Gebruiker:Kediri40/Kladblok
De bestuurlijke indeling van Nederlands-Indië werd geregeld in......
Overheid en bestuur[bewerken | brontekst bewerken]
Sinds de overname van het VOC gebied door de Nederlandse staat in 1795 hebben de nodige veranderingen in de bestuurlijke organisatie plaatsgevonden. Rond 1800 bestond het Nederlands grondgebied waarop gezag uitgeoefend kon worden uit 2/3 van Java, enkele eilanden in de Molukken en diverse kleine steunpunten (voormalige VOC factorijen en forten) verspreid over de archipel. Op onder andere Borneo en Nieuw-Guinea was de Nederlandse aanwezigheid nihil in het begin van de 19e eeuw. In verschillende gebieden waren weliswaar vertegenwoordigers van het Nederlands Indische Gouvernement aanwezig maar van concreet gezag en een bijbehorende administratieve indeling van het gebied was nog geen sprake. Vanwege de expansie in de 19e en 20e eeuw kwamen steeds grotere delen van de archipel onder het gezag van Nederland waardoor ook de bestuurlijke organisatie van Nederlands-Indië geleidelijk werd uitgebreid. In latere jaren gevolgd door reorganisaties.
Stadsgemeenten en de eerste stap richting democratie[bewerken | brontekst bewerken]
In 1905 werd de wet zodanig aangepast dat het mogelijk maakte voor gewesten of gedeelten van gewesten raden in te stellen. Deze raden krijgen het beheer en de verantwoording over de geldmiddelen van de betreffende gewesten. De leden werden gekozen uit 3 bevolkingsgroepen (Nederlanders, inheemse en uitheemse) mits deze in voldoende aantallen aanwezig waren in het betreffende gewest.
Een plaatselijke raad voor een stad(sgemeente) werd een gemeenteraad, zie ook de Lijst van stadsgemeenten van Nederlands-Indië. In een later stadium werd de functie van burgemeester gecreëerd die alleen door de Gouverneur-Generaal kon worden benoemd, geschorst of ontslagen. Daarnaast zijn er enkele gewestelijke raden. Bij de bestuur hervormingswet van 1922 werd het ontstaan van een provincie raad binnen de dan nog te vormen provincies op Java mogelijk. Een regentschapsraad werd gevormd door de 3 bevolkingsgroepen waarvan een deel gekozen werd. De regent was de voorzitter met de patih als plaatsvervanger.
Bestuurlijke inrichting tot 1942[bewerken | brontekst bewerken]
De laatste grote bestuurlijke veranderingen vonden plaats in 1938. Het hoogste bestuurlijke niveau, de Indische Regering, besloot in dat jaar dat de buitengewesten opgedeeld werden in drie Gouvernementen (Groote Oost, Borneo, Sumatra). Java werd opgedeeld in 3 provincies (West-Java, Midden-Java, Oost-Java) en 2 Gouvernementen (Jokjakarta, Soerakarta). Elk van deze Gouvernementen of Provincies heeft een Gouverneur als als hoogste burgerlijke ambtenaar.
Binnen de Gouvernementen en Provincies kan het bestuur onderverdeeld worden in Europees en Inlands Bestuur. De inrichting hiervan verschilt tussen Java en de Buitengewesten, wat een relatie heeft met het verschil tussen direct en indirect bestuurd gebied en de omvang van de te besturen gebieden. Daarnaast bestaat er nog het Bestuur over Vreemde Oosterlingen dat niet gekoppeld is aan grondgebied.
De indirect bestuurde gebieden hebben een grotere autonomie met een eigen zelfbestuur. Deze vorm is op Java terug te vinden in de Vorstenlanden (Jogjakarta, Soerakarta). De staatsrechtelijke verhouding tot de Indische Regering is per gebied met indirect bestuur vastgelegd in politieke contracten.
Java[bewerken | brontekst bewerken]
Elke Gouverneur wordt bijgestaan door:
- Een secretaris
- Residenten
- Assistent-residenten
- Ambtenaren
| Bestuurslagen van hoog naar laag | Functienaam hoogste gezagdrager | Soort bestuur |
|---|---|---|
| Provincie/Gouvernement | Gouverneur | Europees Bestuur |
| Residentie (Afdeling) | Resident | |
| Regentschap | Regent | Inlands Bestuur |
| District | Wedana | |
| Onderdistrict | Assistent-wedana | |
| Desa | Desahoofd |
Hierop zijn een aantal uitzonderingen. Het onderdistrict Duizend-eilanden dat onder het district en regentschap Batavia valt wordt beheerd door de inlandse posthouder, die rechtstreeks aan de regent rapporteert. De functienaam van de hoogste gezagdrager binnen het district Koeningan binnen het gelijknamige regentschap is Patih. Het district Karimoendjawa binnen het regentschap Japara heeft een assistent-wedana, deze rapporteert rechtstreeks aan de regent van Japara.
