Brontekst bekijken van Geschiedenis

[[Bestand:Nikolaos Gyzis - Historia.jpg|thumb|''Historia'' ([[Allegorie (beeldende kunst)|allegorie]] van geschiedenis), [[Nikolaos Gyzis]], 1892]]
'''Geschiedenis''' is onder meer de [[Vakwetenschap|vakdiscipline]], die zich bezighoudt met de studie van [[Chronologie|chronologische]] ordening van gebeurtenissen in het [[verleden]], zich daarbij baserend op kritisch onderzoek van [[Historische bron|bronnen]].

Geschiedenis in de ruime betekenis is ook alles wat volgens mondelinge of schriftelijke overlevering in het verleden heeft plaatsgevonden, dus ook alle fenomenen die verandering ondergaan, met of zonder de mens. Een geschiedenis kan ook een [[verhaal]] zijn, met al of niet chronologische ordening van [[Gebeurtenis (letterkunde)|gebeurtenissen]] en [[Handeling (letterkunde)|handelingen (acties)]] door al of niet [[fictie]]ve [[personage]]s. Verhalen zijn zo het object van onderzoek in de [[narratologie]].

Geschiedenis wordt gebaseerd op een grote diversiteit aan bronnen, zoals geschreven en gedrukte bronnen, interviews ([[mondelinge geschiedenis]]) en ongeschreven bronnen uit de [[archeologie]]. Sommige benaderingen zijn in de ene periode gebruikelijker dan in de andere. De periode van de gebeurtenissen uit de tijd vóór het [[schrift (hoofdbetekenis)|schrift]] staat bekend als de [[prehistorie]]. Een voorbeeld is de [[geschiedenis van de Aarde]].

== Deelterreinen ==
De geschiedenis kent allerlei deelterreinen die op verschillende onderwijsinstellingen worden onderwezen, waaronder:
* [[agrarische geschiedenis]]
* [[Geschiedenis van de bouwkunst|architectuurgeschiedenis]]
* [[economische geschiedenis]]
* [[bedrijfsgeschiedenis]]
* [[boekgeschiedenis]]
* [[ecologische geschiedenis]] 
* [[gendergeschiedenis]]
* [[geschiedenis van de filosofie]]
* [[geschiedenis van het christendom]]
* [[geschiedenis van internationale betrekkingen]]
* [[godsdienstgeschiedenis]]
* [[historische demografie]]
* [[historische geografie]]
* [[ideeëngeschiedenis]]
* [[institutionele geschiedenis]]
* [[intellectuele geschiedenis]]
* [[Geschiedenis van het christendom|kerkgeschiedenis]]
* [[krijgsgeschiedenis]]
* [[kunstgeschiedenis]]
* [[literatuurgeschiedenis]]
* [[maritieme geschiedenis]]
* [[mentaliteitsgeschiedenis]]
* [[Krijgsgeschiedenis|militaire geschiedenis]]
* [[muziekgeschiedenis (klassiek)|geschiedenis van de klassieke muziek]]
* [[muziekgeschiedenis (populair)|geschiedenis van de populaire muziek]]
* [[onderwijsgeschiedenis (historische pedagogiek)]]
* [[rechtsgeschiedenis]]
* [[sociale geschiedenis]]
* [[theoretische geschiedenis]]
* [[transnationale geschiedenis]]
* [[vaderlandse geschiedenis]]
* [[vrouwengeschiedenis]]
* [[wetenschapsgeschiedenis]]
* [[Cultuurgeschiedenis]]

=== Disciplines binnen de geschiedenis ===
* [[Mythologie]] is een onderwerp dat bestudeerd wordt door historici, maar ook door [[antropologen]].
* [[Agrarische geschiedenis]]
* [[Genealogie (geschiedkunde)|Genealogie]]
* [[Geschiedschrijving|Historiografie]]
* [[Monografie]]
* [[Mediëvistiek]] 
* [[Stadsgeschiedenis]]
* [[Economische geschiedenis]]
* [[Boekgeschiedenis]]
* [[Kunstgeschiedenis]]
* [[Psychohistorie]]

=== Geschiedenis per onderwerp ===
* [[Geschiedenis van de wereld]]
* [[Geschiedenis van het bibliotheekwezen]]
* [[Geschiedenis van het boeddhisme]]
* [[Geschiedenis van het christendom]]
* [[Geschiedenis van de computer]]
* [[Geschiedenis van het Esperanto]]
* [[Geschiedenis van de film]]
* [[Geschiedenis van de geschiedschrijving]]
* [[Geschiedenis van de keramiek]]
* [[Geschiedenis van de islam]]
* [[Geschiedenis van de klassieke muziek]]
* [[Geschiedenis van de muzieknotatie]]
* [[Geschiedenis van de oudheid]]

