Gebruiker:Steffidelaere/Kladblok
Inleiding[bewerken | brontekst bewerken]
De voormalige Roterij Sabbe was een vlassite van de familie Sabbe gelegen te Kuurne. Deze roterij werd opgericht in 1882 door Leo Sabbe en was bedoeld voor het maken van Vlas. Het is een waardevolle ergoedsite van 1,5 ha en is strategisch gelegen in het vlaspark, nabij de Leie en de R8. Eind de jaren zeventige raakte de site in onbruik. Het is één van de meest authentieke vlasroterijen langs de leie. De vlasindustrie vormde reeds in de middeleeuwen een belangrijke bedrijfstak in wat nu Vlaanderen is. Kuurne wordt - als één van de 19 gemeenten langs de Leie - beschouwd als één van de belangrijkste vlasgemeenten
In 2006 werd de voormalige roterij opgenomen in de inventaris van onroerend erfgoed. De site zelf van de roterij is in 2009 vastgesteld als bouwkundig erfgoed.
Locatie van de roterij[bewerken | brontekst bewerken]
De roterij bevindt op de linker Leie-oever en vormt een uitstekend voorbeeld van een vlaslandschap langs de Leie. Deze plek wordt ook wel 'De Vallei van de legendarische golden river" genoemd.
Historiek[bewerken | brontekst bewerken]
Leo Sabbe bouwde de woning op een onbebouwd perceel. In 1905 wordt rechts van de woning een magazijn opgetrokken en in 1906 wordt achter het magazijn een vlasfabriek(zwingelarij) opgetrokken. In 1912 wordt de vlassite verder uitgebreid met onder meer een verbindingsvolume tussen het magazijn en de vlasfabriek. Tevens wordt een tweede volume achter het magazijn en het woonhuis opgetrokken en een derde volume ten noordwesten van de woning. In 1913 wordt de vlasfabriek opnieuw uitgebreid met een volume ten noorden van het perceel en in 1914 gevolgd door een tweede uitbreiding van de fabriek en het woonhuis. In 1941 is de fabriek verder uitgegroeid met onder meer magazijnen en de uitbreiding van de zwingelarij, maar de uitbreidingen werden niet meer opgenomen in het kadaster tot 1941. In 1941 had het bedrijf 27 zwingelmolens en 2 zwingelturbines. De woning zelf staat er al sinds 1882, maar werd vernieuwd vermoedelijk uit de jaren 1920. Achter het woonhuis was er een binnenplaats, die afgezet werd door een ijzeren hek. Dieper gelegen in de woning vinden we een conciergewoning met burelen en aansluitend magazijn.
Werktuigen[bewerken | brontekst bewerken]
Er was een machinekamer met een stoomketel en stoommachine. De stoommachine had een horizontale monocilinder en werd gebouwd door de Izegemse firma "DEKEIRSCHIETER FRERRES", dit is ook de enigste machine die overblijft. Het is een uitzonderlijk exemplaar van het merk "Phoenix" met corlisskleppen, een eerder zeldzaam kleppentype bij de Belgische constructeurs. Deze machine is de enige van het merk "Phoenix" die we in België nog hebben. Deze machine is ook een van de voorbeelden uit de bloeiperiode van de Gentse machineconstructeurs, die destijds een wereldwijde faam hadden. De druk van de machine wordt geleverd door een ketel van het Cornwalltype met gegolfde vuurhaard gebouwd door Mahy Frere uit Wondelgem. In de machinekamer bevindt zich een gedeeltelijk ontmantelde armgasmotor gebouwd door Deutz.
Vlasnijverheid[bewerken | brontekst bewerken]
De site geeft een goed beeld van de vlasnijverheid. Er zijn typische rootputten, de stoommachines met bijhorende schoorsteen, een paar vlasschuren en eventueel nog een zwingelarij. Rond de gebouwen liggen de droogweiden, waar de typische vlaskapelletjes te drogen werden gezet. De rootputten werden volgestouwd met vlas en daarna aangevuld met water van ongeveer 32 graden. Zo komt een rottingsproces op gang dat de textielvezels losmaakt van de houtachtige kern van de vlasstengel. In de zwingelarij wordt die stengelkern dan gebroken en worden de houtige pijpjes die zo ontstaan uit de textielvezels verwijderd. De pijpjes heten 'lermen' en de vlassers gebruikten ze al brandstof voor hun stoommachines. Daarom hebben stoommachines ook zo lang dienst gedaan in de vlasnijverheid: er waren nauwelijks stookkosten. Ook roterij Sabbe draaide tot in de jaren zeventig op stroom.
Industriële en archeologische waarde[bewerken | brontekst bewerken]
De industrialisering van de vlasproductie heeft tijdens het Interbellum in de Leiestreek een flinke impuls gekregen. Als voorbeeld van een vlasbedrijfin de jaren 1930 nu nog bestaande uit een roterij (voorheen ook zwingelarij) en een stoommachine voor het opwekken van elektriciteit. Roterij Sabbe gaat hier om een typevoorbeeld, zowel wat de ligging naast de Leie betreft als wat de typologie van de roterij aangaat. De roterij refereert duidelijk aan een bepaalde, langdurige fase in de evolutie van de vlasproductie, een fase die vanaf de jaren 1920 tot bloei kwam na de uitvinding van de warmwaterroten door de Wevelgemmenaar Constant Vansteenkista circa 1906-08. De stoomketels zijn goed bewaarde voorbeelden van een type met twee vuurhaarden.
Heden[bewerken | brontekst bewerken]
In 2018 hebben de gemeente Kuurne en intercommunale Leiedal samen de vlasloterij gekocht. De waardevolle erfgoedsite ligt strategisch gelegen in het Vlaspark. Dankzij de aankoop heeft de gemeente de regie in handen om dit monument in ere te herstellen en een nieuwe bestemming te geven met oog voor cultuur, erfgoed, toerisme en natuurlandschap. Deze aankoop is een belangrijke stapsteen in de ontwikkeling van het Vlaspark: een bijzonder en open landschap van 30 ha aan de monding van Heulebeuk en de Leie in Kuurne en op fietsafstand van Kortrijk en Harelbeke. Kuurne is van oudsher verbonden met het water. De roterij en omliggende schuren bieden potentieel om de historische band van Kuurne met de Leie te herstellen en de Leieboorden een nieuwe elan te geven.
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|