Gebruiker:Keeper of the Keys/Lichttafel
Een lichttafel (ook wel DMX-Paneel, lichtstuurtafel of lichtconsole) is een elektronisch apparaat dat zoals de naam suggereert wordt gebruikt voor het beheren van belichting. Ze zijn in de gehele entertainment-industrie te vinden (van kleine podia/voorstellingen tot grote theaters en evenementen, film en TV).
Alle lichttafels kunnen dimmers aansturen die op hun beurt weer de intensiteit van het licht beheren, modernere tafels kunnen ook "intelligente" armaturen en apparaten aansturen zoals bewegend licht (scanners, moving heads etc), rook- en nevel-machines, media servers en andere special effecten.
De communicatie van de tafel met de apparatuur geschied via een elektronisch protocol, de huidige industrie standaard is DMX-512 een digitaal protocol dat tot 512 kanalen met 8-bit waarden per lijn aanstuurt. Andere protocollen zijn onder andere het oudere analoge 0-10V, waarbij voor elke dimmer zijn aanstuur waarde krijgt van een lijn met een spanning tussen de 0-10V (0V = 0%/uit 10V = 100%/helemaal aan), nieuwere protocollen zoals DMX-512-A en ACN die proberen de eisen van de steeds geavanceerdere licht/effect-installaties te voldoen.
Verschillende types tafels[bewerken | brontekst bewerken]
Licht Tafels zijn er in alle soorten en maten, van kleine single-preset tafels tot intelligente licht besturing computers, het doel van al deze producten is echter hetzelfde; het samenbrengen van alle licht-aansturing op een (goed) georganiseerde plek, zodat de licht-ontwerper of operator zijn werk zo goed mogelijk kan doen voor de beste resultaten.
Preset Tafels[bewerken | brontekst bewerken]
Dit zijn de simpelste tafels en worden het meeste gezien in kleine installaties. Er zijn twee hoofd soorten, de zogenaamde single-preset en de double-preset. Bij een single-preset tafel heb je een rij van schuifpotmeters die elk een aanstuurbaar kanaal voorstellen, over het algemeen is er ook nog een extra schuif die de 'master' is waarmee het een algemeen maximum wordt gezet (als de master op 50% staat dan zal een kanaal op 100% voor de dimmer 50% zijn en een kanaal op 50% zal voor de dimmer 25% zijn etc.). Bij double-preset tafels heb je twee (of meer) van dit soort rijen (scenes genoemd). Dit geeft de operator de mogelijkheid om de volgende scene voor te bereiden zonder dat de veranderingen zichtbaar zijn voor het publiek en dan zodra nodig kan hij met behulp van de scene/sub-masters of een crossfader de voorbereide scene met de huidige mixen of faden van de een naar de ander.
Afhankelijk van het soort tafel kan elk kanaal ook nog een flits knop hebben, of de scene als geheel. Sommige tafels kunnen ook wisselen van double-preset naar single-preset wat meestal 'wide' wordt genoemd omdat het het aantal (direct) aanstuurbare kanalen verdubbelt maar wel ten koste van de mogelijkheid om 'offline' de volgende scene voor te bereiden.
Over het algemeen wordt dit soort tafel alleen gebruikt voor conventioneel licht, het is wel mogelijk om intelligente armaturen aan te sturen met een preset-tafel maar niet erg praktisch. Daarom worden dit soort tafels over het algemeen alleen bij kleinere plekken gezien, DJs houden ook van de tafels door hun flexibiliteit en simpelheid.
Geheugen Tafels[bewerken | brontekst bewerken]
Geheugen tafels zijn de volgende stap in licht-aansturing. Waar je bij een preset-tafel de veranderingen live doorvoert kan de geheugen tafel scenes opslaan en later 'terugspelen'.
Dit soort tafels is daardoor zeer populair bij theaters en andere evenementen waar de voorstelling na te zijn geprogrammeerd niet veel veranderd. Het neemt een deel van het risico op menselijk falen tijdens een voorstelling weg omdat de correcte instellingen opgeslagen staan en het nu alleen nog maar een kwestie is van het op tijd 'afspelen' van de opgeslagen data.