=== Geschiedenis per locatie ===

* Geschiedenis per [[werelddeel]]:
*: [[Geschiedenis van Afrika|Afrika]] – [[Geschiedenis van Antarctica|Antarctica]] – [[Geschiedenis van Australië|Australië]] – [[Geschiedenis van Azië|Azië]] – [[Geschiedenis van Europa|Europa]] – [[Geschiedenis van Noord-Amerika|Noord-Amerika]] – [[Geschiedenis van Midden-Amerika|Midden-Amerika]] – [[Geschiedenis van Zuid-Amerika|Zuid-Amerika]] – [[Geschiedenis van Oceanië|Oceanië]]
* Geschiedenis per [[Land (geografie)|land]]:
*: [[Geschiedenis van Afghanistan|Afghanistan]] – [[Geschiedenis van België|België]] – [[Bhutan#Geschiedenis|Bhutan]] - [[Geschiedenis van Bulgarije|Bulgarije]] – [[Myanmar#Geschiedenis|Birma]] - [[Geschiedenis van China|China]] – [[Geschiedenis van Cyprus|Cyprus]] – [[Geschiedenis van Denemarken|Denemarken]] – [[Geschiedenis van Duitsland|Duitsland]] – [[Geschiedenis van Engeland|Engeland]] – [[Geschiedenis van Egypte|Egypte]] – [[Geschiedenis van Frankrijk|Frankrijk]] – [[Geschiedenis van Griekenland|Griekenland]] – [[Geschiedenis van Hongarije|Hongarije]] – [[Geschiedenis van Ierland|Ierland]] – [[Geschiedenis van Indonesië|Indonesië]] – [[Geschiedenis van Irak|Irak]] – [[Geschiedenis van Israël|Israël]] – [[Geschiedenis van Italië|Italië]] – [[Geschiedenis van Japan|Japan]] – [[Geschiedenis van Letland|Letland]] – [[Geschiedenis van Litouwen|Litouwen]] – [[Geschiedenis van Mexico|Mexico]] – [[Myanmar#Geschiedenis|Myanmar]] - [[Geschiedenis van Nederland|Nederland]] – [[Geschiedenis van Noorwegen|Noorwegen]] – [[Geschiedenis van Polen|Polen]] – [[Geschiedenis van Rusland|Rusland]] – [[Geschiedenis van Suriname|Suriname]] – [[Geschiedenis van Turkije|Turkije]] – [[Geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk|Verenigd Koninkrijk]] – [[Geschiedenis van de Verenigde Staten|Verenigde Staten]] – [[Geschiedenis van Vietnam|Vietnam]]

== Hulpwetenschappen van de geschiedenis ==
* [[Archeologie]] (oudheidkunde); de studie naar de overblijfselen van oude culturen
* [[Chronologie]] (tijdrekenkunde); de studie voor het lokaliseren van gebeurtenissen in de tijd
* [[Codicologie]] de studie van samengebonden manuscripten in een codex gezien als materieel voorwerp
* [[Cryptografie]] (geheimschrift); de studie van het ontcijferen van geheimschriften
* [[Epigrafie]] (opschriftkunde); de studie van inscripties die zijn aangebracht op steen of andere harde materialen
* [[Faleristiek]] de studie van de vorm en de geschiedenis van de ridderorden én andere onderscheidingen
* [[Hagiografie]] (heiligenleven); de studie van biografieën van (christelijke) heiligen
* [[Heraldiek]] de studie van de betekenis van wapenschilden
* [[Metrologie]] de studie van meting (maten, meetprocessen en meetfouten)
* [[Onomastiek]] (naamkunde); de studie van de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen
* [[Numismatiek]] (muntkunde); de studie van alle tastbare vormen en geschiedenis van geld
* [[Oorkondeleer]] de studie van het ontstaan, de vorm en geschiedenis van oorkonden
* [[Paleografie]] de studie (het bestuderen en ontcijferen) van oude handschriften en archiefstukken
* [[Zegelkunde|Sigillografie]] (zegelkunde); de studie van zegels die als waarborg voor de echtheid van documenten gebruikt zijn
* [[Vexillologie]] (vlaggenkunde) de studie die zich bezighoudt met vlaggen
* [[Wiskunde|Mathematiek]] (wiskunde) de studie van patronen en structuren