| Provincie / Gouvernement | Residentie (afdeling) | Oppervlakte (km2) | Bevolking 1930 | Inwoners per km2 | Regentschappen | Stadsgemeente |
|---|---|---|---|---|---|---|
| West-Java (Provincie) | Bantam | 8.045 | 1.028.661 | 127,8 | Serang, Lebak, Pangdeglang | |
| Batavia | 8.086 | 2.639.709 | 326,5 | Batavia, Meester-Cornelis, Krawang | Batavia | |
| Buitenzorg | 11.734 | 2.212.487 | 188,6 | Buitenzorg, Soekaboemi, Tjiandoer | Buitenzorg, Soekaboemi | |
| Priangan | 13.766 | 3.449.013 | 250,5 | Bandoeng, Soemedang, Tasikmalaja, Tjamis, Garoet | Bandoeng | |
| Cheribon | 5.715 | 2.069.569 | 362,1 | Cheribon, Koeningan, Indramajoe, Madjalengka | Cheribon | |
| Subtotaal | 47.346 | 11.399.439 | 240,7 | |||
| Midden-Java (Provincie) | Banjoemas | 6.404 | 2.474.413 | 386,4 | Banjoemas, Poerwokerto, Poerbolinggo, Tjilatjap, Karanganjar, Bandjarnegara | |
| Pekalongan | 5.636 | 2.639.844 | 468,4 | Pekalongan, Batang, Pemalang, Tegal, Brebes | Pekalongan, Tegal | |
| Kedoe | 4.655 | 2.129.509 | 457,5 | Magelang, Wonosobo, Temanggoeng, Poerworedjo, Koetoardjo, Keboemen | Magelang | |
| Semarang | 5.415 | 2.011.859 | 371,5 | Semarang, Kendal, Demak, Grobogan | Semarang, Salatiga | |
| Japara-Rembang | 6.059 | 1.886.043 | 311,3 | Pati, Japara, Rembang, Blora, Koedoes | ||
| Subtotaal | 28.169 | 11.141.668 | 395,5 | |||
| Oost-Java (Provincie) | Bodjenegoro | 6.824 | 1.984.368 | 290,8 | Bodjonegoro, Toeban, Grisee, Lamongan | |
| Madioen | 6.082 | 1.909.448 | 314,0 | Madioen, Magetan, Ngawi, Ponorogo, Patjitan | Madioen | |
| Kediri | 7.042 | 2.470.778 | 350,9 | Kediri, Ngandjoek, Blitar, Toeloengagoeng, Trenggalek | Kediri, Blitar | |
| Soerabaja | 3.527 | 1.904.676 | 540,0 | Soerabaja, Sidoardjo, Modjokerto, Djombang | Soerabaja, Modjokerto | |
| Malang | 5.295 | 1.793.568 | 338,7 | Malang, Pasaroean, Bangil | Malang, Pasaroean | |
| Probolinggo | 3.544 | 947.282 | 267,3 | Probolinggo, Kraksaän, Loemadjang | Probolinggo | |
| Besoeki | 10.137 | 2.081.867 | 205,4 | Bondowoso, Panaroekan, Djember, Banjoewangi | ||
| Madoera | 5.471 | 1.962.411 | 358,7 | Pamekasan, Soemenep, Bangkalan, Sampang | ||
| Subtotaal | 47.922 | 15.054.398 | 314,1 | |||
| Soerakarta (Gouvernement) | Soerakarta | 4.226 | 1.613.356 | 381,8 | Soenanaatsgebied: Soerakarta, Sragen. Mangkoenegarans gebied: Wonogiri, Kota Mangkoe Negoro Soerakarta | |
| Klaten | 1.822 | 951.619 | 522,3 | Klaten, Bodjolali | ||
| Subtotaal | 6.048 | 2.564.975 | 424,1 | |||
| Jogjakarta (Gouvernement) | Djokjakarta | 3.172 | 1.558.844 | 491,4 | Djokjakarta, Adikarto, Bantoel, Goenoengkidoel, Koelonprogo | |
| Subtotaal | 3.172 | 1.558.844 | 491,4 | |||
| Totaal | 132.657 | 41.719.324 | 314,5 |
Zie Overzicht administratieve indeling Java (Nederlands-Indië) voor een volledige lijst.
