich verder geen zorgen over te maken.
Het is in een WikiWiki erg makkelijk om documenten met elkaar te verbinden, en zo een netwerk van kennis op te bouwen. Het formaat leent zich uitstekend voor samenwerking.
Wikipedia is niet het eerste wiki-project. Het originele WikiWikiWeb werd in 1995 ontworpen door Ward Cunningham, die het concept uitvond en er de naam Wiki aan gaf. Het woord wikiwiki komt uit de Hawaiiaanse taal en heeft de betekenis van 'snel, vlug, beweeglijk'.
Valkuilen en vooroordelen[bewerken | brontekst bewerken]
In een zo gemakkelijk toegankelijk project als Wikipedia, dat principieel geen formele leiding heeft, liggen wel een paar gevaren op de loer. Grappenmakers en vandalen kunnen artikelen bederven. Ook kunnen er goedbedoelde artikelen van gebrekkige kwaliteit of twijfelachtige objectiviteit opduiken. Dat gebeurt dan ook regelmatig. Toch zijn de gevolgen niet groot. Aangepaste pagina's verschijnen in een lijst en worden onmiddellijk door een groep actieve vrijwilligers gecontroleerd. Het herstellen van fouten of vernielingen vindt in het algemeen binnen een uur plaats. Omdat de oude versies van pagina's ook behouden blijven, gaat dit gemakkelijk. In ernstige gevallen kan een bepaalde gebruiker het bewerken van pagina's onmogelijk worden gemaakt, of kan een pagina onveranderbaar worden gemaakt. Dit gebeurt echter slechts sporadisch.
"Wikipedia verzandt niet in geleuter, sub-trivialiteiten of vandalisme, maar er worden echt informatieve artikelen geschreven", aldus Andre Engels, één van de actievere medewerkers van het project. Hij ziet echter ook een aantal negatieve kanten: "Er zijn geen methoden om de kwaliteit van een artikel te zien, behalve wellicht voor de positieve of negatieve extremen. Graag zou ik een mogelijkheid toegevoegd zien waarbij men heel kort de kwaliteit van een artikel kan aangeven plus wellicht de kennis die men van een onderwerp heeft, zodat we van de goede artikelen kunnen zeggen dat ze "gecontroleerd" zijn. Daarnaast vind ik dat er te veel gevochten wordt - waarbij ik moet toegeven dat ik daar zelf ook aan meedoe."
Ondermaatse artikelen redden het uiteindelijk ook niet: feitelijke betrouwbaarheid en strikte objectiviteit zijn grondregels van Wikipedia. De gebruikers nemen artikelen die aanvankelijk niet aan die grondregels voldoen dan ook snel onderhanden. In samenwerking zorgen de toevallige bezoekers en de steeds terugkerende vrijwilligers ervoor dat aarzelende beginnetjes of stellige meningen worden bewerkt tot neutrale, informatieve teksten.
Daarbij blijft Wikipedia altijd werk-in-uitvoering. Zowel voor de afzonderlijke artikelen als voor de encyclopedie als geheel geldt dat ze nooit af zijn, en nooit perfect. Daartegenover staat dat Wikipedia iedere dag weer een stukje groter en beter wordt. De grote kracht van de benadering schuilt in de voortdurende stroom van verbeteringen. Die benadering houdt overigens in dat ook actuele gebeurtenissen meteen in een artikel kunnen worden opgenomen: een duidelijk voordeel van het Wikipedia-concept. Al met al heeft Wikipedia NL dan ook de potentie een waardevol naslagwerk op het internet te worden.
Fruggo: "Wat ik leuk vind is dat ik er veel van leer, ik kom allerlei artikelen tegen waar ik niet bewust op naar zoek ben, maar waar ik (met name bij controles) toevallig langs kom. Niet dat ik dan altijd het hele artikel lees, maar bijna ongemerkt steek ik er toch heel wat van op. Wat ik minder leuk vind is dat het vaak niet gewaardeerd wordt als je negatieve geluiden laat horen wanneer er iets nieuws bedacht is, er is dan te weinig ruimte voor negatieve kritiek."
Hoewel Wikipedia in eerste plaats een encyclopedie is en niet bijvoorbeeld een woordenboek of een verzameling links, leent het wikiformaat er zich vaak voor om met informatie op manieren om te gaan die in een traditionele 'papieren' encyclopedie niet mogelijk zijn. Er is bijvoorbeeld veel informatie in tabellen en lijsten op alfabet of datum bijeengebracht die door links aan uitgebreider verslag verbonden is.
