Jan van Vlaanderen

Sterling van Jan van Vlaanderen, geslagen in Hoei.

Jan van Vlaanderen (omstreeks 1250 - 14 oktober 1291), ook Jan van Dampierre genoemd, was het derde kind van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen en graaf van Namen, uit zijn eerste huwelijk met Mathilde van Béthune. Hij mag niet worden verward met zijn halfbroer Jan, die graaf van Namen werd onder de naam Jan I van Namen (1267-1330).

Hij was pas tien of elf jaar toen hij tot proost van Sint Donaas werd verkozen; Hij had dit te danken aan gravin Margaretha van Constantinopel, zijn grootmoeder en aan zijn vader Gwijde III van Dampierre. Aangezien de kanunniken van het Sint-Donaaskapittel hun bestendig afwezige maar schraapzuchtige proost Filip van Savoye beu waren, stemden ze des te makkelijker met de grafelijke wens in.

Jan van Vlaanderen nam uiteraard niet op, maar ging verder studeren, onder meer aan de universiteit van Parijs waar hij tot licentiaat in het canoniek recht promoveerde. Hij werd ook proost van het Sint-Pieterskapittel van Rijsel. Als proost van het Sint-Donaaskapittel was hij meteen ook kanselier van Vlaanderen. In de oorkonden van Sint-Donaas komt hij een zeldzame keer voor in 1277 en in 1278.

Op 2 januari 1280 benoemde paus Nicolaas III hem tot bisschop van Metz als Jan II. Hij heeft nooit veel interesse voor dat ambt getoond, maar kon de eraan verbonden rentes goed gebruiken om in Vlaanderen gronden te kopen. Hij kreeg tevens de toestemming van de paus om nog gedurende zeven jaar proost te blijven zowel van Sint-Donaas in Brugge als van Sint-Pieter in Rijsel. Op 31 oktober 1282 werd hij bevorderd tot prins-bisschop van Luik. Volgens bepaalde lijsten zou hij in 1282 als proost van Sint Donaas ontslag hebben genomen en opgevolgd zijn door:

• Willem van Avesnes, zoon van graaf Robert van Avesnes, in 1283
• Willem van Castelaer, in 1283-1285

Het lijkt ook mogelijk dat hij de nog toegestane zeven jaar volledig uitdeed en pas in 1287 ontslag nam, jaar waarin Jan van Culant voorkomt in een oorkonde.

Jan van Vlaanderen was niet eens kandidaat geweest voor Luik maar had zijn benoeming te danken aan paus Martinus IV, die het moe was geworden te wachten tot het Luikse kathedraalkapittel had beslist tussen Bouchard van Avesnes et Willem van Auvergne, kanunnik van dat kapittel. In 1285 raakte hij in onmin met de Luikse burgers omwille van de "fermeté", een belasting op het verbruik. Jan trok zich samen met zijn clerus 22 maanden terug in Hoei. Het was hertog Jan I van Brabant die bemiddelde tot de zaak op 7 augustus 1287 opgelost raakte met het sluiten van de zogenaamde klerkenvrede.

Eenmaal terug in Luik, verbond de prins-bisschop zich met hertog Jan I, toen deze laatste tegen graaf Reinoud I van Gelre ten strijde trok met het bezit van het hertogdom Limburg als inzet. Samen haalden ze in 1288 de zege tijdens de Slag bij Woeringen. Maar nog in hetzelfde jaar werd hij tijdens een jachtpartij overvallen, gevangengenomen, en pas vijf maanden later vrijgelaten na het betalen van een losgeld. Al die tijd had zijn vader Gwijde van Dampierre het prinsbisdom Luik voor hem beheerd.

Jan overleed op zijn kasteel van Anhève nabij Namen, en werd begraven in de abdij van Flines bij Dowaai.

Voorganger: Willem II van Auvergne

Prins-bisschop van Luik 1282-1291

Opvolger: sede vacante

Voorganger: Filips I van Savoye

Proost van Sint-Donaas in Brugge 1260/1262-1282 of ca. 1287.

Opvolger: Jan van Culant