Buitengewesten[bewerken | brontekst bewerken]
In de Buitengewesten wordt de Gouverneur bijgestaan door:
- Een secretaris
- Residenten
- Assistent-residenten
- Controleurs bij het Binnenlands Bestuur
- Aspirant-controleurs bij het Binnenlands Bestuur
- Administratieve ambtenaren
- Gezaghebbers
- Hulp-gezaghebbers
- Posthouders
- Bestuursassistenten
| Bestuurslagen van hoog naar laag | Functienaam hoogste gezagdrager | Soort bestuur |
|---|---|---|
| Gouvernement | Gouverneur | Europees bestuur |
| Residentie | Resident | |
| Afdeling | Assistent-resident | |
| Onderafdeling | ||
| District | Inlands Bestuur |
Er is duidelijk een verschil te zien tussen de bestuurslagen in de Gouvernementen in de Buitengewesten en die op Java en Madoera. In de Buitengewesten bevat het Europees Bestuur 2 extra lagen namelijk afdeling en onderafdeling. Daarnaast is er een verschil te zien in het ondersteunend personeel.
| Gouvernement | Residentie | Oppervlakte (km2) | Bevolking 1930 | Inwoners per km2 | Afdelingen | Stadsgemeente |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Groote Oost | Manado | 90.597 | 1.139.251 | 12,6 | Manado, Sanghi en Talaudeilanden (rechtstreeks onder de resident), Gorontalo, Donggala, Poso | Menado |
| Celebes en Onderhorigheden | 98.939 | 3.087.335 | 31,2 | Makassar, Soenggoeminasa, Bonthain, Bone, Pare-Pare, Mandar, Loewoe, Boeton, Laiwoei | Makassar | |
| Bali & Lombok | 10.546 | 1.802.146 | 170,9 | Singaradja, Zuid-Bali, Lombok | ||
| Timor en Onderhorigheden | 63.551 | 1.656.636 | 26,1 | Timor en eilanden, Soemba, Flores, Soembawa | ||
| Molukken | 498.455 | 893.030 | 1,8 | Amboina, Ternate | Amboina | |
| Subtotaal | 762.088 | 8.578.398 | 11,2 | |||
| Borneo | Westerafdeling van Borneo | 147.211 | 827.898 | 5,6 | Pontianah, Singkawang, Sintang, Ketapang | |
| Zuid- en Oosterafdeling van Borneo | 386.627 | 1.366.635 | 3,5 | Bandjermasin, Hoeloe Soengai, Doesoenlanden, Koealakapoeas, Zuid-Oostkust van Borneo, Samarinda, Boeloengan | ||
| Subtotaal | 533.838 | 2.194.533 | 4,1 | |||
| Sumatra | Atjeh en Onderhorigheden | 55.550 | 1.002.900 | 18,1 | Groot-Atjeh, Pidië, Noordkust van Atjeh, Oostkust van Atjeh, Gajo- en Alaslanden, Westkust van Atjeh | |
| Tapanoeli | 39.418 | 1.041.301 | 26,4 | Sibolga en Ommelanden, Nias, Padangsidimpoean, Bataklanden | ||
| Oostkust van Sumatra | 93.500 | 1.673.623 | 17,9 | (Sultanaten) Deli (en Onderhorigheden) en Serdang, (Sultanaat) Langkat, (Sultanaat) Asahan (en enige
andere zelfbesturende landschappen), Bengakalis, Simeloengoen en de Karolanden |
Medan | |
| Sumatra's Westkust | 49.534 | 1.919.109 | 38,7 | Padang, Kerintji-Painan, Agam, L Koto, Tanahdatar, Solok | Padang | |
| Riouw en Onderhorigheden | 32.392 | 298.329 | 9,2 | Tandjoengpinang, Indragiri | ||
| Djambi | 44.452 | 245.342 | 5.5 | Djambi, Moearatambesi, Moearatebo, Bangko, Moearaboengo, Saroelangoen | ||
| Benkoelen | 25.887 | 322.619 | 12,5 | Benkoelen | ||
| Palembang | 85.918 | 1.096.555 | 12,8 | Palembangse Benedenlanden, Palembangse Bovenlanden, Ogan- en Komering-Hoeloe | Palembang | |
| Bangka en Onderhorigheden | 16.631 | 278.842 | 16,7 | Bangka | ||
| Lampongsche Districten | 28.268 | 359.950 | 12,7 | Teloekbetoeng | ||
| Subtotaal | 471.550 | 8.238.570 | 17,5 | |||
| Totaal | 6.731.476 | 19.011.501 | 2,3 |
Bestuurlijke indeling Java en Madoera (1934)[bewerken | brontekst bewerken]
Aadministratieve indeling Borneo
| Residentie | Afdeling | Onderafdeling | District |
|---|---|---|---|
| Westerafdeling van Borneo | Pontianah | ||
| Singkawang | |||
| Sintang | |||
| Ketapang | |||
| Zuid- en Oosterafdeling van Borneo | Bandjermasin | Bandjermasin | |
| Marabahan | |||
| Martapoera | |||
| Pelaihari | |||
| Hoeloe Soengai | |||
| Doesoenlanden | |||
| Koealakapoeas | |||
| Zuid-Oostkust van Borneo | |||
| Samarinda | |||
| Boeloengan |