== Geschiedenis als leervak ==
=== Nederland ===
Het vak geschiedenis wordt in Nederland op de verschillende onderwijsinstellingen verschillend onderwezen:
* Bij geschiedenis op de [[Basisonderwijs in Nederland|basisschool]] staat het verhaal van de geschiedenis centraal. Belangrijke gebeurtenissen en personen worden daarbij in een breder kader geplaatst.
* In het [[voortgezet onderwijs]] is het [[Geschiedenisonderwijs (Nederland)|geschiedenisonderwijs]] vooral toegespitst op het aanleren van historische [[Vaardigheid|vaardigheden]] en wordt de kennis verder uitgediept. In de [[theoretische leerweg]] van het vmbo ligt de nadruk op het opdoen van kennis en in het [[Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs|vwo]] bij het aanleren van de vaardigheden. Met ingang van 2007 werd in Nederland de geschiedenis in het basis- en voortgezet onderwijs cyclisch gebracht. Leerlingen krijgen de geschiedenis dan driemaal geleerd (basisonderwijs - onderbouw - bovenbouw), waarbij de diepgang telkens groter wordt. De leidraden hierbij vormen de [[Geschiedenisonderwijs (Nederland)|tien tijdvakken]] met 49 kenmerkende aspecten en de [[Canon van Nederland|canon van de geschiedenis]] met 50 gebeurtenissen en personen die elke Nederlander zou moeten kennen.
* Op universitair niveau is geschiedenis een volwaardige studierichting, veelal binnen de letterenfaculteit. Daarnaast zijn er op [[hoger beroepsonderwijs]] (hbo) en [[universiteit|universitair niveau]] lerarenopleidingen geschiedenis.

=== Vlaanderen ===
In het Vlaamse basisonderwijs worden geschiedkundige thema's weleens besproken binnen het vak wero (wereldoriëntatie). In Vlaanderen is geschiedenis een vak in de meeste studierichtingen van het [[secundair onderwijs]]. Afhankelijk van de gekozen studierichting krijgen de leerlingen één of twee lesuren geschiedenis per week. In alle [[Algemeen secundair onderwijs|ASO]]-richtingen is geschiedenis een verplicht vak. Ook in de meeste [[Technisch secundair onderwijs|TSO]] en [[KSO]]-richtingen wordt geschiedenis onderwezen.

In het vak geschiedenis wordt de (westerse) wereldgeschiedenis chronologisch overlopen, beginnende bij de [[prehistorie]] en het [[Oude Nabije Oosten]] in het eerste jaar en de geschiedenis van de twintigste eeuw in het zesde (laatste) jaar. In elk leerjaar wordt dus een ander tijdvak onder de loep genomen:
* Eerste jaar: prehistorie en [[Oude Nabije Oosten]]
* Tweede jaar: de [[klassieke oudheid]] (Romeinen en Grieken)
* Derde jaar: de [[middeleeuwen]]
* Vierde jaar: de [[nieuwe tijd]] (16de-18de eeuw)
* Vijfde jaar: de [[nieuwste tijd]] en eerste helft van de [[twintigste eeuw]] (19de-eeuw-1945)
* Zesde jaar: de geschiedenis van de rest van de [[twintigste eeuw]] tot heden (1945-heden)

Aan de universiteit kan de academische bachelor Geschiedenis gevolgd worden. Aan de hogescholen is er ook een opleiding voor geschiedenisleerkracht op professioneel bachelorniveau.

=== Periodiseringen ===
Over het algemeen wordt voor de geschiedenis van de Oude Wereld de volgende globale indeling van tijdsperioden aangehouden:
# De prehistorie: voor 2000 v.Chr.
# het oude nabije oosten: 2000 voor Chr. - 800 v.Chr.
# klassieke oudheid 800 v.Chr. - 500
# De middeleeuwen: 500 - 1500
# de vroegmoderne tijd : 1500 - 1800
# de moderne tijd: 1800 - 1945
# De eigentijdse geschiedenis (nu tijd): 1945-heden

In het Belgisch onderwijssysteem (vanaf secundair onderwijs) wordt de volgende indeling in tijdvakken gehanteerd:
# De [[prehistorie]]: tot 3500 v.Chr.
# De [[stroomculturen]] (Oude Nabije Oosten): 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
# De [[klassieke oudheid]]: 800 v.Chr. tot 500
# De [[middeleeuwen]]: 500-1500
# De [[Vroegmoderne tijd]]: 1500-1750
# De [[Moderne tijd]]: 1750-1945
# de [[Hedendaagse geschiedenis]]: 1945-nu

Of

# De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
# De oudheid: 3500 v.Chr. tot 500
# De middeleeuwen: 500-1450
# De vroegmoderne tijd: 1450-1750
# De moderne tijd: 1750-1945
# De eigen tijd: 1945-nu

Of

# De prehistorie: tot 3000 v.Chr.
# De oudheid: 3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.
# De middeleeuwen: 500-1500
# De vroegmoderne tijd: 1500-1800
# De moderne tijd: 1800-nu

Of (specifiek)

# De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
# Het Oude Nabije Oosten: 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
# De klassieke oudheid: 800 v.Chr. tot 476
# De middeleeuwen: 476 tot 1492
# De vroegmoderne tijd: 1492 tot 1789
# De moderne tijd: 1789 tot 1945
# De eigen tijd: 1945 tot nu