Over het algemeen kunnen betere geheugen tafels meer kanalen aansturen dan dat ze schuiven hebben, en daarmee ook bewegend licht. Al zijn ze niet per definitie geoptimaliseerd om met bewegend licht om te gaan.
Bewegend Licht Tafels[bewerken | brontekst bewerken]
De volgende stap in licht tafels zijn de bewegend licht tafels. Dit zijn in feiten veel sterkere geheugen tafels met optimalisaties om het aansturen van intelligent licht makkelijk en uniform te maken.
De tafel is zich 'bewust' van de verschillende typen armaturen via bibliotheken die door de fabrikant beschikbaar worden gesteld of doordat de gebruiker zelf de gegevens over de armatuur/het effect-apparaat invoert. Hierdoor hoeft de 'operator' zich niet bewust te zijn van de exacte methode hoe een armatuur draait en kan hij zich concentreren op hoever/waarheen etc. (de operator geeft de opdracht draai 10°, de tafel vertaalt dat dan naar de verandering van de DMX waarde op de relevante kanalen).
Moderne tafels hebben vaak maar een deel van hun DMX uitgangen op de tafel zitten en bieden nog een groot aantal extra DMX universes aan via ethernet (ArtNET, ArtNET2 en andere gesloten protocollen) of via USB. Dit is ook zeer nodig aangezien moderne intelligente armaturen vaak een flink deel van de address-space kunnen opslokken (een moving head kan tussen de 6 en 55 DMX kanalen gebruiken afhankelijk van model etc). Moderne LED-verlichting is ook zeer intensief in DMX-kanaal gebruik.
Computer gebaseerde Tafels[bewerken | brontekst bewerken]
Naast al deze hardware oplossingen zijn er ook computerprogramma's beschikbaar, deze variëren van zogenaamde 'Offline Editors' van licht-tafel producenten die de gebruiker in staat stellen de voorstelling op de computer voor te bereiden tot volwaardige licht-aanstuur programma's.
De licht-aanstuurprogramma's variëren sterk, en zijn net als de verschillende soorten tafels gericht op verschillende soorten gebruikers. Er zijn programma's die de computer veranderen in een professionele licht-tafel met de opbouw van een professionele licht-tafel, terwijl er andere programma's zijn die hun werk meer op een manier doen die 'gewone' computer gebruikers bekend is.
Om het stuur-signaal uit te sturen zijn voor de professionele programma's vaak dure interfaces nodig, maar er zijn ook goedkope en opensource interfaces beschikbaar.
Bediening[bewerken | brontekst bewerken]
Wie de tafel bedient is erg afhankelijk van het soort en de grote van het evenement/de voorstelling.
Bij kleinere evenementen is de licht-ontwerper over het algemeen ook de licht-technicus, de programmeur en degene die achter de knoppen zit tijdens de voorstelling, soms vervult de regisseur ook de rol van licht-ontwerper/licht-'operator'. Het kan ook zo zijn dat de licht-'operator' bij gebrek aan volgspotter die taak ook nog op zich neemt maar dat is sterk af te raden omdat het vrij moeilijk is om beide tegelijk te doen.
Bij grotere evenementen is de licht-ontwerper over het algemeen een specifiek lid van de crew, als hij ook bekend is met de gebruikte tafel dan kan hij die programmeren maar er kan ook een aparte persoon komen om de tafel te programmeren naar de wensen van de ontwerper, tijdens het echte evenement is het weer afhankelijk van soort en hoe lang het doorgaat.
Bij korte (of eenmalige) 'runs' zal de ontwerper of de programmeur vaak zelf achter de knoppen blijven zitten.
Bij langere runs die niet veel veranderen blijft er iemand die de tafel kent (de 'operator', over het algemeen een ervaren licht-technicus) bij de productie, het evenement is vaak zo geprogrammeerd dat er alleen nog op tijd op de 'Go' knop hoeft te worden gedrukt.
Bij langere runs die dynamischer zijn (zoals concert tours) tourt de licht-ontwerper vaak mee (en maakt gewoon deel uit van de crew).