Overigens staat de Nederlandstalige Wikipedia niet op zich, maar zijn artikelen door middel van interwiki-links verbonden met overeenkomstige artikelen in andere talen. Door het copyleft karakter van alle Wikipedia artikelen kan iedereen tekst kopiëren en vertalen, hetgeen zo leidt tot een wereldwijde kruisbestuiving en verspreiding van kennis. De Wikipedia's spelen dan ook regelmatig leentjebuur bij elkaar.
Niet alle kennis is makkelijk in een encyclopedievorm te gieten en daarom heeft de Wikimedia Foundation, de moederorganisatie van Wikipedia, een aantal zusterwiki's opgezet: Wikibooks, Wikiquote en Wiktionary (ook wel WikiWoordenboek), die sinds kort ook beschikbaar zijn in het Nederlands. Ook zijn er andere Wikiprojecten die gebruik maken van MediaWiki, de onderliggende vrije software (beschikbaar onder de GNU General Public License). Zo heeft Wikitravel zich de creatie van een vrije reisgids als doel gesteld. Deze valt echter niet onder de GNU Vrije Documentatie Licentie, maar onder een andere copyleft licentie, de Creative Commons Attribution ShareAlike licentie, hetgeen het kopiëren van tekst tussen Wikipedia en Wikitravel belemmert.
Ook activisten hebben de mogelijkheden van Wikipedia ontdekt. Het toevoegen van kritische informatie is goed mogelijk, mits een aantal zaken in het oog worden gehouden. De belangrijkste is de neutraliteit. De mening van de auteurs mag nooit doorklinken in een encyclopedisch artikel. Wel is het mogelijk meningen van anderen (relevante personen, grote bevolkingsgroepen) op te nemen.
Waarom is de lay-out zo ongewoon?[bewerken | brontekst bewerken]
Wikipedia is zowel een informatiebron alswel een plek waar informatie toegevoegd kan worden. Vandaar dat Wikipedia-pagina's er iets anders uitzien dan vele andere internetpagina's. Wikipedia-artikelen vallen allereerst op door het grote aantal links. Veel daarvan verwijzen naar een ander Wikipedia-artikel. Zo wordt de informatie van vele kanten toegankelijk gemaakt. Nog meer links leiden naar een scherm dat van de lezer een schrijver maakt: dat zijn links naar nog niet beschreven onderwerpen. Men kan meteen aan de slag!
Wat verder opvalt aan de website van Wikipedia is dat een groot gedeelte van het scherm is ingeruimd voor de artikelen zelf. Dit is om de pagina's zo overzichtelijk en leesbaar mogelijk te houden. Het gaat immers om de informatie. De gebruiker kan een overzichtelijke en goed gestructureerde pagina veel sneller 'scannen' (snel doorlezen) op zoek naar nuttige informatie. Aan de zijkanten van het scherm wordt de lezer enkele speciale functies geboden, zoals een zoekveld, speciale pagina's en links naar hetzelfde artikel in andere talen.
Politieke betekenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het is vanzelfsprekend, volgens Jean-Baptiste Soufron in "The political importance of the Wikipedia Project: the only true Encyclopedia of our days", dat Verlichtingsdenkers als Voltaire, Rousseau en Montequieu hebben bijgedragen aan de "Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers". Het ".. was een politiek wapen met als doel de vernietiging van bijgeloof en de toegang tot menselijke kennis", en één van de belangrijkste factoren in het proces dat heeft geleid tot de Franse Revolutie.
In tegenstelling tot andere grote encyclopedieën is Wikipedia niet het bezit van een grote softwaregigant of een of andere Zwitserse biljonair, het is geen hiërarchisch gecontroleerd proces. Het praktisch, functioneel anarchisme, waarvan de gevolgen over een jaar of 5 duidelijk zullen zijn. Eén gloednieuw project van Wikimedia, Wikinews, biedt gigantische perspectieven in dit opzicht: een vrije nieuwsbron, waar iedereen vrij is nieuws te schrijven over een scala aan onderwerpen. In tegenstelling tot Indymedia is het lezerspubliek (en dus ook de schrijvers) van Wikinews niet beperkt tot linkse activisten, en zijn de artikelen wijzigbaar door jan en alleman, met de hoop, net als bij Wikipedia, dat artikelen telkens verbeterd worden. Sommige Wikinews schrijvers geloven zelfs in de mogelijkheid om binnen een redelijke termijn groter te worden dan CNN en BBC News. Zodat de revolutie misschien niet op TV komt, maar dan toch wel tenminste op Wikinews!
Deze tekst is beschikbaar onder de voorwaarden van de GNU Free Documentation License en is onder andere geschreven door de volgende medewerkers van de Nederlandstalige Wikipedia: Andre Engels, Bemoeial, Fransvannes, Fruggo, Hooft, Oscar, SanderSpek, Tsjanl, Walter. De laatste bewerkingen en de visie is met name geschreven door Guaka.