Of

# De prehistorie: tot 3300 v.Chr.
# De oudheid: van 3300 v.Chr. tot 476 n.Chr.
# De middeleeuwen: van 476 n.Chr. tot 1453 n.Chr./1492 n.Chr.
# De vroegmoderne tijd: van 1453 n.Chr./1492 n.Chr. tot 1789 n.Chr.
# De moderne tijd: van 1789 n.Chr. tot 1945 n.Chr.
# De eigen tijd: van 1945 n.Chr. tot nu

De gebeurtenissen
# 3500 v.Chr. (1): Het ontstaan van het schrift
# 800 v.Chr.: De stichtingsdatum van Rome{{Bron?|Volgens de legende was dat in 753 v.Chr.|2018|12|20}}
# 476 n.Chr.: Val van het West Romeinse Rijk
# 1453 n.Chr.: Val van het Oost Romeinse Rijk
# 1492: De ontdekking van Amerika
# 1789: Het begin van de Franse Revolutie
# 1945: Het einde van de 2de wereldoorlog

In het Nederlandse basis- en voortgezet onderwijs wordt tegenwoordig een indeling in [[Geschiedenisonderwijs (Nederland)|tien tijdvakken]] gehanteerd:
# Tijd van jagers en boeren (~[[prehistorie]]): tot 3000 v.Chr.
# Tijd van Grieken en Romeinen (~[[oudheid (hoofdbetekenis)|oudheid]]): 3000 v.Chr. tot 500
# Tijd van monniken en ridders (~[[vroege middeleeuwen]]): 500-1000
# Tijd van steden en staten (~hoge en late [[middeleeuwen]]): 1000-1500
# Tijd van ontdekkers en hervormers (~[[renaissance (hoofdbetekenis)|renaissance]]/[[Reformatie]]): 1500-1600
# Tijd van regenten en vorsten (~[[Gouden Eeuw (Nederland)|Gouden Eeuw]]): 1600-1700
# Tijd van pruiken en revoluties (~[[Verlichting (stroming)|Verlichting]]): 1700-1800
# Tijd van burgers en stoommachines (~[[industrialisatie]]): 1800-1900
# Tijd van de wereldoorlogen (eerste helft [[20e eeuw|twintigste eeuw]]): 1900-1950
# Tijd van televisie en computer (tweede helft [[20e eeuw|twintigste eeuw]]): 1950-nu

== Perioden ==
* [[Jaar|Jaren]] en [[Lijst van eeuwen|eeuwen]]
* [[365 dagenschema]]
* Westerse geschiedenis: [[Prehistorie]] – [[protohistorie]] - [[oudheid (hoofdbetekenis)|oudheid]] – [[middeleeuwen]] – [[renaissance (hoofdbetekenis)|renaissance]] – [[Verlichting (stroming)|verlichting]] – [[Moderne tijd|nieuwste tijd]]
*Prehistorie van [[Sub-Sahara|Sub-Saharaans Afrika]]: [[Early Stone Age]] – [[Middle Stone Age]] – [[Later Stone Age]]
*[[Precolumbiaanse periode|Precolumbiaanse geschiedenis]]: [[Lithische periode]] – [[Archaïsche periode (Amerika)|Archaïsche periode]] – [[Formatieve periode]] – [[Klassieke periode (Amerika)|Klassieke periode]] – [[Postklassieke periode]]
* [[De klassieken]]

== Historische lijsten ==
* [[Lijst van presidenten van de Verenigde Staten]]
* [[Lijst van geschiedkundigen]]
* [[Lijst van historische plaatsnamen]]
* [[Lijst van oorlogen (chronologisch)]]
* [[Lijst van pausen]]
* [[Lijst van theologen]]
* [[Lijst van veldslagen]]
* [[Lijst van verdragen]]

== Lijsten van A tot Z ==
* [[Franse Revolutie van A tot Z]]
* [[Napoleontische tijd van A tot Z]]
* [[Ontdekkingsreizen van A tot Z]]
* [[Prehistorie van A tot Z]]
* [[Tachtigjarige Oorlog van A tot Z]]

== Zie ook ==
{{Link portaal|Geschiedenis}}
* [[Archeoloog]]
* [[Clio (muze)]]
* [[Futurologie]]
* [[Geschiedvorsing]]
* [[Historicus]]
* [[Lijst van Nederlandse geschiedkundigen]]
* [[Natuurlijke historie]]
* [[Paleontologie]]

{{Wikisource|Hoofdportaal:Geschiedenis}}
{{Woordenboek}}

[[Categorie:Geschiedenis| ]]
[[Categorie:Schoolvak]]