Gebruiker:Marainelisabeth/Mevrouw Santa Claus

Mevrouw Santa Claus vergezelt haar man

Santa Claus is een legendefiguur die ...

Van mythe naar vrouwenrechten

Santa Claus is een legendefiguur. In de 17^e eeuw brachten Nederlandse kolonisten hun mythe van Sinter Claes mee naar de Nieuwe Wereld. Zijn naam werd uiteindelijk vervormd tot Santa Claus, en ook zijn rol werd na verloop van jaren gewijzigd.

Volgens Tonny van Renterghem verbinden rituelen en mythen ons met de kindsheid van de mens en zijn ze belangrijk om de wortels van onze westerse cultuur beter te begrijpen en te koesteren.

De Sint en zijn knecht, de kerstboom en de kerstman zijn dus zeer oude mythen en rituelen.

Maar zelfs mythes ondergaan in de loop van de tijd metamorfoses of krijgen nieuwe interpretaties.

Mevrouw Santa Claus

In de negentiende eeuw kreeg de Santa Claus er onder impuls van de strijdsters voor vrouwenrechten een nieuwe dimensie bij. Waarom de oeroude kerstman niet eens laten aflossen door een Lady.

Zodoende is de rol van de dikbuikige, goedmoedige Santa Claus (oorspronkelijk was hij noch dikbuikig noch goedmoedig, het coca cola merk heeft voor zijn commerciële metamorfose gezorgd) op verschillende tijdstippen overgenomen door vrouwen.

Dat gebeurde bijvoorbeeld in Australië tijdens de eerste wereldoorlog toen mannen aan het front vochten en moeders hun kinderen een lichtpuntje wilden geven tijdens de pijnlijke oorlogsomstandigheden. Ook na de eerste wereldoorlog verschenen hier en daar in de kerstperiode vrouwelijke Santa Clausen. Die rolverandering herhaalde zich in de Tweede Wereldoorlog.

Niet altijd werd de verschijning van de vrouwelijke kerstmannen in dank afgenomen. In de publieke opinie bleef de job van Santa Claus een exclusieve mannenjob. Sommige Australische kranten van die tijd (o.a. de Queensland’s Daily Mercury of Perth’s Daily News) vonden het wel de moeite waard om over die Mevrouwen Santa Claus te berichten.

Ook in de Verenigde Staten vervingen vrouwen de Santa Claus die als soldaat andere zorgen aan zijn hoofd had. De Amerikaanse pers reageerde min of meer afwijzend. Santa Claus moest een man blijven. Wel mocht hij een mevrouw Claus hebben die voor de orde en regelmaat instond, voor de rendieren zorgde en koekjes bakte.

In de laatste decennia van de 20^e eeuw werden de Ladies Santa die in Amerikaanse warenhuizen optraden niet meer aangenomen of ze werden aangemoedigd elders werk te zoeken (maar niet als Santa Claus). Door te breken met het bekende imago van de vriendelijke kerstman, zouden vrouwelijke Santa Clausen de kinderen in verwarring kunnen brengen, luidde het argument.

In haar artikel in The Conversation vraagt Marguerite Johnson (professor klassieken aan de Universiteit Newcastle) zich af of Kerstmis wel over gender zou mogen gaan. De experimenten in het verleden, vergemakkelijkt door de omstandigheden, zouden volgens haar herhaald moeten worden in onze tijd.

In Australië gebeurde dat tot op zekere hoogte, maar ook daar was er tegen het einde van de twintigste eeuw een terugval en leek het imago van de mannelijke Santa Claus weer de bovenhand te halen.

Volgens prof. Johnson is er echter hoop. Er worden stilaan grenzen verlegd. In 2018 was de Santa Claus in Gisborne, Nieuw-Zeeland een vrouwelijke, regionale Maori queer. In datzelfde jaar trad in Lancaster Pennsylvania een Tranta Claus op (transgender Santa).

Een collega van Johnson, Maura Ives (Professor Engels, Texas A&M Universiteit) legt nog duidelijker de link met de strijd voor de rechten van de vrouwen in de negentiende eeuw.

Zij haalt voornamelijk schrijfsters aan die de rol van Mevrouw Claus effectiever definiëerden. Plotseling is ze de hardst werkende vrouw van de Noordpool geworden.

Hardwerkende vrouwen

Kerstmis in het 19^e-eeuwse Amerika was afhankelijk van de tijd en de arbeid van huisvrouwen: zij bereidden familiefeesten voor, organiseerden gemeenschaps- en kerkevenementen en werkten in industrieën die de seizoensgebonden vraag naar kaarten, speelgoed en kleding behartigden. Veel literaire beschrijvingen van zo’n Mevrouw Claus waren een eerbetoon aan de lange uren, praktische knowhow en managementvaardigheden die zij aan de dag legde.

Schrijfster Ada Shelton uit 1885, liet de kerstman in haar verhaal zijn schuld aan mevrouw Claus erkennen: zonder haar harde werk zou hij de kerstperiode nooit kunnen doorkomen.

Maar er waren ook andere auteurs die niet zo bereid waren Mevrouw Claus haar huis uit te jagen om 'mannelijke' taken uit te voeren.

Negatieve, vooral spottende voorstellingen van haar reizen op kerstavond weerspiegelden het verzet tegen de eisen van vrouwen voor onafhankelijkheid en stemrecht.

Geleerde en suffragette Katharine Lee Bates (1859-1929), beroemd geworden door haar hymne America the Beautiful, gaf Mevrouw Claus een eigen stem en persoonlijkheid. Bates’ mevrouw Claus houdt van haar werk en haar man, en ze is niet van plan achter te blijven wanneer de kerstman zijn geschenken rondbrengt.

De eerste Ladies Santa Claus speelden hun rol bewust, soms uit noodzaak wegens oorlogsomstandigheden, soms uit de overtuiging dat ze recht hadden op een gelijkwaardige behandeling. Dat het in dit specifieke geval om een legendefiguur ging, doet niets af aan de geldigheid van hun eis.

De Santa Claus (Sinter Claes) mythe, vanuit Europa geïmporteerd naar Amerika en een paar eeuwen later op een totaal gewijzigde manier teruggekeerd naar Europa heeft hier nog niet veel weerwerk vanuit feministische hoek opgeleverd. De Santa Claus moet het hier nog altijd afleggen tegen de tot nu toe onaantastbare Sinterklaas.

Bronnen en referenties

Bronnen

Referenties