Gebruiker:W.Wester/Kladblok

Friese model Boerderij bij Spannenburg

Tjerkgaast

Strjitwei 12

Bouwjaar: 1906

Gelede boerderij Nu: opfokbedrijf Friese paarden

Opdrachtgever van bouwen: jhr. mr. Willem Carel Gerard van Eysinga (1866-1910). Hij was onder anderen voorzitter van de Friesche Maatschappij van Landbouw.

Architect: Zijdse Siewert Feddema geb. 1863 te Amsterdam.

Bewoners/eigenaars: 1906 Evert Schaap, Ca. 1930 Willem Wester en Johanna van der Wal, 1956 Gooitzen Wester en Brechtje Keulen 1974 Willem Wester en Antonia Hendrika Maria (Tonnie) Arink, 2018 Gooitzen wester en Linda Wester Visser

Gelede boerderij spannenburg

de groene tegels met bladen van de geleplomp (pompeblêden)

Paneeldeur in stijl verwant aan Art Nouveaux

Spannenburg

een buurtschap van Tjerkgaast en gelegen op een kruispunt van vaar- en landwegen is bekend om twee voor Friesland belangrijke zaken de: de telecommunicatietoren en waterleiding Vitens die meer dan de helft van Friesland van schoon drinkwater voorziet.

Ietwat verscholen in het landschap ligt ook de bijzonder fraaie boerderij van paardenman Gooitzen Wester. Het is de oudst bewaard gebleven boerderij van het gelede type. In 1906 gebouwd door architect Zijdse Siewert Feddema in opdracht van Jhr. Mr. Willem Carel Gerard van Eysinga. Het was voor die tijd een heel groot bedrijf met ca. 75 ha grond en plaats voor 60 koeien.

De eerste gelede boerderij

De eerste gelede boerderij in Friesland is in 1905 gebouwd aan de Wildehornstersingel onder Haskerhorne eveneens in opdracht van deze van Eysinga. Helaas is van deze boerderij de stal en de hooischuur in 1965 afgebroken. De van Eysinga’s waren in de 19e eeuw door vererving van de familie Vegelin van Claerbergen in bezit gekomen van een enorme hoeveelheid landerijen met. Name in Zuid-West Friesland. De bouw van deze destijds uiterst moderne bedrijven bewijzen hun belangstelling voor vernieuwingen in de Friese melkveehouderij en het daadwerkelijk zich daarvoor inzetten.

De stallen

Wanneer we de plattegrond van beide boerderijen met elkaar vergelijken dan zien we grote overeenkomsten bij de stallen en De Hooischuur Ook op Spannenburg zijn. Weer twee stallen naast elkaar gebouwd met een grote krimp. De muren en de daken enigszins geknikt (mansarde) zijn identiek. In de muren zonder ramen zijn vijf smalle verticale stroken metselwerk aangebracht die werken als steunberen (lisenen) hier zijn De ankers voor de trekstangen aan bevestigd. Deze bouwwijze is veel bij de vroege gelede boerderijen toegepast. Het licht kwam binnen via aan elke kant van het dak acht ramen. De ene Hollandse stal biedt plaats aan 40 koeien (2 x 20), de andere stal is opgesplitst in twee delen: een rij van 20 koeien en aan de andere kant hokken voor varkens en jongvee. Hier ook weer voer- ook te gebruiken als watergoten en een rail met lorrie voor hooi en kuil. In de loop der jaren was er uiteraard wel het een en ander in de stallen veranderd. De boxen voor de varkens en het jongvee zijn ca. 1945 al door Pake Willem weggehaald. Hiervoor in de plaats werd er achter de hooischuur een hok gebouwd voor de eenjarige koeien (hokkelingen), de stier en de wagens. De vrijgekomen ruimte werd gebruikt om er langs de muur een rij stallen te bouwen, Friese stallen dus. In totaal konden er nu 80 koeien staan. Tot 1979 heeft Willem Wester de oude stallen nog gebruikt. Toen kwam de ligboxstal. Kort ervoor kocht hij de boerderij met toen nog 50ha land. De stallen stonden daarna nog lange tijd leeg tot ze een nieuw functie kregen. Bijna alles ging eruit. Paardenstallen kwamen ervoor inplaats.

2 zadeldaken niet functioneel

Het beschoten dak en de zolder halverwege het dak, we hebben dit bij de Wildehornstersingel ook gezien, was niet functioneel. Het ventileerde niet goed waardoor het door de koeiendampen doordrenkt werd met vocht. Dit probleem is hier opgelost door een nieuwe zolder- en dakconstructie te maken. In plaats van twee daken werden er nu vier daken gemaakt. Vocht, warmte en koude was nu beter in de hand te houden.

De hooischuur

De hooischuur bestond uit een deel (skuorreed) en vier hooivakken. Tegen de muur van de stallen kon links en rechts een paard staan. T De wanden zijn net als op de Wildehornstersingel van gegolfde zinkenplaten. Hier waren ze zwart geteerd.

Het woonhuis

Het woonhuis, van de stallen gescheiden door een laag gedeelte, is totaal afwijkend van dat van de Wildehornstersingel en ook van de door architect Willem Cornelis de Groot ontworpen woonhuizen voor gelede boerderijen. Het is gebouwd in een stijl verwant aan de Art Nouveaux. Het interieur is nog grotendeels intact zoals paneeldeuren en. Schoorsteenmantels. Een kamer, oorspronkelijk in gebruik als keuken, is nog helemaal betegeld met tegels van de Koninklijke fabriek van muurtegels van J. Van Hulst uit Harlingen. De hoofdkleur is groen met allerlei ornamenten onder anderen bladen van de geleplomp (pompeblêden). Wester heeft daar zijn bedrijf naar genoemd.

Arbeiders

De knecht sliep op zolder, De grote en hoge zolderverdieping op het woonhuis kon oorspronkelijk op twee manieren bereikt worden. Via een trap in de gang voor het boerengezin, en vanuit de stal via een deur en een trap in de spoelkeuken voor de knecht. Hij kon vanuit zijn kamertje via een raampje in de stal kijken: wel zo handig als een koe ’s nachts moest kalven. Schuin tegenover de boerderij staat een dubbele arbeiderswoning eveneens van de hand van architect Feddema.

bron: Willem, Tonnie en Willem R Wester

gemaakt door: Willem R Wester

<a rel="license" href="http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/"><img alt="Creative Commons-Licentie" style="border-width:0" src="https://i.creativecommons.org/l/by/4.0/88x31.png" /></a><br />Dit werk valt onder een <a rel="license" href="http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/">Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationaal-licentie</a>.